8 Pułk Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy 8 Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego. Zobacz też: 8 Pułk Ułanów.
8 Pułk Ułanów
Historia
Państwo  II Rzeczpospolita
Sformowanie 1918, 1940, 1944
Rozformowanie 1939, 1940, 1945
Patron Józef Poniatowski
Tradycje
Święto 19 marca
Nadanie sztandaru 1920
Rodowód 8 Pułk Ułanów
Dowódcy
Pierwszy płk Roman Kawecki
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
kampania francuska 1940
Organizacja
Dyslokacja Rakowice (pod Krakowem)
Zakrzówek-Kobierzyn(1939)
Rodzaj sił zbrojnych wojsko
Rodzaj wojsk kawaleria
Podległość V Brygada Jazdy
5 Samodzielna Brygada Kawalerii
Krakowska Brygada Kawalerii
1 Dywizja Grenadierów
Krakowska Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej Armii Krajowej
Defilada 8 Pułku Ułanów – obraz Feliksa Franicia z 1933
8 pulk ulanow.png
29 lipca – 3 sierpnia 1920
Krakowska BK w 1938
Pułk walczył w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii

8 Pułk Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego (8 puł) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.

W grudniu 1784 pod dowództwem ks. Józefa Poniatowskiego utworzono we Lwowie pułk kawalerii. Podczas zaborów był jedną z niewielu formacji wojskowych podporządkowanych zaborcom z polską komendą i tradycjami wojskowymi[potrzebny przypis]. Za czasów panowania cesarza Franciszka Józefa I pułk nosił nazwę 1 pułku ułanów austriackich, po przejściu pod dowództwo Niepodległego Państwa Polskiego, w roku 1918, nosił nazwę 1 pułku ułanów Ziemi Krakowskiej, a następnie nadano mu numer 8. i zatwierdzono nazwę na cześć twórcy i pierwszego dowódcy: 8 pułk ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego.

Pułk w walce o granice[edytuj | edytuj kod]

Pułk zasłużył się szczególnie w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, kiedy w pierwszej fazie działań na linii frontu uczestniczył z powodzeniem w ofensywie kijowskiej, a następnie walnie przyczynił się do rozgromienia bolszewickiej Armii Konnej komandarma Siemiona Budionnego w największej bitwie kawaleryjskiej XX wieku pod Komarowem na ziemi zamojskiej.

Pułk w okresie pokoju[edytuj | edytuj kod]

Pułk stacjonował w Rakowicach pod Krakowem. W listopadzie 1923 roku brał udział w pacyfikacji tzw. powstania krakowskiego 1923 roku. W 1925 roku do Kapituły Orderu Virtuti Militari wpłynął wniosek o odznaczenie sztandaru 8 pułku krzyżem VM, za udział w bitwie pod Komarowem. Wniosek ten miał być rozpatrzony w następnych miesiącach, ale po zamachu majowym już do niego najprawdopodobniej nie wrócono[1].

Zgodnie z rozkazem ministra spraw wojskowych O.V. L 33035 E z 1925 r. przy pułku stacjonował 5 szwadron samochodów pancernych.

10 grudnia 1928 roku korpus oficerski wręczył Zdzisławowi Tarnowskiemu odznakę pamiątkową w uznaniu zasług położonych dla pułku w 1920 roku, kiedy to własnym kosztem wystawił pluton konnych ochotników[2].

W kampanii wrześniowej 1939[edytuj | edytuj kod]

W 1939 roku, 8 pułk wchodził w skład Krakowskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem gen. bryg. Zygmunta Piaseckiego, ta zaś należała do Armii „Kraków”. Pułkiem dowodził ppłk dypl. Włodzimierz Dunin-Żuchowski.

3 września pułk oddzielony został od reszty brygady przez pododdziały XV korpusu i tocząc ciężkie walki odwrotowe został częściowo rozbity pod Szczekocinami. 4 września pułk znalazł się w Jędrzejowie, a 6 września w rejonie miejscowości Brody koło Starachowic, by wieczorem wyruszyć w kierunku Wisły. Następnie przyłączył się do Armii „Lublin”. Pomimo kilku odniesionych zwycięstw pułk poniósł bardzo dotkliwe straty i ostatecznie został rozbity podczas prób przedostania się do Rumunii. Tylko I szwadronowi udało się dotrzeć na Węgry.

W 1940 pułk odtworzony został jako 1 oddział rozpoznawczy im. Księcia Józefa Poniatowskiego. W kampanii francuskiej walczył w składzie 1 Dywizji Grenadierów.

W czasie wojny tradycje pułku były utrzymywane przez oddziały partyzanckie AK oraz oddziały Polskich Sił Zbrojnych. Pułk ostatecznie przestał istnieć w 1945 roku.

 Osobny artykuł: Akcja „Burza” w Okręgu Kraków Armii Krajowej.

Ułani księcia Józefa[edytuj | edytuj kod]

Pokojowa obsada personalna pułku[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku - I zastępca dowódcy)
Kwatermistrzowie pułku (od 1938 roku - II zastępca dowódcy)

Korpus oficerski[edytuj | edytuj kod]

Wysoka profesjonalizacja i jeszcze wyższe pochodzenie to cechy charakterystyczne kadry oficerskiej 8 pułku ułanów. O wysokich kwalifikacjach ułanów ks. Poniatowskiego świadczył fakt, iż w 1924 r. 5 oficerów przydzielonych było do Centralnej Szkoły Kawalerii, 4 do Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1 do Inspektoratu Armii IV, 1 do Oficerskiej Szkoły dla Podchorążych, 1 do Wyższej Szkoły Wojennej, 1 do Sztabu Generalnego WP, ponadto mjr Witold Morawski pełnił służbę jako attaché wojskowy w Rumunii, a Jan Władysław Rozwadowski (później wybitny teoretyk wojskowości) odkomenderowany był na studia do Wyższej Szkoły Wojennej w Paryżu. O arystokratycznym pochodzeniu pułku mogły świadczyć natomiast nazwiska oficerów rezerwy, wśród których nie brakowało: Potockich, Sapiehów, Pinińskich, czy też Dzieduszyckich. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w pułku służył Amerykanin – rtm. William S. Mitchell. Służyli też między innymi:

Obsada personalna w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[15][b]:

  • dowódca pułku – płk Kazimierz I Mastalerz
  • I zastępca dowódcy – mjr Stanisław Bukraba
  • adiutant – rtm. Kazimierz Skowroński[c] *
  • naczelny lekarz medycyny – mjr dr Jerzy Marceli Paweł Kluczyński
  • starszy lekarz weterynarii – ppłk Zygmunt Zawierucha
  • młodszy lekarz weterynarii – por. Maksymilian Stanisław Kaczorowski
  • II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Czesław Soroczyński
  • oficer mobilizacyjny – rtm. Alfred Zenon Mieczysław Strzygowski
  • zastępca oficera mobilizacyjnego – vacat
  • oficer administracyjno-materiałowy – rtm. Eryk Matuszek
  • dowódca szwadronu gospodarczego – rtm. Kazimierz Skowroński (*)
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Marian Stefan Siekierski
  • oficer żywnościowy – chor. Paweł Kijowski
  • dowódca plutonu łączności – por. Gustaw Franciszek Szewczyk
  • dowódca plutonu kolarzy – ppor. Zdzisław Tadeusz Januszewski (*)
  • dowódca plutonu ppanc. – ppor. Jan Kanty Maria Wojciech Skrochowski
  • dowódca 1 szwadronu – rtm. Eugeniusz Ungeheuer
  • dowódca plutonu – ppor. Ignacy Władysław Jura
  • dowódca plutonu – ppor. Antoni Marian Piątkowski
  • dowódca 2 szwadronu – rtm. Edward Tymoteusz Szawłowski
  • dowódca plutonu – por. Konrad Jerzy Husenöder
  • dowódca plutonu – ppor. Zdzisław Tadeusz Januszewski (*)
  • dowódca plutonu – ppor. Otto Józef Śmiałek
  • dowódca 3 szwadronu – p.o. por. Brunon Zdzitowiecki
  • dowódca plutonu – ppor. Stanisław Kostka Andrzej Hilary Sławoszewski
  • dowódca 4 szwadronu – rtm. Mieczysław Puzdrakiewicz
  • dowódca plutonu – por. Michał Maria Grek
  • dowódca plutonu – por. Zygmunt Piotr Nowicki
  • dowódca szwadronu km – rtm. Jerzy I Bujalski
  • dowódca plutonu – por. Zygmunt Zajączkowski
  • dowódca plutonu – ppor. Zdzisław Romuald Jan Nepomucen Wielowieyski
  • dowódca szwadronu zapasowego – mjr Konstanty Kułagowski
  • zastępca dowódcy – vacat
  • odkomenderowany – rtm. Antoni Starnawski
  • na kursie – rtm. Józef Dokowski
  • na kursie – rtm. Andrzej Marian Kazimierz Szwarcenberg-Czerny

Organizacja wojenna i obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku[18]

  • dowódca pułku - ppłk dypl. kaw. Włodzimierz Dunin-Żuchowski † 1940 Charków
  • zastępca dowódcy - mjr kaw. Stanisław Bukraba
  • kwatermistrz - mjr kaw. Czesław Soroczyński
  • adiutant - rtm. Kazimierz Skowroński-Prus † 1940 Charków
  • oficer broni - ppor. kaw. Ignacy Władysław Jura † 1940 Charków
  • oficer ordynansowy - ppor. rez. Stefan Skrzyński
  • dowódca 1 szwadronu - por. Zygmunt Zajączkowski
  • dowódca I plutonu - ppor. kaw. Antoni Marian Piątkowski † 1940 Charków
  • dowódca 2 szwadronu - rtm. Edward Szawłowski † 21 IX 1939 Małoniż
  • dowódca 3 szwadronu - rtm. Józef Dokowski
  • dowódca 4 szwadronu - rtm. Eryk Matuszek
  • dowódca szwadronu ckm - rtm. Jerzy Sylwin Bujalski † 1940 Charków
  • dowódca I plutonu - ppor. kaw. Zdzisław Romuald Jan Nepomucen Wielowieyski † 1940 Charków
  • dowódca II plutonu - ppor. rez. Bolesław Buszczyński † 1940 Charków
  • dowódca plutonu łączności - por. Gustaw Franciszek Szewczyk † 1940 Charków
  • dowódca plutonu przeciwpancernego - ppor. Jan Kanty Skrochowski † 21 VIII 1944 pod Surkontami
  • dowódca szwadronu gospodarczego - rtm. Eugeniusz Ungeheuer
 Osobny artykuł: Organizacja wojenna polskiej brygady kawalerii w 1939.

Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[19]

Order Virtuti Militari
  • por. Lucjan Bochenek
  • st. uł. Roman Bogusławski
  • ppłk Henryk Brzezowski
  • st. uł. Franciszek Chojecki
  • ppor. Piotr Cielecki-Zaremba
  • kpr. Leon Ćwikła
  • plut. Jan Czarnecki
  • plut. Franciszek Dobosz
  • ppor. Edward Dzieduszycki
  • plut. Jakub Flank
  • wachm. Leon Gaszczyk
  • st. wachm. Karol Geier
  • ppor. Jan Gerlicz
  • ppor. Henryk Gliński
  • ppor. Andrzej Głuszkowski-Janicki
  • ppor. Alfred Godlewski
  • ppor. Zbigniew Haszlakiewicz-Gotlieb
  • st. wachm. Antoni Janeczko
  • pchor. Zbigniew Jaroszyński
  • st. wachm. Michał Kędryna
  • wachm. Paweł Kijowski
  • st. uł. Antoni Konieczny
  • kpr. Jan Kozioł
  • plut. Marian Krełowski
  • por. Aleksander Krzeczunowicz
  • por. Kornel Krzeczunowicz
  • ppor. Kazimierz Lasocki
  • wachm. Jan Łabudzki
  • plut. Karol Łanocha
  • por. Franciszek Łukasiewicz
  • por. Adam Łupkowski
  • st. uł. Czesław Morawski
  • kpr. Józef Nachman
  • plut. Wojciech Nowak
  • plut. Stanisław Olejarski
  • chor. Leopold Orłowski
  • rtm. Józef Pająk
  • ppor. Edward Pisula
  • st. uł. Jan Podsiadło
  • por. Stanisław Pokładnik
  • mjr Karol Rómmel
  • wachm. Antoni Rypień
  • por. Janusz Sękowski
  • rtm. Ludwik Słotwiński
  • rtm. Adam Sołowij
  • ppor. Stanisław Starczewski
  • uł. Andrzej Sterliński
  • plut. Franciszek szczepaniec
  • ś.p. pchor. Jan Przerwa-Tetmajer †28 VII 1920 Stanisławczyk[20]
  • por. Roman Traczewski
  • ppor. Stefan Traczewski
  • uł. Wacław Wierzbicki
  • uł. Zygmunt Wiśniewski
  • ppor. Eustachy Włodzimirski
  • uł. Piotr Woch
  • wachm. Jan Zając
  • kpr. Feliks Żebracki
  • st. uł. Józef Żak

Symbole pułkowe[edytuj | edytuj kod]

Sztandar
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Sztandar ofiarowały matki, żony i siostry oficerów pułku. Poświęcił go w katedrze lwowskiej w kwietniu 1920 r. ks. prałat Bedeni i wręczył przejeżdżającemu przez miasto na front 2 szwadronowi por. Adama Sokołowija. Sztandar przywieziono na front na Ukrainę. Znak był nieprzepisowy, a orzeł na drzewcu osadzony na kuli. W 1935 r. orła zastąpiono przepisowym, z rozpostartymi skrzydłami[21].

Odznaka pamiątkowa

21 kwietnia 1920 roku Minister Spraw Wojskowych rozporządzeniem L. 872/20 B.P. 1 zatwierdził odznakę pamiątkową 8 pułku ułanów ks. Józefa Poniatowskiego[22][23]. Odznaka o wymiarach 50x50 mm ma kształt krzyża z ramionami emaliowanymi na ciemnoniebiesko. Na poziomych ramionach krzyża wpisano daty „1791” i „1918”, na dolnym numer i inicjał „8 U”. Na środku krzyża okrągła tarcza barwy czerwonej na której wpisano inicjały patrona „JP”, a w otoku wieńca laurowego zwieńczonego u góry złoconą mitrą książęcą PIERWSZY PUŁK. Między ramionami krzyża cztery herby ziemi: krakowskiej, zatorskiej, oświęcimskiej i cieszyńskiej. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w tombaku srebrzonym, łączona dwoma nitami. Autorem projektu odznaki był Józef Brunicki, a wykonawcą Franciszek Malina z Krakowa[24].

Barwy
Prop 8pul.png

Barwą pułku stał się kolor złotożółty (stare złoto, po austriacku greises gold). W tym kolorze noszono proporczyki na kołnierzach mundurów.

Monogram JP pod koroną

Na naramiennikach poniżej oznaczenia stopni wojskowych widniał monogram JP pod książęcą mitrą, na pamiątkę pierwszego dowódcy i patrona pułku.

Otok starezłoto.png Otok ciemnożółty[25]

Spod 8pul.png Szasery ciemnogranatowe, lampasy ciemnożółte, wypustka ciemnożółta

Prop dow 8pul.png proporczyk dowództwa w 1939

Prop 1szw 8pul.png proporczyk 1 szwadronu w 1939

Prop 2szw 8pul.png proporczyk 2 szwadronu w 1939

Prop 3szw 8pul.png proporczyk 3 szwadronu w 1939

Prop 4szw 8pul.png proporczyk 4 szwadronu w 1939

Prop 5szwckm 8pul.png proporczyk szwadronu ckm w 1939

Prop plutlaczn 8pul.png proporczyk plutonu łączności w 1939

Żurawiejka
Krzywa buzia, krzywa nózia
to ułani księcia Józia.
Ce-Ka grafy i barony
Ósmy zdobi nam salony
Marsz 8 pułku ułanów
Moneta obiegowa – marka kredytowa (1 złoty) 8 Pułku Ułanów Ks. Józefa Poniatowskiego
Pod miasteczkiem Komarowem batalija wielka,
Ruskich było na tysiące a ułanów trzysta
Ruskich było na tysiące a ułanów trzysta
Hej wy lekkie szwoleżery nie róbcie nam wstydu
Zaczekajcie pół godziny aż ułani przyjdą,
Zaczekajcie pół godziny aż ułani przyjdą
Bo ułani dobrze biją, dobrze atakują
A jak pójdą na bij-zabij ruskie zrejterują
A jak pójdą na bij-zabij ruskie zrejterują
Tam na wzgórzu na dereszu Krzeczunowicz leci
Wymachuje, rozkazuje "Trzymajcie się dzieci!"
Wymachuje, rozkazuje "Trzymajcie się dzieci!"
A ułani dobrze biją, dobrze atakują
Jak ruszyli na bij-zabij ruskie zrejterują
Jak ruszyli na bij-zabij ruskie zrejterują
A z krwawego pola bitwy krwawo słońce schodzi
I Budionny z Kozakami hen za Dniepr uchodzi
I Budionny z Kozakami hen za Dniepr uchodzi!

Tradycje pułku[edytuj | edytuj kod]

W czasach współczesnych Stowarzyszenie Szwadron Niepołomice w barwach 8 Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego kultywuje tradycje 8 pułku. Jego członkowie przywdziewają mundury i używają wyposażenia zgodnego z tymi jakie obowiązywały ułanów pułku w 1939 roku. Stowarzyszenie bierze udział między innymi w Paradach przy okazji świąt narodowych np. 3 maja lub 11 listopada.

Do tradycji pułku nawiązał Andrzej Wajda. Bohaterowie filmu "Katyń": rtm. Andrzej (Artur Żmijewski) i por. Jerzy (Andrzej Chyra) służą w 8 Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Czesław Soroczyński vel Czesław Lehman ur. 22 września 1893 roku[11]. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach 2 Pułku Ułanów Legionów Polskich. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 roku w korpusie oficerów kawalerii. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Srebrnym Krzyżem Zasługi[12]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przybywał w Oflagu VII A Murnau[13].
  2. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[16].
  3. ↑ Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję[17].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ K. Krzeczunowicz, Do dyskusji nad "Ostatnią kampanią konną", "Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej" 1973, nr 70, s. 486.
  2. ↑ W uznaniu zasług obywatelskich. 8 p.uł. ks. Józefa Poniatowskiego wręczył swą odznakę p. Tarnowskiemu, „Polska Zbrojna” Nr 344 z 12 grudnia 1928 roku, s. 4.
  3. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 43 z 29 czerwca 1923 roku, s. 431.
  4. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 43 z 29 czerwca 1923 roku, s. 433.
  5. ↑ Krzeczunowicz 1960 ↓, s. 227.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 114 z 28 października 1925 roku, s. 614.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 128.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 146.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929 roku, s. 91.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 101.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 100 z 29 września 1924 roku, s. 555, na podstawie prawomocnego aktu przysposobienia uległo zmianie nazwisko rtm. Czesława Lehmana z 2 pszwol. z „Lehman” na „Soroczyński”.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 145, 635.
  13. ↑ Straty ↓.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 100.
  15. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 694.
  16. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  17. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  18. ↑ Steblik 1989 ↓, s. 726-727.
  19. ↑ Śmigielski 1929 ↓, s. 34.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 1 września 1920 roku, s. 800, 19 sierpnia 1920 roku został mianowany pośmiertnie porucznikiem jazdy.
  21. ↑ Satora 1990 ↓, s. 200.
  22. ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 43 z 9 maja 1920 roku, pkt 35.
  23. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 9 z 28 lutego 1922 roku, poz. 135.
  24. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 176-181.
  25. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz. 66.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=8_Pułk_Ułanów_Księcia_Józefa_Poniatowskiego&oldid=57678468”