Plac Polski we Wrocławiu
| Stare Miasto | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Poprzednie nazwy |
Ziegelplatz, Kaiserin-Augusta-Platz |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 51°06′41,886″N 17°02′36,141″E/51,111635 17,043373 | |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Plac Polski (Ziegelplatz, Kaiserin-Augusta-Platz[1][2][3]) – plac we Wrocławiu położony w obrębie Starego Miasta (Altstadt)[1] w jego części nazywanej Nowym Miastem (Neustadt)[4][5]. Tu znajdują się między innymi takie obiekty jak Wzgórze Polskie utworzone w miejscu Bastionu Ceglarskiego oraz zabytkowy budynek Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta. Sam plac ma formę ulicy i urządzonego, przyległego do niej skweru łączącego się z Promenadą Staromiejską[1][6][7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W miejscu Placu Polskiego znajdowały się fortyfikacje miejskie. W tym czasie południową pierzeję tego obszaru stanowiła zabudowa w postaci szop gospodarczych. Fortyfikacje zostały rozebrane w 1807 r. Wówczas w pobliżu placu urządzono Promenadę Staromiejską, a sam plac uzyskał kształt zbliżony do współczesnego. W 1874 r. odsłonięto w centrum placu Pomnik Zwycięstwa wykonany w latach 1870/1871, zaprojektowany przez A. Langera. Sam plac otrzymał wówczas nazwę placu Cesarzowej Augusty[1][6][8][9].
Uznaje się, iż ówcześnie plac miał bardzo romantyczny charakter. Łączył w sobie cechy reprezentacyjnego placu miejskiego oraz przylegającej zabudowy o monumentalnej architekturze i publicznym przeznaczeniu. Powstały tu bowiem między innymi następujące obiekty: w 1848 r. Gimnazjum św. Ducha, 1867 r. Królewska Szkoła Sztuki i Rzemiosła Artystycznego, obecnie ASP, a także uznawane za malownicze nowe założenie parkowe, w którym umiejscowiono pomnik, urządzenia ogrodowe oraz na wschodzie widokowe Wzgórze Polskie w miejscu Bastionu Ceglarskiego, a całość od północy ograniczona korytem rzeki Odry, wzdłuż którego urządzono bulwar (współcześnie bulwar Xawerego Dunikowskiego)[1][6].
Ponadto w obszarze tym przebiegała niegdyś ulica Polska - Polnischegasse – co nawiązywało do przewagi w tym rejonie miasta ludności polskiej. Później przemianowana została między innymi na Basteigasse, która to nowa nazwa nawiązywała do pobliskich fortyfikacji. Ulica ta łączyła obecną ulicę Bernardyńską z ulicą Garncarską[10]. Tu także istniała niegdyś Ratusz Nowego Miasta, siedziba korporacji studenckiej Winfridia (Katolische Studenten Verbindung Winfridia), a także budynek Gimnazjum Św. Ducha, które to budynki zostały wyburzone[5][10][11][12]. Ulicę zlikwidowano w 1964 r. w związku z budową szkoły, a jej reliktem pozostaje zabudowa południowej pierzei placu Polskiego[10].
Nazwy
[edytuj | edytuj kod]W swojej historii plac nosił następujące nazwy[2]:
Analogiczną nazwę do nazwy placu Ziegelplatz nosiła ulica, która dziś nosi nazwę ulicy Garncarskiej, tj. Ziegelgasse, którą stosowano od XVI wieku i wzięta została od pobliskiego Bastionu Ceglanego[3]. Sam Bastion Ceglany nosił nazwę Ziegelbastion, nazwa niemiecka obejmowała wówczas oprócz samego bastionu także zaułek doń prowadzący, równoległy do obecnej ulicy Garncarskiej, dziś bez oddzielnej nazwy własnej[13].
Układ komunikacyjny
[edytuj | edytuj kod]Do placu Polskiego przypisana jest ulica o długości 100 m. Ma ona status drogi gminnej[14]. Łączy się ona z ulicą Garncarską na wschodzie[14][15] i ulicą Frycza Andrzeja Modrzewskiego na zachodzie[14][16].
Na północy przepływa rzeka Odra, jej ramię stanowiące główne koryto rzeki, na odcinku nazywanym Odrą Górną[6][17][18]. Tu przebiega końcowy odcinek Promenady Staromiejskiej biegnący nabrzeżem o charakterze parkowym, tj. wzdłuż bulwaru Xawerego Dunikowskiego[6].
Zagospodarowanie i otoczenie
[edytuj | edytuj kod]Zabudowa placu Polskiego ograniczona jest do pierzei południowej stanowiącej część zabudowy kwartału okalanego ulicami placu, ulicy Garncarskiej, Andrzej Frycza Modrzewskiego i Jana Ewangelisty Purkyniego. Tu znajduje się między innymi zabytkowy budynek użytkowany obecnie przez Akademię Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu (dawniej Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Pięknych - PWSSP)[a][6][19][20]. Za kwartałem tym przebiega ulica Jana Ewangelisty Purkyniego, a dalej rozciąga się Park Juliusza Słowackiego z budynkiem rotundy, w której ma swoją siedzibę Panorama Racławicka. Na wschodzie położone jest widokowe Wzgórze Polskie, utworzone na bazie pozostałości dawnego Bastionu Ceglarskiego[5][6][21], za którym leżą: Zatoka Gondol i dalej Muzeum Narodowe. Na północy rozciąga się założenie parkowe wraz z bulwarem i promenadą[5][6], a na zachodzie przebiega ulica Andrzej Frycza Modrzewskiego. Za nią znajduje się powojenna zabudowa czterech mieszkalnych budynków punkowych[5] i teren szkolny[b][10][22][23].
W obszarze placu znajduje się skwer na którym widoczne są ślady nieistniejącego pomnika Zwycięstwa[6][24][25]. Pozostał natomiast dawny szalet w sąsiedztwie Wzgórza Polskiego (przy skrzyżowaniu z ulicą Garncarską).
Na skwerze znajdują się także pomniki i rzeźby, w tym między innymi:
- Pomnik Pomordowanych na Kresach Wschodnich przez UON/UPA[6][26][27]
- Głowa robotnika, pomnik z 1946 r. autorstwa Xawerego Dunikowskiego (początkowo rzeźba stała przed Pawilonem Czterech Kopuł, gdyż przygotowywana była na Wystawę Ziem Odzyskanych), w 1982 roku rzeźbę odtworzono i ustawiono przy Akademii Sztuk Pięknych[28][29]
- Pomnik Wojciecha Marcinkowskiego
- i inne rzeźby plenerowe.
W pobliżu, na promenadzie w ramach Bulwaru Xawerego Dunikowskiego znajduje Pomnik artystów poszkodowanych w powodzi 1997 r. z 2007 r., tzw. pomnik zalanych artystów, w postaci głazu z tablicą[30].
Ochrona i zabytki
[edytuj | edytuj kod]Plac położony jest w obszarze Starego Miasta. Obszar ten objęty jest ochroną jako zespół urbanistyczny z XIII-XIX wieku, co znalazło zostało usankcjonowane wpisem do rejestru zabytków pod nr. rej. A/1580/212 z 12.05.1967 r.[31]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[32][33].
Bezpośrednio przy placu położone są dwa obiekty zabytkowe. Są to:
- dawny Bastion Ceglarski, obecnie „Wzgórze Polskie”, z XVI-XVIII wieku, wpisany pod nr. rej. A/5260/210 z 30.12.1970 r.[6][21][34][35], oraz
- budynek PWSSP, a obecnie ASP[a], również pierwotnie przeznaczony dla Państwowej Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego, z lat 1866-67, i 1905, wpisany pod nr. rej. A/2364/437/Wm z 29.12.1986 r.[a][6][19][20][36][37].
Gminna i wojewódzka ewidencja wymienia także dwa kolejne budynki położone przy placu, oznaczone jako budynek I i II[38][39].
W najbliższym otoczeniu znajdują się także inne obiekty uznane za zabytki. Są to:
- zespół budynków Panoramy Racławickiej[c] z otoczeniem (teren wraz z drzewostanem) z lat 1970-85, wpisany pod nr. rej. A/2281/464/Wm z 25.11.1991 r., obejmujący: rotundę i budynek administracyjno-techniczny[6][40][41][42][43],
- Park Juliusza Słowackiego[44][45][46],
- gmach Muzeum Narodowego[d], z lat 1883-86, wpisany pod nr. rej. A/5258/325/Wm z 24.07.1976 r.[40][47][48][49]
- Hala Targowa[e], z 1908 r., wpisana pod nr. rej. A/2659/401/Wm z 13.04.1979 r.[5][6][40][50][51]
- zespół klasztorny bernardynów, obecnie Muzeum Architektury[f][5][40][52][53][54][55]:
Gminna i wojewódzka ewidencja wymienia także budynki położone w kwartale zabudowy przylegającym do placu przy ulicy Andrzeja Frycza-Modrzewskiego 15 i 17 wraz z oficyną[60][61].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Adres budynku Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu: 50-156 Wrocław, Plac Polski 3/4.
- ↑ Zespół zabudowy szkolnej powstał w okresie powojennym. Mieściła się tu niegdyś Szkoła Podstawowa nr 104 im. Marii Konopnickiej, a następnie Gimnazjum nr 29 im. Konstytucji 3 Maja. Adres: 50-153 Wrocław, ul. Wincentego Kraińskiego 1.
- ↑ Adres budynków Panoramy Racławickiej: 50-155 Wrocław, ulica Jana Ewangelisty Purkyniego 11. Stanowi Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
- ↑ Adres budynku Muzeum Narodowego: 50-153 Wrocław, plac Powstańców Warszawy 5.
- ↑ Adres budynku Hali Targowej: 50-359 Wrocław, ulica Piaskowa 17 / plac biskupa Nankiera (wg NID).
- ↑ Adres budynków Muzeum Architektury: 50-156 Wrocław, ulica Bernardyńska 5. Zespół budynków obejmuje adrsy: ul. Bernardyńska 5-8.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Harasimowicz 2006 ↓, s. 694 (Polski, plac).
- ↑ a b c d e Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 76 (Kaiserin-Augusta-Platz).
- ↑ a b c d e Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Ziegelgasse).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 592-593 (Nowe Miasto).
- ↑ a b c d e f g h Torz 2011 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 35-39.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 718-719 (Promenada Staromiejska).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 702 (Pomnik Zwycięstwa 1870/1871).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 702-703 (Pomniki).
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 692 (Polska, ulica).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 865 (Szkoły klasztorne).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 403-404 (Korporacje studenckie).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Ziegelbastion).
- ↑ a b c ZDiUM ulice 2016 ↓, poz. 3356.
- ↑ ZDiUM ulice 2016 ↓, poz. 888.
- ↑ ZDiUM ulice 2016 ↓, poz. 2564.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 607 (Odra Główna).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 607 (Odra Górna).
- ↑ a b NID 2016 ↓, s. 223.
- ↑ a b Akademia Sztuk Pięknych 2016 ↓.
- ↑ a b NID 2016 ↓, s. 209.
- ↑ Gimnazjum, Kontakt 2016 ↓.
- ↑ Gimnazjum, Historia 2016 ↓.
- ↑ Atrakcje Wrocławia 2016 ↓.
- ↑ Pomniki Wrocławia 2016 ↓.
- ↑ wroclaw.pl pomniki 2016 ↓, s. 8, l.p. 99.
- ↑ Uchwała RMWr 2002 ↓.
- ↑ wroclaw.pl pomniki 2016 ↓, s. 1, l.p. 3.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 167 (Dunikowski F. X.).
- ↑ wroclaw.pl pomniki 2016 ↓, s. 10, l.p. 136.
- ↑ NID 2016 ↓, s. 204.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 6454.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 6384.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 6455-6456.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 6385-6386.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 6457-6458.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 6387-6388.
- ↑ a b c d NID 2016 ↓, s. 210.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 7005.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 6965.
- ↑ Panorama Racławicka 2016 ↓.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 7778.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 7815.
- ↑ Uchwała RMWr 1993 ↓, § 1 pkt 16.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 6632.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 6578.
- ↑ Muzeum Narodowe 2016 ↓.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 6087.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 6024.
- ↑ a b c NID 2016 ↓, s. 206.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 393-395.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 363-365.
- ↑ Muzeum Architektury 2016 ↓.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 394.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 364.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 395.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 365.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków 2016 ↓, poz. 1563-1565.
- ↑ WUOZ 2016 ↓, poz. 1475-1477.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grzegorz Bakuliński i inni, Część 1. Zabytki techniki Śródmiejskiego Węzła Wodnego, [w:] Trasy turystyczne dla m. Wrocławia. Otwarte (przestrzenne) Muzeum Techniki Wrocławia [online], wrosystem.um.wroc.pl – Strona miasta Wrocław, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007 [dostęp 2016-11-29] (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Wroclawia, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia, listopad 2016 [dostęp 2016-07-21] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Historia szkoły, Gimnazjum nr 29 we Wrocławiu, Wrocław [dostęp 2016-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-12] (pol.).
- Informacje Kontaktowe, Gimnazjum nr 29 we Wrocławiu, Wrocław [dostęp 2016-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-12] (pol.).
- Kontakt, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, Wrocław [dostęp 2016-11-29] (pol.).
- Kontakt, „O muzeum”, Muzeum Narodowe we Wrocłaiu, Wrocław [dostęp 2016-11-22] (pol.).
- Kontakt, Panorama Racławicka, Wrocław [dostęp 2016-11-29] (pol.).
- Strona główna, Muzeum Architektury, Wrocław [dostęp 2016-11-29] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2016-11-22] (pol.).
- Pomniki, rzeźby i fontanny we Wrocławiu powstałe po 1945 roku, Oficjalny Serwis Internetowy Wrocławia, Wrocław [dostęp 2016-11-29] (pol.).
- Pomnik Zwycięstwa, [w:] Nieistniejące pomniki we Wrocławiu [online], Atrakcje Wrocławia [dostęp 2016-11-29] (pol.).
- Pomnik Zwycięstwa, [w:] Nieistniejące pomniki we Wrocławiu [online], Pomniki Wrocławia [dostęp 2016-11-29] (pol.).
- Marcin Torz, W średniowiecznym Wrocławiu było drugie miasto. Mieszkali w nim Polacy, Gazeta Wrocławska, 17 kwietnia 2011 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- UCHWAŁA NR LXXI/454/93 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 9 października 1993 roku w sprawie nazw parków i terenów leśnych istniejących we Wrocławiu, [w:] Uchwały, Oficjalny Portal Internetowy Wrocławia, Biuletyn Urzędowy RMW z 15 października 1993 r. Nr 11, poz.101., Wrocław, 9 października 1993 [dostęp 2016-11-22] (pol.).
- UCHWAŁA NR XLVII/1690/02 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 18 kwietnia 2002 roku w sprawie zmiany uchwały nr XLVI/648/97 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 18 grudnia 1997 roku w sprawie wyrażenia zgody na wzniesienie pomnika we Wrocławiu, [w:] Uchwały [online], Oficjalny Serwis Internetowy Wrocławia, 18 kwietnia 2002 [dostęp 2016-11-29] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Krzysztof Kubicki; sporządziła: Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 3 listopada 2016 [dostęp 2016-11-21] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2016 [dostęp 2016-11-22] (pol.).
- Wykaz zabytków we Wrocławiu, stan wrzesień 2016, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, sierpień 2016 [dostęp 2016-08-30] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Plac Polski, [w:] woj. dolnośląskie, Wrocław, Nowe Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2016-11-25] (pol.).
- pl. Polski, [w:] Wrocław, Nowe Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2016-11-23] (pol.).
- Plac Polski, wikimapia.org [dostęp 2016-11-23] (pol.).
