Stara Sól
49°29′N 22°57′E/49,483333 22,950000 Zrujnowany kościół rzymskokatolicki w Starej Soli | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3238 | ||||
| Kod pocztowy |
82066 | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 49°29′N 22°57′E/49,483333 22,950000
| |||||
Stara Sól (ukr. Стара Сіль, Stara Sil) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w rejonie starosamborskim obwodu lwowskiego. Status osiedla typu miejskiego od 1940 r.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki na temat Starej Soli pochodzą z roku 1502, było to miasto królewskie należące do ekonomii samborskiej Rzeczypospolitej. Starasol położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie samborskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[2], w 1565 roku należała do żupy solnej przemyskiej[3]. Przywileje królewskie i dotacje miasto otrzymało w roku 1557 oraz 1578. W roku 1614 miasto otrzymało dotację Mikołaja Daniłowicza na utrzymanie kościoła. Z 1615 r. pochodzą pierwsze wzmianki o Żydach osiedlających się w mieście[4]. W roku 1660 powstaje murowany kościół rzymskokatolicki, następnie konsekrowany w roku 1743 pw. św. Michała Archanioła. W XVIII w. w Starej Soli powstaje samodzielna gmina żydowska, a w 1765 r. mieszka tu 229 Żydów. Zapewne w tym czasie powstaje tutejsza synagoga. Miasto było ważnym ośrodkiem warzenia soli z żup królewskich. Do 1772 w ziemi przemyskiej województwa ruskiego Rzeczypospolitej.
Od rozbioru Polski w 1772 r. w składzie Królestwa Galicji i Lodomerii. W roku 1853 zamknięto żupy solne ze względu na wyeksploatowanie surowicy. W 1880 r. Stara Sól liczy 1347 mieszkańców, z czego 732 rzymskich katolików, 416 żydów, oraz 198 grekokatolików. W tym roku prowadzono tu badania geologiczne w poszukiwaniu pokładów soli, jednak nie dały one oczekiwanych rezultatów. Od roku 1905 w pobliżu miejscowości prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem.
W 1921 r. Stara Sól liczy 1170 mieszkańców, z czego 211 to Żydzi. W okresie międzywojennym Stara Sól leży w powiecie starosamborskim województwa lwowskiego w niepodległej Polsce. W tym czasie burmistrzem jest Franciszek Korostyński. 1 kwietnia 1932 r. w związku z likwidacją powiatu starosamborskiego miasto włączone zostało do powiatu samborskiego[5].
Po przegranej przez Polskę wojny obronnej w '39 Stara Sól znalazła się w części zajętej przez ZSRR. 4 grudnia 1939 r. została wcielona w rozszerzone inicjatywą radziecką granice Ukraińskiej SRR (obwód drohobycki). Po ataku Niemiec na ZSRR miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 1 sierpnia 1941 r. na terenie powiatu Sambor Dystryktu Galicja w składzie Generalnego Gubernatorstwa. W marcu 1942 r. Niemcy tworzą getto dla żydowskich mieszkańców Starej Soli, które likwidują w sierpniu tego samego roku, wywożąc starosolskich Żydów do getta w Samborze a stamtąd do obozu zagłady w Bełżcu.
W latach 1939 - 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w mieście lub na drogach do niego prowadzących 23 Polaków[6].
W sierpniu 1944 miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie[7]. Po II wojnie światowej formalnie odłączone od Polski i włączone do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 niepodległości przez Ukrainę w jej składzie. Silskiej radzie w Starej Soli podlegają Stara Ropa i Twary.
Rejon starosamborski, w którym leży Stara Sól, należy do transgranicznego mikroregionu Dolina Wiaru.
Ważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]
Kościół przetrwał obie wojny światowe, został zamknięty dopiero po wysiedleniu Polaków z przedwojennych województw wschodnich II RP. Od tego czasu kościół służył jako magazyn. W latach '70 został spalony wraz z niemal całym cennym zabytkowym wyposażeniem, ocalały jedynie trzy boczne ołtarze i cudowny ołtarz Matki Bożej. Podczas akcji przeciwpożarowej ze względu na używanie zasolonej wody zniszczono dodatkowo ceglane mury kościoła. Od tego czasu kościół pozostawał w zupełnej ruinie. W okresie USRR kościół stanowił trzecią w mieście cerkiew greckokatolicką, został przez Polaków odzyskany w 1995 i od tego czasu są czynione przez tę społeczność starania o podjęcie działań celem jego zabezpieczenia i remontu[8].
- Cerkiew greckokatolicka z XVII w.
- Cerkiew prawosławna z XV w.
- Synagoga w Starej Soli
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- 1880 r. – 1347 z czego: 732 rzymskich katolików, 416 żydów, oraz 198 grekokatolików;
- 1921 r. – 1170 z czego: 211 żydów;
- 1966 r. – 2800;
- 2001 r. – 1221.
Związani ze Starą Solą[edytuj | edytuj kod]
- Cyryl Sielecki (1835–1918) – wikariusz
- Urodzeni
- Tomasz Dutkiewicz (1866–?) – nauczyciel[9], profesor c.k. gimnazjum w Tarnopolu[10]
- Roman Górecki (1889–1946) – oficer
- Franciszek Lurski (1895–1963) – oficer
- Stanisław Lurski (1893–1942) – oficer
- Józef Chmiel (1926–2013) – architekt
- Honorowi obywatele
- Włodzimierz Buczacki[11]
- Aleksander Dworski
- Aleksander Mniszek-Tchorznicki
- Ludwik Poniński
- Leon Ricci[12]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.51
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 3.
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. W: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. VII. Cz. II-a. Warszawa, 1903, s. 460.
- ↑ Zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Starej Soli https://web.archive.org/web/20171206135855/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/835.html.
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 896, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ ВОВ-60 – Сводки. victory.mil.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)]..
- ↑ Kościół rzymskokatolicki w Starej Soli.
- ↑ Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 26.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi c. k. Wyższego Gimnazyum w Tarnopolu za rok szkolny 1904. Tarnopol: drukarnia Leona Wierzbickiego, 1904, s. 31.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: drukarnia Władysława Łozińskiego, 1900, s. 68.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1909, s. 2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mapa WIG Stary Sambor Pas 51 Słup 36, Warszawa 1929.
- Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, Warszawa 1928, s. 806.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Starasól, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 222.
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
