Bernardo Bertolucci

Bernardo Bertolucci
Data i miejsce urodzenia	16 marca 1941 ; Parma
Data i miejsce śmierci	26 listopada 2018 ; Rzym
Zawód	reżyser, scenarzysta
Współmałżonek	Adriana Asti; Maria Paola Maino (1967–1972); Clare Peploe; (od 1978)
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bernardo Bertolucci (ur. 16 marca 1941 w Parmie^[1], zm. 26 listopada 2018 w Rzymie^[2]^[3]) – włoski reżyser i scenarzysta filmowy^[4].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn poety Attilia Bertolucciego, starszy brat reżysera Giuseppe Bertolucciego. Studiował na Uniwersytecie Rzymskim, ale porzucił studia tuż przed uzyskaniem dyplomu. Jako samodzielny reżyser debiutował filmem Kostucha (1962), według scenariusza Piera Paola Pasoliniego, którego był wcześniej asystentem.

Jego film Konformista został w 1971 nominowany do Oscara za scenariusz adaptowany. Nakręcony w 1972 film Ostatnie tango w Paryżu z Marlonem Brando w roli głównej wywołał skandal z powodu śmiałych scen erotycznych. Ostatni cesarz (1987) zdobył 9 Oscarów, w tym za najlepszy film roku, reżyserię^[5] i scenariusz^[6].

Przewodniczył jury konkursu głównego na 43. MFF w Cannes (1990). Będąc już na wózku inwalidzkim, pełnił funkcję przewodniczącego jury na 70. MFF w Wenecji (2013).

Zmarł 26 listopada 2018 w Rzymie, w wieku 77 lat, na raka płuc^[5].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

1962: Kostucha (La commare secca)
1964: Przed rewolucją (Prima della rivoluzione)
1966: Droga nafty (La via del petrolio) (dok.)
1968: Partner
1969: Agonia – nowela w filmie Miłość i wściekłość (Amore e rabbia)
1970: Strategia pająka (Strategia del ragno)
1970: Konformista (Il conformista)
1971: Zdrowie jest chore, czyli biedni umrą wcześniej (La salute e malata) – dokumentalny
1972: Ostatnie tango w Paryżu (Ultimo tango a Parigi)
1976: Wiek XX (Novecento)
1979: Księżyc (La Luna)
1981: Tragedia człowieka śmiesznego (La tragedia di un uomo ridicolo)
1987: Ostatni cesarz (L’ultimo imperatore)
1990: Pod osłoną nieba (The Sheltering Sky)
1993: Mały Budda (Little Buddha)
1996: Ukryte pragnienia (Stealing Beauty)
1998: Rzymska opowieść (Besieged)
2002: Histoire d’eaux – nowela w filmie Dziesięć minut później – Wiolonczela (Ten Minutes Older: The Cello)
2003: Marzyciele (The Dreamers)
2012: Ja i ty (Io e te)

Nagrody i nominacje[edytuj | edytuj kod]

Rok	Nagroda	Kategoria	Za	Wynik
1988	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepsza reżyseria	Ostatni cesarz	Wygrana^[7]
1988	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepszy scenariusz adaptowany	Ostatni cesarz	Wygrana^[7]
1974	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepsza reżyseria	Ostatnie tango w Paryżu	Nominacja^[7]
1972	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepszy scenariusz adaptowany	Konformista	Nominacja^[7]
1991	Złoty Glob	Najlepszy reżyser	Pod osłoną nieba	Nominacja^[8]
1988	Złoty Glob	Najlepszy reżyser	Ostatni cesarz	Wygrana^[8]
1988	Złoty Glob	Najlepszy scenariusz	Ostatni cesarz	Wygrana^[8]
1974	Złoty Glob	Najlepszy reżyser	Ostatnie tango w Paryżu	Nominacja^[8]
1972	Złoty Glob	Najlepszy film nieangielskojęzyczny	Konformista	Nominacja^[8]
1989	Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepszy film	Ostatni cesarz	Wygrana^[9]
1989	Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepsza reżyseria	Ostatni cesarz	Nominacja^[9]
1996	Festiwal Filmowy w Cannes	Złota Palma	Ukryte pragnienia	Nominacja
1968	Festiwal Filmowy w Cannes	Złota Palma	Tragedia człowieka śmiesznego	Nominacja
1970	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Nagroda Interfilm im. Otto Dibeliusa	Konformista	Wygrana
1970	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Nagroda Interfilm – rekomendacja na forum „Nowe Kino”	Konformista	Wygrana
1970	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Złoty Niedźwiedź	Konformista	Nominacja
1969	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Złoty Niedźwiedź	Miłość i wściekłość	Nominacja
1988	César	Najlepszy film zagraniczny	Ostatni cesarz	Wygrana
2007	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Honorowy Złoty Lew		Wygrana
1968	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Złoty Lew	Partner	Nominacja

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Bernardo Bertolucci. trovacinema.repubblica.it. [dostęp 2012-09-13]. (wł.).
↑ AndrewA. Pulver AndrewA., Bernardo Bertolucci, Last Tango in Paris director, dies aged 77, the Guardian, 26 listopada 2018 [dostęp 2018-11-26] (ang.).
↑ Bernardo Bertolucci of "Last Tango" fame, dies in Rome. reuters.com. [dostęp 2018-11-26]. (ang.).
↑ Bernardo Bertolucci (16 de Março de 1940). Filmow. [dostęp 2018-11-28]. (port.).
↑ ^a ^b Jacek Szczerba: Bernardo Bertolucci, mistrz włoskiego kina, nie żyje. "Dla mnie kino jest kwestią życia i śmierci. Kręcę każdy film tak, jakby był moim ostatnim". wyborcza.pl, 2018-11-26. [dostęp 2018-11-28].
↑ Bernardo Bertolucci. MYmovies. [dostęp 2018-11-28]. (wł.).
↑ ^a ^b ^c ^d Search Results – Academy Awards Search | Academy of Motion Picture Arts & Sciences, awardsdatabase.oscars.org [dostęp 2018-12-27] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bernardo Bertolucci, www.goldenglobes.com [dostęp 2018-12-27] (ang.).
↑ ^a ^b BAFTA Awards Search | BAFTA Awards, awards.bafta.org [dostęp 2018-12-27] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Bernardo Bertolucci w bazie IMDb (ang.)
Bernardo Bertolucci w bazie Filmweb

[LR-1] Bernardo Bertolucci. trovacinema.repubblica.it. [dostęp 2012-09-13]. (wł.).

[2] AndrewA. Pulver AndrewA., Bernardo Bertolucci, Last Tango in Paris director, dies aged 77, the Guardian, 26 listopada 2018 [dostęp 2018-11-26] (ang.).

[3] Bernardo Bertolucci of "Last Tango" fame, dies in Rome. reuters.com. [dostęp 2018-11-26]. (ang.).

[filmow-4] Bernardo Bertolucci (16 de Março de 1940). Filmow. [dostęp 2018-11-28]. (port.).

[wyborcza-5] Jacek Szczerba: Bernardo Bertolucci, mistrz włoskiego kina, nie żyje. "Dla mnie kino jest kwestią życia i śmierci. Kręcę każdy film tak, jakby był moim ostatnim". wyborcza.pl, 2018-11-26. [dostęp 2018-11-28].

[mymovies-6] Bernardo Bertolucci. MYmovies. [dostęp 2018-11-28]. (wł.).

[oscary-7] Search Results – Academy Awards Search | Academy of Motion Picture Arts & Sciences, awardsdatabase.oscars.org [dostęp 2018-12-27] .

[globy-8] Bernardo Bertolucci, www.goldenglobes.com [dostęp 2018-12-27] (ang.).

[bafta-9] BAFTA Awards Search | BAFTA Awards, awards.bafta.org [dostęp 2018-12-27] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

1960-69	Kostucha (1962) Przed rewolucją (1964) Partner (1968) Miłość i gniew (1969, segment)
1970-79	Strategia pająka (1970) Konformista (1970) Ostatnie tango w Paryżu (1972) Wiek XX (1976) Księżyc (1979)
1980-99	Tragedia człowieka śmiesznego (1981) Ostatni cesarz (1987) Pod osłoną nieba (1990) Mały Budda (1993) Ukryte pragnienia (1996) Rzymska opowieść (1998)
2000-19	Dziesięć minut później – Wiolonczela (2002, segment) Marzyciele (2003) Ja i ty (2013)

1969–1989	Luis Buñuel (1969) Orson Welles (1970) Ingmar Bergman / Marcel Carné / John Ford (1971) Charles Chaplin / Anatolij Gołownia / Billy Wilder (1972) Alessandro Blasetti / Luis Buñuel / Frank Capra / George Cukor / Jean-Luc Godard / Siergiej Jutkiewicz / Alexander Kluge / Akira Kurosawa / Michael Powell / Satyajit Ray / King Vidor / Cesare Zavattini (1982) Michelangelo Antonioni (1983) Federico Fellini / John Huston / Manoel de Oliveira (1985) Paolo i Vittorio Taviani (1986) Luigi Comencini / Joseph L. Mankiewicz (1987) Joris Ivens (1988) Robert Bresson (1989)
1990–2009	Miklós Jancsó / Marcello Mastroianni (1990) Mario Monicelli / Gian Maria Volonté (1991) Francis Ford Coppola / Jeanne Moreau / Paolo Villaggio (1992) Claudia Cardinale / Robert De Niro / Roman Polański / Steven Spielberg (1993) Suso Cecchi D’Amico / Ken Loach / Al Pacino (1994) Woody Allen / Giuseppe De Santis / Goffredo Lombardo / Ennio Morricone / Alain Resnais / Martin Scorsese / Alberto Sordi / Monica Vitti (1995) Robert Altman / Vittorio Gassman / Dustin Hoffman / Michèle Morgan (1996) Gérard Depardieu / Stanley Kubrick / Alida Valli (1997) Warren Beatty / Sophia Loren / Andrzej Wajda (1998) Jerry Lewis (1999) Clint Eastwood (2000) Éric Rohmer (2001) Dino Risi (2002) Dino De Laurentiis / Omar Sharif (2003) Stanley Donen / Manoel de Oliveira (2004) Hayao Miyazaki / Stefania Sandrelli (2005) David Lynch (2006) Bernardo Bertolucci / Tim Burton (2007) Ermanno Olmi (2008) John Lasseter / Brad Bird / Pete Docter / Andrew Stanton / Lee Unkrich (2009)
2010–	John Woo (2010) Marco Bellocchio (2011) Francesco Rosi (2012) William Friedkin (2013) Thelma Schoonmaker / Frederick Wiseman (2014) Bertrand Tavernier (2015) Jean-Paul Belmondo / Jerzy Skolimowski (2016) Jane Fonda / Robert Redford (2017) David Cronenberg / Vanessa Redgrave (2018) Pedro Almodóvar / Julie Andrews (2019) Ann Hui / Tilda Swinton (2020) Roberto Benigni / Jamie Lee Curtis (2021) Catherine Deneuve / Paul Schrader (2022) Liliana Cavani / Tony Leung Chiu Wai (2023)

1928–1940	Frank Borzage / Lewis Milestone (1928) Frank Lloyd (1929) Lewis Milestone (1930) Norman Taurog (1931) Frank Borzage (1932) Frank Lloyd (1933) Frank Capra (1934) John Ford (1935) Frank Capra (1936) Leo McCarey (1937) Frank Capra (1938) Victor Fleming (1939) John Ford (1940)
1941–1960	John Ford (1941) William Wyler (1942) Michael Curtiz (1943) Leo McCarey (1944) Billy Wilder (1945) William Wyler (1946) Elia Kazan (1947) John Huston (1948) Joseph L. Mankiewicz (1949) Joseph L. Mankiewicz (1950) George Stevens (1951) John Ford (1952) Fred Zinnemann (1953) Elia Kazan (1954) Delbert Mann (1955) George Stevens (1956) David Lean (1957) Vincente Minnelli (1958) William Wyler (1959) Billy Wilder (1960)
1961–1980	Robert Wise (1961) David Lean (1962) Tony Richardson (1963) George Cukor (1964) Robert Wise (1965) Fred Zinnemann (1966) Mike Nichols (1967) Carol Reed (1968) John Schlesinger (1969) Franklin J. Schaffner (1970) William Friedkin (1971) Bob Fosse (1972) George Roy Hill (1973) Francis Ford Coppola (1974) Miloš Forman (1975) John G. Avildsen (1976) Woody Allen (1977) Michael Cimino (1978) Robert Benton (1979) Robert Redford (1980)
1981–2000	Warren Beatty (1981) Richard Attenborough (1982) James L. Brooks (1983) Miloš Forman (1984) Sydney Pollack (1985) Oliver Stone (1986) Bernardo Bertolucci (1987) Barry Levinson (1988) Oliver Stone (1989) Kevin Costner (1990) Jonathan Demme (1991) Clint Eastwood (1992) Steven Spielberg (1993) Robert Zemeckis (1994) Mel Gibson (1995) Anthony Minghella (1996) James Cameron (1997) Steven Spielberg (1998) Sam Mendes (1999) Steven Soderbergh (2000)
2001–2020	Ron Howard (2001) Roman Polański (2002) Peter Jackson (2003) Clint Eastwood (2004) Ang Lee (2005) Martin Scorsese (2006) Joel i Ethan Coenowie (2007) Danny Boyle (2008) Kathryn Bigelow (2009) Tom Hooper (2010) Michel Hazanavicius (2011) Ang Lee (2012) Alfonso Cuarón (2013) Alejandro G. Iñárritu (2014) Alejandro G. Iñárritu (2015) Damien Chazelle (2016) Guillermo del Toro (2017) Alfonso Cuarón (2018) Bong Joon-ho (2019) Chloé Zhao (2020)
2021–2040	Jane Campion (2021) Daniel Kwan i Daniel Scheinert (2022)

1928–1950	Benjamin Glazer (1928) Hanns Kräly (1929) Joseph W. Farnham, Martin Flavin, Frances Marion i Lennox Robinson (1930) Howard Estabrook (1931) Edwin J. Burke (1932) Victor Heerman i Sarah Y. Mason (1933) Robert Riskin (1934) Dudley Nichols (1935) Pierre Collings i Sheridan Gibney (1936) Heinz Herald, Geza Herczeg i Norman Reilly Raine (1937) Ian Dalrymple, Cecil Arthur Lewis, W.P. Lipscomb i George Bernard Shaw (1938) Sidney Howard (1939) Donald Ogden Stewart (1940) Sidney Buchman i Seton I. Miller (1941) George Froeschel, James Hilton, Claudine West i Arthur Wimperis (1942) Philip G. Epstein, Julius J. Epstein i Howard Koch (1943) Frank Butler i Frank Cavett (1944) Charles Brackett i Billy Wilder (1945) Robert E. Sherwood (1946) George Seaton (1947) John Huston (1948) Joseph L. Mankiewicz (1949) Joseph L. Mankiewicz (1950)
1951–1975	Harry Brown i Michael Wilson (1951) Charles Schnee (1952) Daniel Taradash (1953) George Seaton (1954) Paddy Chayefsky (1955) John Farrow, S.J. Perelman i James Poe (1956) Carl Foreman i Michael Wilson (1957) Alan Jay Lerner (1958) Neil Paterson (1959) Richard Brooks (1960) Abby Mann (1961) Horton Foote (1962) John Osborne (1963) Edward Anhalt (1964) Robert Bolt (1965) Robert Bolt (1966) Stirling Silliphant (1967) James Goldman (1968) Waldo Salt (1969) Ring Lardner Jr. (1970) Ernest Tidyman (1971) Francis Ford Coppola i Mario Puzo (1972) William Peter Blatty (1973) Francis Ford Coppola i Mario Puzo (1974) Bo Goldman i Lawrence Hauben (1975)
1976–2000	William Goldman (1976) Alvin Sargent (1977) Oliver Stone (1978) Robert Benton (1979) Alvin Sargent (1980) Ernest Thompson (1981) Costa-Gavras i Donald E. Stewart (1982) James L. Brooks (1983) Peter Shaffer (1984) Kurt Luedtke (1985) Ruth Prawer Jhabvala (1986) Bernardo Bertolucci i Mark Peploe (1987) Christopher Hampton (1988) Alfred Uhry (1989) Michael Blake (1990) Ted Tally (1991) Ruth Prawer Jhabvala (1992) Steven Zaillian (1993) Eric Roth (1994) Emma Thompson (1995) Billy Bob Thornton (1996) Curtis Hanson i Brian Helgeland (1997) Bill Condon (1998) John Irving (1999) Stephen Gaghan (2000)
2001–2025	Akiva Goldsman (2001) Ronald Harwood (2002) Philippa Boyens, Peter Jackson i Fran Walsh (2003) Alexander Payne i Jim Taylor (2004) Larry McMurtry i Diana Ossana (2005) William Monahan (2006) Joel i Ethan Coenowie (2007) Simon Beaufoy (2008) Geoffrey Fletcher (2009) Aaron Sorkin (2010) Alexander Payne, Jim Rash i Nat Faxon (2011) Chris Terrio (2012) John Ridley (2013) Graham Moore (2014) Adam McKay i Charles Randolph (2015) Barry Jenkins i Tarell Alvin McCraney (2016) James Ivory (2017) Spike Lee, David Rabinowitz, Charlie Wachtel i Kevin Willmott (2018) Taika Waititi (2019) Christopher Hampton i Florian Zeller (2020) Sian Heder (2021) Sarah Polley (2022)

1940–1959	Henry King (1943) Leo McCarey (1944) Billy Wilder (1945) Frank Capra (1946) Elia Kazan (1947) John Huston (1948) Robert Rossen (1949) Billy Wilder (1950) László Benedek (1951) Cecil B. DeMille (1952) Fred Zinnemann (1953) Elia Kazan (1954) Joshua Logan (1955) Elia Kazan (1956) David Lean (1957) Vincente Minnelli (1958) William Wyler (1959)
1960–1979	Jack Cardiff (1960) Stanley Kramer (1961) David Lean (1962) Elia Kazan (1963) George Cukor (1964) David Lean (1965) Fred Zinnemann (1966) Mike Nichols (1967) Paul Newman (1968) Charles Jarrott (1969) Arthur Hiller (1970) William Friedkin (1971) Francis Ford Coppola (1972) William Friedkin (1973) Roman Polański (1974) Miloš Forman (1975) Sidney Lumet (1976) Herbert Ross (1977) Michael Cimino (1978) Francis Ford Coppola (1979)
1980–1999	Robert Redford (1980) Warren Beatty (1981) Richard Attenborough (1982) Barbra Streisand (1983) Miloš Forman (1984) John Huston (1985) Oliver Stone (1986) Bernardo Bertolucci (1987) Clint Eastwood (1988) Oliver Stone (1989) Kevin Costner (1990) Oliver Stone (1991) Clint Eastwood (1992) Steven Spielberg (1993) Robert Zemeckis (1994) Mel Gibson (1995) Miloš Forman (1996) James Cameron (1997) Steven Spielberg (1998) Sam Mendes (1999)
2000–2019	Ang Lee (2000) Robert Altman (2001) Martin Scorsese (2002) Peter Jackson (2003) Clint Eastwood (2004) Ang Lee (2005) Martin Scorsese (2006) Julian Schnabel (2007) Danny Boyle (2008) James Cameron (2009) David Fincher (2010) Martin Scorsese (2011) Ben Affleck (2012) Alfonso Cuarón (2013) Richard Linklater (2014) Alejandro González Iñárritu (2015) Damien Chazelle (2016) Guillermo del Toro (2017) Alfonso Cuarón (2018) Sam Mendes (2019)
2020–2039	Chloé Zhao (2020) Jane Campion (2021) Steven Spielberg (2022)