Katyń (film)
Gatunek | |
---|---|
Data premiery | |
Kraj produkcji | |
Język | |
Czas trwania |
125 minut |
Reżyseria | |
Scenariusz |
Andrzej Wajda |
Główne role |
Maja Ostaszewska |
Muzyka | |
Zdjęcia | |
Scenografia | |
Kostiumy |
Magdalena Biedrzycka |
Montaż | |
Produkcja | |
Dystrybucja | |
Budżet |
15 000 000 PLN |
Strona internetowa |
Katyń – polski film wojenny (dramat historyczny) z 2007 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, który przedstawia zbrodnię katyńską. Zdjęcia do filmu rozpoczęto 3 października 2006, a ukończono 9 stycznia 2007. Uroczysta premiera filmu odbyła się 17 września 2007 w Warszawie, w rocznicę agresji sowieckiej na Polskę w 1939 roku.
Tytuł roboczy filmu to: Post mortem. Opowieść katyńska, taki jak powieści filmowej Andrzeja Mularczyka, na podstawie której został nakręcony. Film został nominowany do Oscara 2007 w kategorii Najlepszy film nieanglojęzyczny[1].
Film zdobył główną nagrodę dla najlepszego polskiego filmu PNF Orły 2008 – w sumie twórcy filmu otrzymali najwięcej, bo 7 statuetek w różnych kategoriach. Magdalena Biedrzycka otrzymała Europejską Nagrodę Filmową za rok 2008 w kategorii Prix D’Excellence za kostiumy do tego filmu[2].
Fabuła
Film przedstawia zbrodnię katyńską z dwóch perspektyw: kobiet, oczekujących na powrót swoich mężów, synów i ojców oraz z perspektywy samych internowanych w 1939 przez sowietów oficerów Wojska Polskiego, którzy nie tracąc nadziei, do końca wierzą w uwolnienia i szczęśliwy powrót do domu. Poznajemy losy rotmistrza Andrzeja (Artur Żmijewski), porucznika Jerzego (Andrzej Chyra), generała dywizji (Jan Englert), który do końca stara się podtrzymać na duchu pozostałych żołnierzy oraz porucznika pilota i konstruktora (Paweł Małaszyński), który w obozie przeżywa załamanie nerwowe. Wszyscy, prócz Jerzego (ocaleje w niewyjaśniony sposób, podczas gdy wszyscy są transportowani na egzekucję, on pozostaje), zginą w lesie katyńskim.
Jerzy po latach odnajduje się w szeregach Ludowego Wojska Polskiego, w którym służy w stopniu majora, jednak pobyt w „nowej” Polsce Ludowej okaże się dla niego za trudny – dręczony wyrzutami sumienia, nie potrafiąc kłamać w sprawie okrutnej zbrodni, popełni samobójstwo.
Drugi wiodący wątek to historia kobiet, które czekają na powrót oficerów do domu – żona rotmistrza Anna, matka rotmistrza Maria, żona generała Róża oraz dwie siostry porucznika pilota – Agnieszka i Irena. Po wojnie kobiety starają się walczyć z fałszem władzy komunistycznej i do końca mają wiarę w powrót mężczyzn do domu. Inna z nich staje się trybem nowego ustroju komunistycznego i w ten sposób realizuje nową państwowość, której elementem jest kłamstwo katyńskie.
Prawda historyczna jest przedstawiona w zakończeniu filmu. Drastycznie ukazano masową egzekucję na polskich oficerach dokonaną na wiosnę 1940, naturalistycznie przedstawiając rozstrzelanie przez NKWD głównych bohaterów wątku obozowego (generała, rotmistrza, porucznika pilota) oraz innych wojskowych.
Fabuła losów jeńców polskich zawiera analogie do faktów opisanych w autentycznych pamiętnikach polskich oficerów przetrzymywanych od 1939 do 1940 w Kozielsku: za takie można uznać prowadzenie pamiętnika przez głównego bohatera Andrzeja, aż do momentu wywózki do lasu katyńskiego (w rzeczywistości taki dziennik prowadziło wielu z przetrzymywanych, w tym np. Adam Solski, który swoje ostatnie zapisy zawarł opisując wywózkę, przybycie do lasu katyńskiego i rewizje[3]); ponadto analogiczna jest kwestia swetra, który w filmie Jerzy przekazał Andrzejowi – stanowi to nawiązanie do historii opisanej w dzienniku obozowym przez Wacława Kruka, który przed swoją wywózką z Kozielska 9 kwietnia 1940 podarował własny sweter zmarzniętemu Janowi Szafrańskiemu (oddał go za darmo, mimo że obdarowany oferował mu w zamian 50 rubli i zegarek)[4].
Obsada
- Andrzej Chyra – Jerzy, porucznik 8. Pułku Ułanów i przyjaciel Andrzeja, następnie major LWP
- Artur Żmijewski – Andrzej, rotmistrz 8. Pułku Ułanów
- Maja Ostaszewska – Anna, żona Andrzeja
- Władysław Kowalski – Jan, profesor UJ, ojciec Andrzeja
- Maja Komorowska – profesorowa Maria, matka Andrzeja
- Jan Englert – generał
- Danuta Stenka – Róża, żona generała
- Agnieszka Kawiorska – Ewa, córka Róży i generała
- Paweł Małaszyński – porucznik pilot Piotr Baszkowski, inżynier-konstruktor samolotów z 1 Pułku Lotniczego Dęblin
- Magdalena Cielecka – Agnieszka Baszkowska, siostra Piotra
- Agnieszka Glińska – Irena Baszkowska, siostra Piotra, dyrektorka gimnazjum
- Antoni Pawlicki – Tadeusz, syn Elżbiety
- Siergiej Garmasz – kapitan Popow
- Wiktoria Gąsiewska – Weronika „Nika”, córka Andrzeja i Anny
- Anna Radwan – Elżbieta, bratowa Anny
- Stanisława Celińska – Stasia, gospodyni w domu generała (później starościna)
- Krzysztof Globisz – profesor medycyny sądowej
- Krystyna Zachwatowicz – pani Greta, asystentka profesora medycyny sądowej
- Krzysztof Kolberger – ksiądz kanonik
- Jakub Przebindowski – ksiądz wikary
- Olgierd Łukaszewicz – kapelan w obozie w Kozielsku
- Tadeusz Wojtych – fotograf Władysław
- Alicja Dąbrowska – aktorka grająca Antygonę w Teatrze Słowackiego
- Aleksander Fabisiak – nauczyciel gimnazjum
- Waldemar Barwiński – podporucznik
- Jacek Braciak – porucznik Klin, znajomy Jerzego
- Leon Charewicz – major przesłuchujący Agnieszkę
- Dariusz Toczek – żołnierz przesłuchujący Agnieszkę
- Joachim Paul Assböckck – dr Müller
- Sebastian Bezzel – oficer
- Józef Mika – tłumacz
- Andrzej Szenajch – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Rafał Kronenberger – adiutant generała
- Waldemar Czyszak – kamieniarz
- Wojciech Chorąży – mężczyzna na moście
- i inni
Twórcy filmu
- Reżyseria: Andrzej Wajda
- Scenariusz: Andrzej Wajda, Andrzej Mularczyk, Władysław Pasikowski (na podstawie powieści Andrzeja Mularczyka)
- Zdjęcia: Paweł Edelman
- Muzyka: Krzysztof Penderecki
- Scenografia: Magdalena Dipont
- Kostiumy: Magdalena Biedrzycka, Bronisław Domański
- Mundury i militaria: Andrzej Szenajch
- Montaż: Milenia Fiedler, Rafał Listopad
- Producent: Michał Kwieciński
Wydanie
Data | Kraj | Dystrybutor |
---|---|---|
21 września 2007 | ||
14 października 2007 | ||
15 lutego 2008 | ||
3 maja 2008 (Premiera TV) 14 kwietnia 2008 (Premiera kinowa) |
||
4 czerwca 2008 | ||
8 lipca 2008 | ||
24 sierpnia 2008 | ||
11 października 2010 | ||
7 listopada 2008 | ||
22 listopada 2007 | ||
12 grudnia 2008 | ||
9 stycznia 2009 | ||
2 stycznia 2009 | ||
10 kwietnia 2009 | ||
15 maja 2009 |
Ponadto film był rozpowszechniany w takich krajach jak: Słowacja, Austria, Łotwa, Bułgaria, Tajwan, Litwa, Brazylia oraz Iran w roku 2008; Norwegia, Ukraina, Japonia, USA, Słowenia, Australia w roku 2009[5].
W Chinach oficjalnie zabroniono wyświetlać i sprzedawać kopię filmu jako „niezgodną z punktem widzenia władz ChRL”, jednak są one dostępne w pirackich wersjach[6].
W Rosji film wyemitowano 2 kwietnia 2010 w telewizji Rossijskoje Tieleradio w kanale tematycznym Rossija K (oglądalność 1,5% widzów), a 11 kwietnia (dzień po katastrofie polskiego Tu-154 w Smoleńsku) w kanale Rossija 1 (oglądalność 4,4% widzów)[7]. Rossija 1 zgromadziło przed telewizory 2,8 mln telewidzów[8].
Po katastrofie w Smoleńsku i szerokiej relacji z tych wydarzeń w świecie wiele innych stacji telewizyjnych w różnych państwach wyraziło zainteresowanie emisją filmu[9].
Odbiór filmu
Film od początku cieszył się poparciem władz i instytucji państwowych. Zebrał wiele pozytywnych recenzji. Pojawiły się także głosy krytyki.
Włoski dystrybutor filmu Movimento Film spotkał się z dużymi problemami wprowadzając obraz do włoskich kin. Jak powiedział w wywiadzie dla mediolańskiego dziennika „Il Giornale” Mario Mazzarotto pierwsze problemy miał już w Warszawie – odwoływano przedstawiciela TVP, który miał pertraktować koszty dystrybucji we Włoszech. Według Mazzarotto sam Wajda widział w jednym z państwowych dokumentów, podpisanych przez przedstawicieli władz, zdanie sugerujące, iż film będzie fiaskiem za granicą „z powodów politycznych”[10]. We Włoszech dzieła Wajdy nie chciano wyświetlać, szukając wytłumaczenia w dużej ilości filmów w okresie, w którym miał wejść na ekrany. Autor wspomnianego artykułu sugeruje jednak, iż prawdziwym powodem problemów z dystrybucją miało być prokomunistyczne nastawienie odpowiedzialnych za tę sferę życia kulturalnego na Półwyspie Apenińskim[10].
Filmu nie udało się pokazać na festiwalu filmowym w Wenecji, co zostało zauważone przez niektórych włoskich krytyków[11].
W październiku 2007 roku minister obrony Aleksander Szczygło wydał rozkaz, by każdy żołnierz Wojska Polskiego obowiązkowo obejrzał film Katyń[12].
Nagrody i wyróżnienia
- Oscar 2007
- nominacja w kategorii Najlepszy film nieanglojęzyczny
- Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Denver 2008
- Nagroda Publiczności – Najlepszy Film
- Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Waszyngtonie 2008
- Nagroda Publiczności – Andrzej Wajda
- Europejskie Nagrody Filmowe 2008
- Nagroda Prix d’Excellence dla Magdaleny Biedrzyckiej za kostiumy
- 33. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni 2008
- Nagroda Bursztynowe Lwy (Za film o najwyższej frekwencji w minionym roku) – Michał Kwieciński
- Złota Kaczka 2008
- Najlepsze zdjęcia – Paweł Edelman
- 11. ceremonia wręczenia Orłów
- Najlepszy film
- Najlepsza drugoplanowa rola kobieca – Danuta Stenka
- Najlepsze zdjęcia – Paweł Edelman
- Najlepsza muzyka – Krzysztof Penderecki
- Najlepsza scenografia – Małgorzata Dipont
- Najlepsze kostiumy – Magdalena Biedrzycka i Andrzej Szenajch
- Najlepszy dźwięk – Jacek Hamela
Zobacz też
Przypisy
- ↑ PAP: „Katyń” nominowany do Oscara!. tvn24.pl, 2008-01-22.
- ↑ European Film Academy » Blog Archive » The Winners.
- ↑ Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 105. ISBN 2-86914-044-4.
- ↑ Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 60. ISBN 2-86914-044-4.
- ↑ „Katyń” oficjalnie w kinach w Danii, Norwegii, Grecji, Francji.
- ↑ „Katyń” Wajdy na indeksie w Chinach. Władze: Nie zgadza się z naszą ideologią. wiadomosci.gazeta.pl, 2009-04-28. [dostęp 2009-12-28].
- ↑ Miliony widzów obejrzały film „Katyń” w Rosji. wirtualnemedia.pl, 2010-04-16. [dostęp 2010-04-16]. (pol.).
- ↑ 2,8. „Nowości”, 2010-04-17.
- ↑ Światowe telewizje zainteresowane emisją filmu „Katyń”. wp.pl, 2010-04-13. [dostęp 2011-02-13]. (pol.).
- ↑ a b Stefano Lorenzetto: Vi svelo perché in Italia mi impediscono di farvi vedere Katyn. www.ilgiornale.it. [dostęp 2009-04-19]. (wł.).
- ↑ Katyn, film clandestino E quello spot alle Coop celebrato a Venezia... www.ilgiornale.it. [dostęp 2009-04-19]. (wł.).
- ↑ tvn24.pl, PAP: Szczygło: Lepszy „Katyń” niż „Rambo 5”. tvn24.pl, 2007-10-02.
Linki zewnętrzne
- Katyń w bazie IMDb (ang.)
- Katyń w bazie Filmweb
- Katyń w bazie filmpolski.pl
- Oficjalna strona filmu
- Filmy w reżyserii Andrzeja Wajdy
- Filmy nominowane do Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny
- Filmy nagrodzone Polską Nagrodą Filmową Orzeł dla najlepszego filmu
- Filmy o zbrodni katyńskiej
- Polskie adaptacje filmowe
- Polskie filmy dramatyczne
- Polskie filmy historyczne
- Polskie filmy zgłoszone do rywalizacji o Oscara w kategorii filmu nieanglojęzycznego
- Polskie filmy z 2007 roku
- Filmy kręcone w Krakowie