Leon Wasilewski
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 24 sierpnia 1870 Petersburg, Imperium Rosyjskie | |
Data i miejsce śmierci | 10 grudnia 1936 Warszawa, Polska | |
Minister Spraw Zagranicznych II Rzeczypospolitej Polskiej | ||
Okres | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Przynależność polityczna | Polska Partia Socjalistyczna | |
Poprzednik | Tytus Filipowicz (p.o.) | |
Następca | Ignacy Jan Paderewski (p.o.) | |
Poseł RP w Tallinnie | ||
Okres | od 1920 do 1921 | |
Poprzednik | Bronisław Bouffałł | |
Następca | Michał Sokolnicki | |
Przewodniczący polskiej delegacji w Mieszanej Komisji Granicznej do spraw delimitacji granicy wschodniej w Mińsku/Równem | ||
Okres | od 1921 do 1922 | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() |
Leon Wasilewski (ur. 24 sierpnia 1870 w Petersburgu, zm. 10 grudnia 1936 w Warszawie) – działacz PPS[1], bliski współpracownik Piłsudskiego[2], architekt polskiej polityki wschodniej u progu niepodległości[3]. Drugą z jego trzech córek była Wanda[4][5].
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Przodkowie Leona wywodzili się z Litwy. Początkowo nosili nazwisko Woyszwiłłów. Pradziad Leona przeniósł się ze Żmudzi do Inflant polskich; dziad był organistą w Liksnie hr. Plater-Zyberków, która po rozbiorach znalazła się w guberni witebskiej. Ojciec w 1868 został organistą przy kościele św. Stanisława w Petersburgu, ówczesnej stolicy Rosji[6].
Na przerwanych studiach we Lwowie poznał żonę, Wandę z Zieleniewskich, z którą miał potem trzy córki – pierwsza, Halszka, później major w Wojsku Polskim, urodziła się w Londynie, Wanda i Zofia Aldona w Krakowie.
Był członkiem Ligi Narodowej w latach 1893–1894[7]. W 1893 wyjechał do Lwowa, gdzie wstąpił do PPS (wcześniej krótko sympatyzował z endecją) i poznał Józefa Piłsudskiego. Kilka lat spędził w Londynie, wydając socjalistyczne pismo „Przedświt”. Po powrocie do Galicji zajmował się redagowaniem „Robotnika”, publikował też artykuły w czasopiśmie „Witeź”.
Po rozłamie w PPS pozostał wierny ugrupowaniu Józefa Piłsudskiego – PPS Frakcji Rewolucyjnej. Został członkiem Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych i Polskiego Skarbu Wojskowego.
W czasie I wojny światowej działał w Naczelnym Komitecie Narodowym. Był szefem Wydziału Prasowego i członkiem Rady Polskiej Organizacji Narodowej w 1914[8]. Członek kierownictwa Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych z ramienia Związku Chłopskiego w 1915 roku[9]. Od 1917 należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Był pracownikiem Biura Komisji do Spraw Jeńców Tymczasowej Rady Stanu[10]. W listopadzie 1918 Wasilewski został ministrem spraw zagranicznych w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. Po dymisji rządu wyjechał do Francji, by uczestniczyć w pracach Komitetu Narodowego Polskiego, dokooptowany jako delegat Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego po przekształceniu KNP w delegację Polski na paryską konferencję pokojową. W latach 1920–1921 poseł RP w Estonii[11][12]. Brał udział w negocjacjach pokojowych z Rosją sowiecką, kończących wojnę polsko-bolszewicką. Po podpisaniu i ratyfikacji traktatu ryskiego przewodniczył polskiej delegacji w Mieszanej Komisji Granicznej (Смешанная Пограничная Комиссия) (1921-1922).
W II Rzeczypospolitej zajmował się pracą naukową – w 1924 mianowano go prezesem Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, pięć lat później założył pismo „Niepodległość”, wydawał pisma i korespondencje marszałka Piłsudskiego, a na początku lat trzydziestych został szefem Instytutu Badań Spraw Narodowościowych. Do końca życia działał w PPS, w 1931 został wiceprezesem jej Rady Naczelnej.
Wasilewski był w okresie wojny polsko-bolszewickiej zdecydowanym zwolennikiem budowy federacji Polski, Litwy i Białorusi i sojuszu z niepodległą Ukrainą. Po traktacie ryskim sprzeciwiał się idei polonizacji Białorusinów i Ukraińców, domagając się prowadzenia wobec nich polityki asymilacji państwowej[13]. Działacz ruchu prometejskiego.
Zmarł 10 grudnia 1936[14].
Książki i publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Litwa i Białoruś (1912)
- Kresy Wschodnie – Litwa i Białoruś. Podlasie i Chełmszczyzna. Galicya Wschodnia. Ukraina (1917)
- Finlandja (1925)
- Zarys dziejów PPS (1925)
- Bolesław Limanowski, Warszawa 1934
- Kwestia ukraińska jako zagadnienie międzynarodowe Warszawa 1934
- Józef Piłsudski, jakim go znałem Warszawa 1935 (wznowione przez Muzeum Historii Polski w 2013 i udostępnione w repozytorium NGOteki: Piłsudski, jakim go znałem)
- Drogi porozumienia. Wybór pism, Warszawa 2001
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[15]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[16]
- Krzyż Wolności I klasy, kategoria cywilna (17 czerwca 1925, Estonia)[15][17]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Leon Wasilewski. encyklopedia.pwn.pl. [dostęp 2015-05-11].
- ↑ Premiera książki o Józefie Piłsudskim. muzhp.pl. [dostęp 2015-05-11].
- ↑ Leon Wasilewski – architekt polityki wschodniej. kresy24.pl, 6 marca 2012. [dostęp 2015-05-11].
- ↑ Mężczyźni Wandy Wasilewskiej. historia.uwazamrze.pl. [dostęp 2015-05-11].
- ↑ Pobóg-Malinowski, Władysław. (1943). „Z mojego okienka. W Polsce przed wojną” Żurkowski, P.M. (2009). Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego MCCCIV – 2009. Prace Historyczne, z. 136. s. 165, notka 26 11-Prace-Historyczne_136.pdf www.ejournals.eu/pliki/art/4350/.
- ↑ Władysław Pobóg-Malinowski, Leon Wasilewski – szkic biograficzny, Niepodległość, t 16 (lipiec 1937 – grudzień 1937).
- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 586.
- ↑ Jerzy Pająk: Z dziejów Polskiej Organizacji Narodowej (wrzesień-grudzień 1914), [w:] Kieleckie Studia Historyczne, t. 14, 1996, s. 106.
- ↑ Jerzy Z. Pająk, Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych (1914-1915), w: "Studia Humanistyczno-Społeczne Akademii Świętokrzyskiej", pod red. W. Saletry, 2005, s. 108.
- ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 221.
- ↑ Piotr Gursztyn: Białoruskie Zeszyty Historyczne. pdf.kamunikat.org. s. 53. [dostęp 2015-05-11].
- ↑ Wiesław Balcerak. Koncepcje integracyjne w polskiej polityce zagranicznej (1918–1939). „Dzieje Najnowsze”, s. 35, 1970. DiG. ISSN 0419-8824.
- ↑ Andrzej Chojnowski, Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, ISBN 83-04-00017-2, s. 22–25.
- ↑ Leon Wasilewski zmarł. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 285 z 11 grudnia 1936.
- ↑ a b Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 779.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 21.
- ↑ Vabariigi President (ang.). president.ee. [dostęp 2015-05-11].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Chojnowski: Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, ISBN 83-04-00017-2.
- Władysław Pobóg-Malinowski, Leon Wasilewski. Szkic biograficzny, [w: „Niepodległość”, t. 16, lipiec-grudzień 1937 r., s. 11–106]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Publikacje autorstwa L. Wasilewskiego udostępnione w zasobach Federacji Bibliotek Cyfrowych
- Leon Wasilewski, Żydzi i Polacy bez nacjonalizmów
- Leon Wasilewski, O drogę do socjalizmu i pokoju
- Leon Wasilewski, Z roboty zagranicznej PPS
- Leon Wasilewski, Ruch robotniczy w Zagłębiu Dąbrowskim
- Leon Wasilewski, Strajki na południu Rosji
|
- Polacy w Wielkiej Brytanii 1795–1918
- Członkowie delegacji polskiej na rokowania pokojowe w Rydze 1920–1921
- Członkowie Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych
- Członkowie Komitetu Narodowego Polskiego (1917–1919)
- Członkowie Ligi Narodowej
- Członkowie Polskiego Skarbu Wojskowego
- Członkowie Polskiej Organizacji Narodowej
- Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej
- Członkowie Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcja Rewolucyjna
- Członkowie Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych
- Dyplomaci II Rzeczypospolitej
- Ludzie urodzeni w Petersburgu
- Ministrowie spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Polacy odznaczeni Orderem Krzyża Wolności (Estonia)
- Polscy dyplomaci doby zaborów
- Polscy historycy
- Przedstawiciele dyplomatyczni Polski w Estonii
- Ludzie związani z Petersburgiem
- Ruch prometejski
- Urodzeni w 1870
- Współpracownicy Tymczasowej Rady Stanu
- Zmarli w 1936