Niue: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 760 edycji
m ujednolicam zapis daty dostępu w szablonie cytowania
Julo (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
51 999 edycji
poprawa ujedn. i przek., drobne merytoryczne, źródła/przypisy, przeniesienie refów na koniec, WP:SK+mSK+mSI+Bn
Linia 1: Linia 1:
{{Inne znaczenia|państwa i wyspy|[[Niue (grupa etniczna)|Niue]] – rdzenni mieszkańcy wyspy Niue}}
{{Inne znaczenia|państwa i wyspy|[[Niue (grupa etniczna)|Niue]] – rdzenni mieszkańcy wyspy Niue}}
{{Państwo infobox
{{Państwo infobox
|nazwa_polska = Niue
|nazwa_polska = Niue
|nazwa_oryginalna = Niue<br />Niuē
|nazwa_oryginalna = Niue<br />Niuē
|nazwa_dopełniacz = Niue
|nazwa_dopełniacz = Niue
|flaga_obraz = Flag_of_Niue.svg
|flaga_obraz = Flag_of_Niue.svg
|herb_obraz = Coat of arms of Niue.jpg
|herb_obraz = Coat of arms of Niue.jpg
|herb_nazwa_dopełniacz = Nowej Zelandii
|herb_nazwa_dopełniacz = Nowej Zelandii
|lokalizacja_obraz = New Zealand in Oceania (Niue special) (small islands magnified).svg
|lokalizacja_obraz = New Zealand in Oceania (Niue special) (small islands magnified).svg
|lokalizacja_obraz_opis =
|lokalizacja_obraz_opis =
|członkowie =
|członkowie =
|członkowie_tekst =
|członkowie_tekst =
|język_urzędowy = [[Język angielski|angielski]], [[Język niue|niue]]
|język_urzędowy = [[Język angielski|angielski]], [[Język niue|niue]]
|stolica = [[Alofi]]
|stolica = [[Alofi]]
|ustrój_polityczny = [[monarchia parlamentarna]]
|ustrój_polityczny = [[monarchia parlamentarna]]
|typ_państwa = [[państwo unitarne]]
|typ_państwa = [[państwo unitarne]]
|status_terytorium = [[Terytorium stowarzyszone|samorządne terytorium stowarzyszone]]
|status_terytorium = [[Terytorium stowarzyszone|samorządne terytorium stowarzyszone]]
|zależne_od = [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]]
|zależne_od = [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]]
|głowa_terytorium = [[Elżbieta II]]
|głowa_terytorium = [[Elżbieta II]]
|głowa_terytorium_opis = [[Władcy brytyjscy|królowa]]
|głowa_terytorium_opis = [[Władcy brytyjscy|królowa]]
|w_imieniu_tekst = W imieniu królowej
|w_imieniu_tekst = W imieniu królowej
|w_imieniu_urząd = Wysoki Komisarz
|w_imieniu_urząd = Wysoki Komisarz
|w_imieniu = [[Helen Tunnah]]
|w_imieniu = [[Helen Tunnah]]
|szef_rządu = [[Dalton Tagelagi]]
|szef_rządu = [[Dalton Tagelagi]]
|szef_rządu_opis = [[Premierzy Niue|premier]]
|szef_rządu_opis = [[Premierzy Niue|premier]]
|powierzchnia = 260
|powierzchnia = 260
|powierzchnia_wód = 0%
|powierzchnia_wód = 0%
|ludność = 1626<ref name="cia" />
⚫
|ludność = 1626<ref>{{Cytuj|tytuł=The World Factbook — Central Intelligence Agency|data dostępu=2017-10-04|opublikowany=www.cia.gov|url=http://web.archive.org/web/20181231200913/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ne.html|język=en}}</ref>
|ludność_rok = 2017
|ludność_rok = 2017
|gęstość = 6
|gęstość = 6
|narodowości = [[Niue (grupa etniczna)|Niue]]: 78,2%
|narodowości = [[Niue (grupa etniczna)|Niue]]: 78,2%
|utworzenie_sposób = Rok utworzenia
|utworzenie_sposób = Rok utworzenia
|utworzenie_data = [[1903]]
|utworzenie_data = [[1903]]
|od_kogo = wydzielenie z [[Wyspy Cooka|Wysp Cooka]]
|od_kogo = wydzielenie z [[Wyspy Cooka|Wysp Cooka]]
|waluta_nazwa = [[dolar niue]], [[dolar nowozelandzki]]
|waluta_nazwa = [[dolar niue]], [[dolar nowozelandzki]]
|waluta_symbol = NZD
|waluta_symbol = NZD
|UTC = -11
|UTC = -11
|hymn = <center>[[Plik:Niue anthem.ogg]]</center>[[Hymn Niue|Ko e Iki he Lagi]]
|hymn = <center>[[Plik:Niue anthem.ogg]]</center>[[Hymn Niue|Ko e Iki he Lagi]]
|hymn_nazwa_polska = z [[język niue|niue]]) Pan w Niebie
|hymn_nazwa_polska = z [[język niue|niue]])<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (NIESPAROWANE NAWIASY OKRĄGŁE) --> Pan w Niebie
|kod_ISO = NU/NIU/570
|kod_ISO = NU/NIU/570
|domena = [[.nu]]
|domena = [[.nu]]
|numer_kierunkowy = +683
|numer_kierunkowy = +683
|mapa_obraz = Niue-cia-world-factbook-map.png
|mapa_obraz = Niue-cia-world-factbook-map.png
|uwagi = ¹ Dane szacunkowe podane za ''[[Centralna Agencja Wywiadowcza|CIA]] [[The World Factbook]]'' [http://web.archive.org/web/20181231200913/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ne.html]
|uwagi = ¹ Dane szacunkowe podane za ''[[Centralna Agencja Wywiadowcza|CIA]] [[The World Factbook]]''<ref name="cia" />
|commons = Category:Niue
|commons = Category:Niue
|wikisłownik = Niue
|wikisłownik = Niue
}}
}}
'''Niue''' ([[Język angielski|ang.]] wym. {{IPA|[ˈnjuːeɪ]}}) – [[terytorium stowarzyszone]] [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], położone na [[Wyspa koralowa|wyspie koralowej]] na [[Ocean Spokojny|Oceanie Spokojnym]] w [[Polinezja|Polinezji]]. Nazwa pochodzi od dwóch słów: ''niu'' („[[palma]] kokosowa”) oraz ''e'' („oglądać, patrzeć”).
'''Niue''' ([[Język angielski|ang.]] wym. {{IPA|[ˈnjuːeɪ]}}) – [[terytorium stowarzyszone]] [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]], położone na [[Wyspa koralowa|wyspie koralowej]] na [[Ocean Spokojny|Oceanie Spokojnym]] w [[Polinezja|Polinezji]]. Nazwa pochodzi od dwóch słów: ''niu'' („[[Kokos właściwy|palma kokosowa]]”) oraz ''e'' („oglądać, patrzeć”).


Położona jest ok. 2400 km na północny wschód od [[Nowa Zelandia (archipelag)|Nowej Zelandii]], w trójkącie utworzonym przez [[Wyspy Cooka]], [[Tonga]] oraz [[Samoa]].
Położona jest ok. 2400 km na północny wschód od [[Nowa Zelandia (archipelag)|Nowej Zelandii]], w trójkącie utworzonym przez [[Wyspy Cooka]], [[Tonga]] oraz [[Samoa]].


Terytorium ma powierzchnię 260 [[Kilometr kwadratowy|km²]] i zamieszkuje go 1626 osób (2017). Stolicą jest [[Alofi]]. Na wyspie wychodzi gazeta [[Niue Star]].
Terytorium ma powierzchnię 260 km² i zamieszkuje go 1626 osób (2017). Stolicą jest [[Alofi]]. Na wyspie wychodzi gazeta [[Niue Star]].


Niue posiada domenę internetową '''[[.nu]]'''.
Niue dysponuje domeną internetową '''[[.nu]]'''.


== Warunki naturalne ==
== Warunki naturalne ==
[[Plik:Niue ISS004.jpg|mały|lewo|Zdjęcie satelitarne Niue]]
[[Plik:Niue ISS004.jpg|mały|lewo|Zdjęcie satelitarne Niue]]
{{osobny artykuł|Geografia Niue}}
{{osobny artykuł|Geografia Niue}}
Niue jest znacznych rozmiarów wyspą koralową (jest to tzw. [[Atol|atol wyniesiony]], charakteryzujący się wysokimi brzegami i obniżeniem po dawnej [[Laguna|lagunie]] wewnątrz wyspy). Jej powierzchnia jest [[Nizina|nizinna]], osiąga wysokość do 68 m n.p.m. (w pobliżu osady [[Mutalau]]). Położona jest w odległości 2400 km od [[Nowa Zelandia (archipelag)|Nowej Zelandii]]. Wybrzeże wyspy to zazwyczaj [[klif]]. Długość linii brzegowej wynosi 64 km. Wyspa jest otoczona przez [[Rafa|rafę koralową]]. Na wyspie brak stałych rzek i wód powierzchniowych. Ok. 13% powierzchni wyspy porastają [[Wilgotny las równikowy|lasy tropikalne]]. Na Niue rosną [[Kokos właściwy|palmy kokosowe]]. Na obszarze wyspy żyją liczne gatunki ptaków, owadów i ryb.
Niue jest znacznych rozmiarów wyspą koralową (jest to tzw. [[Atol|atol wyniesiony]], charakteryzujący się wysokimi brzegami i obniżeniem po dawnej [[Laguna|lagunie]] wewnątrz wyspy). Jej powierzchnia jest [[Nizina|nizinna]], osiąga wysokość do 68 m n.p.m. (w pobliżu osady [[Mutalau]]). Położona jest w odległości 2400 km od [[Nowa Zelandia (archipelag)|Nowej Zelandii]]. Wybrzeże wyspy to zazwyczaj [[klif]]. Długość linii brzegowej wynosi 64 km. Wyspa jest otoczona przez [[Rafa|rafę koralową]]. Na wyspie brak stałych rzek i wód powierzchniowych. Około 13% powierzchni wyspy porastają [[Wilgotny las równikowy|lasy tropikalne]]. Na Niue rosną [[Kokos właściwy|palmy kokosowe]]. Na obszarze wyspy żyją liczne gatunki ptaków, owadów i ryb.


== Klimat ==
== Klimat ==
Na Niue występuje [[klimat zwrotnikowy]] wilgotny, równomiernie ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi 25&nbsp;°C, a roczna suma opadów to w granicach 2000 - 2200 mm. Od grudnia do kwietnia nad wyspą wieją [[tajfun]]y, które przynoszą gwałtowne opady deszczu i powodują duże zniszczenia. Okresowo występują również [[Susza|susze]].
Na Niue występuje [[klimat zwrotnikowy]] wilgotny, równomiernie ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi 25&nbsp;°C, a roczna suma opadów to w granicach 2000 – 2200 mm. Od grudnia do kwietnia nad wyspą wieją [[tajfun]]y, które przynoszą gwałtowne opady deszczu i powodują duże zniszczenia. Okresowo występują również [[Susza|susze]].


== Ustrój polityczny ==
== Ustrój polityczny ==
Niue jest autonomicznym [[Terytorium stowarzyszone|terytorium stowarzyszonym]] z [[Nowa Zelandia|Nową Zelandią]]. Na jego terenie obowiązuje konstytucja z 19 października 1974 roku. Głową terytorium jest królowa [[Elżbieta II]], a jej przedstawicielem na wyspie jest, nominowany przez generalnego gubernatora Nowej Zelandii, [[wysoki komisarz]] (ambasador Nowej Zelandii).
Niue jest autonomicznym [[Terytorium stowarzyszone|terytorium stowarzyszonym]] z [[Nowa Zelandia|Nową Zelandią]]. Na jego terenie obowiązuje konstytucja z 19 października 1974 roku. Głową terytorium jest królowa [[Elżbieta II]], a jej przedstawicielem na wyspie jest, nominowany przez generalnego gubernatora Nowej Zelandii, [[wysoki komisarz]] (ambasador Nowej Zelandii).


Władza ustawodawcza należy do 20-osobowego Zgromadzenia (Assembly), które wyłaniane jest w wyborach powszechnych co 3 lata. Władzę wykonawczą sprawuje 4-osobowy rząd z premierem na czele.
Władza ustawodawcza należy do 20-osobowego Zgromadzenia (Assembly), które wyłaniane jest w wyborach powszechnych co 3 lata. Władzę wykonawczą sprawuje 4-osobowy rząd z premierem na czele.
Linia 70: Linia 70:


== Historia ==
== Historia ==
Niue zostało zasiedlone przez [[Polinezyjczycy|Polinezyjczyków]] z [[Samoa]] około 900 roku. Według miejscowej legendy inna grupa przybyła z [[Tonga|wysp Tonga]] około XVI w., co stało się powodem długotrwałych walk. Około 1700 roku grupa z Tonga podbiła całą wyspę i wprowadziła instytucję [[król]]a z jednoczesnym zachowaniem Rady Wodzów. Instytucja króla działała z w latach 1700-1774 i 1875-1917.
Niue zostało zasiedlone przez [[Polinezyjczycy|Polinezyjczyków]] z [[Samoa]] około 900 roku. Według miejscowej legendy inna grupa przybyła z [[Tonga|wysp Tonga]] około XVI w., co stało się powodem długotrwałych walk. Około 1700 roku grupa z Tonga podbiła całą wyspę i wprowadziła instytucję [[król]]a z jednoczesnym zachowaniem Rady Wodzów. Instytucja króla działała z w latach 1700–1774 i 1875-1917.


W 1774 roku wyspa została odkryta przez przedstawiciela [[Stary Świat|Starego Świata]] [[James Cook|Jamesa Cooka]], co automatycznie uczyniło ją brytyjską [[Kolonia (osada)|kolonią]]. Cook nazwał nową kolonię ''Savage Island'' ([[Język polski|pol.]] ''Dzika Wyspa''). W połowie XIX w. działało na wyspie [[Londyńskie Towarzystwo Misyjne]], które postawiło sobie za cel [[nawrócenie]] tubylców na [[chrześcijaństwo]] oraz rozpropagowanie europejskich zwyczajów i osiągnięć technicznych. W latach 60. XIX w. tubylcy często padali ofiarą łowców niewolników. W roku 1900 Niue została protektoratem brytyjskim, rok później administrację wyspy przejęła [[Nowa Zelandia]] w ramach protektoratu [[Wyspy Cooka|Wysp Cooka]]. W 1903 roku wyspa Niue stała się odrębnym terytorium. 19 października 1974 roku Niue uzyskała pełną autonomię od Nowej Zelandii i została państwem stowarzyszonym z tym krajem. Tego samego dnia uchwalono konstytucję.
W 1774 roku wyspa została odkryta przez przedstawiciela [[Stary Świat|Starego Świata]] [[James Cook|Jamesa Cooka]], co automatycznie uczyniło ją brytyjską [[Kolonia (osada)|kolonią]]. Cook nazwał nową kolonię ''Savage Island'' ([[Język polski|pol.]] ''Dzika Wyspa''). W połowie XIX w. działało na wyspie [[Londyńskie Towarzystwo Misyjne]], które postawiło sobie za cel [[nawrócenie]] tubylców na [[chrześcijaństwo]] oraz rozpropagowanie europejskich zwyczajów i osiągnięć technicznych. W latach 60. XIX w. tubylcy często padali ofiarą łowców niewolników. W roku 1900 Niue została protektoratem brytyjskim, rok później administrację wyspy przejęła [[Nowa Zelandia]] w ramach protektoratu [[Wyspy Cooka|Wysp Cooka]]. W 1903 roku wyspa Niue stała się odrębnym terytorium. 19 października 1974 roku Niue uzyskała pełną autonomię od Nowej Zelandii i została państwem stowarzyszonym z tym krajem. Tego samego dnia uchwalono konstytucję.


W styczniu 2004 roku Niue przeżyło atak [[Cyklon Heta|cyklonu Heta]], określanego jako najsilniejszy w całej historii kraju. Wiatr wiejący z prędkością przekraczającą 300 km/h kompletnie zniszczył niemal wszystkie budynki i całą infrastrukturę. Wskutek kataklizmu zginęła też jedna osoba, a kilkadziesiąt zostało rannych<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.tur-info.pl/p/ak_id,27866,,wiart_cyklonu_heta,cyklon,niue_na_pacyfiku,pacyfik,w_alofi_,spustoszone_przez.html | tytuł = Serwis informatyczny branży turystycznej|data dostępu =2008-05-18| autor = | język = pl}}</ref>. Po tym zdarzeniu mieszkańcy Niue masowo zaczęli wyjeżdżać z wyspy.
W styczniu 2004 roku Niue przeżyło atak [[Cyklon Heta|cyklonu Heta]], określanego jako najsilniejszy w całej historii kraju. Był to cyklon kategorii V w skali Saffira-Simpsona, podczas którego wiatr wiejący z prędkością przekraczającą 250 km/h (wg innych ocen prędkość wiatru przekraczała 300 km/h) kompletnie zniszczył niemal wszystkie budynki i całą infrastrukturę. Wskutek kataklizmu zginęła też jedna osoba, a kilkadziesiąt zostało rannych<ref name="Serwis informatyczny branży" />. Po tym zdarzeniu mieszkańcy Niue masowo zaczęli wyjeżdżać z wyspy.

Kolejne cyklony uderzyły w wyspę w latach 2016 ([[cyklon Winston]], również V kategorii), 2018 ([[cyklon Gito|Gito]], kat. IV) i 2020 ([[cyklon Tina|Tina]], prędkość wiatru nie przekraczała 155 km/h)<ref name="ZK" />.


== Demografia ==
== Demografia ==
Stolicą kraju jest [[Alofi]], zamieszkane przez 581 osób (IX 2006){{fakt|data=2021-12}}. Na wyspie istnieje 12 innych miejscowości:
Stolicą kraju jest [[Alofi]], zamieszkane przez 581 osób (IX 2006){{fakt|data=2021-12}}. Na wyspie znajduje się 12 innych miejscowości:
* [[Avatele]] – 164 mieszk. (dane szacunkowe z IX 2006)
* [[Avatele]] – 164 mieszk. (dane szacunkowe z IX 2006)
* [[Hakupu]] – 162
* [[Hakupu]] – 162
Linia 92: Linia 94:


== Gospodarka ==
== Gospodarka ==
Produkt narodowy brutto – $7393/osobę (2003)<ref name="cia" />.
Produkt Narodowy Brutto – 7 393 $/osobę (2003)<ref name="CIA">{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20181231200913/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ne.html|tytuł=CIA – The World Factbook|data=2010-07-13|język=en|data dostępu=2011-01-15}}</ref>.


Struktura użytkowania ziemi:
Struktura użytkowania ziemi:
Linia 107: Linia 109:


== Religijność ==
== Religijność ==
Struktura religijna kraju w 2010 roku według ''Pew Research Center''<ref name="rel" /><ref name="chr" />:
⚫
Struktura religijna kraju w 2010 roku według ''Pew Research Center''<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/table-religious-composition-by-country-in-percentages/|tytuł=Religious Composition by Country, in Percentages|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-08-01}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.pewforum.org/2011/12/19/table-christian-population-as-percentages-of-total-population-by-country/|tytuł=Christian Population as Percentages of Total Population by Country|data=|opublikowany=The Pew Research Center|data dostępu=2014-08-01}}</ref>:
* [[Protestantyzm]]: 70,7%:
* [[Protestantyzm]]: 70,7%:
** [[Kongregacjonaliści]]: 56,0%{{fakt|data=2014-08}}
** [[kongregacjonalizm|Kongregacjonaliści]]: 56,0%{{fakt|data=2014-08}}
** [[Pentekostalizm|Zielonoświątkowcy]]: 8,1%{{fakt|data=2014-08}}
** [[Pentekostalizm|Zielonoświątkowcy]]: 8,1%{{fakt|data=2014-08}}
* Inni chrześcijanie: 15,8% (gł. [[mormoni]], ale także [[Świadkowie Jehowy]])
* Inni chrześcijanie: 15,8% (gł. [[Mormonizm|mormoni]], ale także [[Świadkowie Jehowy]])
{{Mainsec|Świadkowie Jehowy w Nowej Zelandii|Świadkowie Jehowy na Niue}}
{{Mainsec|Świadkowie Jehowy w Nowej Zelandii|Świadkowie Jehowy na Niue}}
* [[Katolicyzm]]: 9,9%
* [[Katolicyzm]]: 9,9%
Linia 119: Linia 121:
== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[flaga Niue]]
* [[flaga Niue]]
* [[Wybory parlamentarne na Niue w 2005 roku]]
* [[wybory parlamentarne na Niue w 2005 roku]]
* [[Hakupu]], [[Tamakautoga]] – miejscowości
* [[Hakupu]], [[Tamakautoga]] – miejscowości


== Przypisy ==
== Przypisy ==
<references responsive>
{{Przypisy}}
⚫
<ref name="chr">{{cytuj stronę |url = http://www.pewforum.org/2011/12/19/table-christian-population-as-percentages-of-total-population-by-country/ |tytuł = Christian Population as Percentages of Total Population by Country |opublikowany = The Pew Research Center |data dostępu = 2014-08-01}}</ref>
⚫
<ref name="cia">{{cytuj |tytuł = The World Factbook – Central Intelligence Agency |data dostępu = 2017-10-04 |opublikowany = www.cia.gov |url = http://web.archive.org/web/20181231200913/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ne.html |język = en}}</ref>
<ref name="rel">{{cytuj stronę |url = http://www.pewforum.org/2012/12/18/table-religious-composition-by-country-in-percentages/ |tytuł = Religious Composition by Country, in Percentages |data = |opublikowany = The Pew Research Center |data dostępu = 2014-08-01}}</ref>
<ref name="Serwis informatyczny branży">{{cytuj stronę |url = http://www.tur-info.pl/p/ak_id,27866,,wiart_cyklonu_heta,cyklon,niue_na_pacyfiku,pacyfik,w_alofi_,spustoszone_przez.html |tytuł = Serwis informatyczny branży turystycznej |autor = |język = pl |data dostępu = 2008-05-18}}</ref>
<ref name="ZK">{{cytuj stronę |url = https://wyborcza.pl/7,177851,28597844,niue-male-wyspiarskie-panstwo-na-pacyfiku-chroni-100-proc.html |tytuł = Niue, małe wyspiarskie państwo na Pacyfiku, chroni 100 proc. oblewającego je oceanu |autor = Zuzanna Kuffel |data = 2022-06-24 |opublikowany = wyborcza.pl |język = pl |data dostępu = 2022-06-24}}</ref>
</references>


== Źródła ==
== Źródła ==
* Praca zbiorowa ''Encyklopedia Geograficzna Świata'' t. I Australia, Oceania, Antarktyda, red. nacz prof. Adam Jelonek, AW Opres i PPWK, Kraków 1995, {{ISBN|83-85909-14-1}}
* Praca zbiorowa ''Encyklopedia Geograficzna Świata'' t. I Australia, Oceania, Antarktyda, red. nacz prof. Adam Jelonek, AW Opres i PPWK, Kraków 1995, {{ISBN|83-85909-14-1}}.
* Praca zbiorowa ''Encyklopedia „Świat w przekroju 1991”'', Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1991, ISSN 0137-6799
* Praca zbiorowa ''Encyklopedia „Świat w przekroju 1991”'', Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1991, ISSN 0137-6799.


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==

Wersja z 15:18, 24 cze 2022

Niue
Niue
Niuē
Flaga
 Herb Niue
Flaga Herb
Hymn:
Ko e Iki he Lagi
(z niue) Pan w Niebie)
Położenie Niue
Język urzędowy

angielski, niue

Stolica

Alofi

Ustrój polityczny

monarchia parlamentarna

Typ państwa

państwo unitarne

Status terytorium

samorządne terytorium stowarzyszone

Zależne od

Nowej Zelandii

Głowa terytorium

królowa Elżbieta II

W imieniu królowej

Wysoki Komisarz Helen Tunnah

Szef rządu

premier Dalton Tagelagi

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


260 km²
0%

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


1626[1]
6 osób/km²
Niue: 78,2%

Waluta

dolar niue, dolar nowozelandzki (NZD)

Rok utworzenia

wydzielenie z Wysp Cooka
1903

Strefa czasowa

UTC -11

Kod ISO 3166

NU/NIU/570

Domena internetowa

.nu

Kod telefoniczny

+683

Mapa Niue
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku

Niue (ang. wym. [ˈnjuːeɪ]) – terytorium stowarzyszone Nowej Zelandii, położone na wyspie koralowej na Oceanie Spokojnym w Polinezji. Nazwa pochodzi od dwóch słów: niu („palma kokosowa”) oraz e („oglądać, patrzeć”).

Położona jest ok. 2400 km na północny wschód od Nowej Zelandii, w trójkącie utworzonym przez Wyspy Cooka, Tonga oraz Samoa.

Terytorium ma powierzchnię 260 km² i zamieszkuje go 1626 osób (2017). Stolicą jest Alofi. Na wyspie wychodzi gazeta Niue Star.

Niue dysponuje domeną internetową .nu.

Warunki naturalne

Zdjęcie satelitarne Niue
 Osobny artykuł: Geografia Niue.

Niue jest znacznych rozmiarów wyspą koralową (jest to tzw. atol wyniesiony, charakteryzujący się wysokimi brzegami i obniżeniem po dawnej lagunie wewnątrz wyspy). Jej powierzchnia jest nizinna, osiąga wysokość do 68 m n.p.m. (w pobliżu osady Mutalau). Położona jest w odległości 2400 km od Nowej Zelandii. Wybrzeże wyspy to zazwyczaj klif. Długość linii brzegowej wynosi 64 km. Wyspa jest otoczona przez rafę koralową. Na wyspie brak stałych rzek i wód powierzchniowych. Około 13% powierzchni wyspy porastają lasy tropikalne. Na Niue rosną palmy kokosowe. Na obszarze wyspy żyją liczne gatunki ptaków, owadów i ryb.

Klimat

Na Niue występuje klimat zwrotnikowy wilgotny, równomiernie ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi 25 °C, a roczna suma opadów to w granicach 2000 – 2200 mm. Od grudnia do kwietnia nad wyspą wieją tajfuny, które przynoszą gwałtowne opady deszczu i powodują duże zniszczenia. Okresowo występują również susze.

Ustrój polityczny

Niue jest autonomicznym terytorium stowarzyszonym z Nową Zelandią. Na jego terenie obowiązuje konstytucja z 19 października 1974 roku. Głową terytorium jest królowa Elżbieta II, a jej przedstawicielem na wyspie jest, nominowany przez generalnego gubernatora Nowej Zelandii, wysoki komisarz (ambasador Nowej Zelandii).

Władza ustawodawcza należy do 20-osobowego Zgromadzenia (Assembly), które wyłaniane jest w wyborach powszechnych co 3 lata. Władzę wykonawczą sprawuje 4-osobowy rząd z premierem na czele.

Za politykę zagraniczną i obronność odpowiada nowozelandzki rząd. Stali mieszkańcy wyspy są również pełnoprawnymi obywatelami Nowej Zelandii.

Historia

Niue zostało zasiedlone przez Polinezyjczyków z Samoa około 900 roku. Według miejscowej legendy inna grupa przybyła z wysp Tonga około XVI w., co stało się powodem długotrwałych walk. Około 1700 roku grupa z Tonga podbiła całą wyspę i wprowadziła instytucję króla z jednoczesnym zachowaniem Rady Wodzów. Instytucja króla działała z w latach 1700–1774 i 1875-1917.

W 1774 roku wyspa została odkryta przez przedstawiciela Starego Świata Jamesa Cooka, co automatycznie uczyniło ją brytyjską kolonią. Cook nazwał nową kolonię Savage Island (pol. Dzika Wyspa). W połowie XIX w. działało na wyspie Londyńskie Towarzystwo Misyjne, które postawiło sobie za cel nawrócenie tubylców na chrześcijaństwo oraz rozpropagowanie europejskich zwyczajów i osiągnięć technicznych. W latach 60. XIX w. tubylcy często padali ofiarą łowców niewolników. W roku 1900 Niue została protektoratem brytyjskim, rok później administrację wyspy przejęła Nowa Zelandia w ramach protektoratu Wysp Cooka. W 1903 roku wyspa Niue stała się odrębnym terytorium. 19 października 1974 roku Niue uzyskała pełną autonomię od Nowej Zelandii i została państwem stowarzyszonym z tym krajem. Tego samego dnia uchwalono konstytucję.

W styczniu 2004 roku Niue przeżyło atak cyklonu Heta, określanego jako najsilniejszy w całej historii kraju. Był to cyklon kategorii V w skali Saffira-Simpsona, podczas którego wiatr wiejący z prędkością przekraczającą 250 km/h (wg innych ocen prędkość wiatru przekraczała 300 km/h) kompletnie zniszczył niemal wszystkie budynki i całą infrastrukturę. Wskutek kataklizmu zginęła też jedna osoba, a kilkadziesiąt zostało rannych[2]. Po tym zdarzeniu mieszkańcy Niue masowo zaczęli wyjeżdżać z wyspy.

Kolejne cyklony uderzyły w wyspę w latach 2016 (cyklon Winston, również V kategorii), 2018 (Gito, kat. IV) i 2020 (Tina, prędkość wiatru nie przekraczała 155 km/h)[3].

Demografia

Stolicą kraju jest Alofi, zamieszkane przez 581 osób (IX 2006)[potrzebny przypis]. Na wyspie znajduje się 12 innych miejscowości:

Gospodarka

Produkt narodowy brutto – $7393/osobę (2003)[1].

Struktura użytkowania ziemi:

  • grunty orne 61%
  • użytki zielone 4%
  • lasy 19%
  • inne (w tym nieużytki) 16%

Ze względu na niski poziom gospodarczy i brak perspektyw część mieszkańców emigruje w poszukiwaniu pracy, głównie do Nowej Zelandii. Pozostający trudnią się plantacyjną uprawą palmy kokosowej i bananów, które są towarem eksportowym. Na własne potrzeby uprawia się jams i taro. Niewiele hoduje się bydła, trzody chlewnej i drobiu. Powoli zaczyna rozwijać się turystyka.

Kontakty miejscowej ludności możliwe są dzięki obwodnicy biegnącej wzdłuż wybrzeża, natomiast transport zewnętrzny, towarowy i pasażerski, zapewnia linia lotnicza łącząca stolicę z Nową Zelandią.

Kontrahentami w wymianie gospodarczej z Niue są: Fidżi, Wyspy Cooka, Australia, Nowa Zelandia, Japonia i Stany Zjednoczone.

Religijność

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[4][5]:

 Zobacz więcej w artykule Świadkowie Jehowy w Nowej Zelandii, w sekcji Świadkowie Jehowy na Niue.
  • Katolicyzm: 9,9%
  • Brak religii: 3,3%
  • Inne religie: 0,3%.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-31] (ang.).
  2. ↑ Serwis informatyczny branży turystycznej. [dostęp 2008-05-18]. (pol.).
  3. ↑ Zuzanna Kuffel: Niue, małe wyspiarskie państwo na Pacyfiku, chroni 100 proc. oblewającego je oceanu. wyborcza.pl, 2022-06-24. [dostęp 2022-06-24]. (pol.).
  4. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-01].
  5. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-01].

Źródła

  • Praca zbiorowa Encyklopedia Geograficzna Świata t. I Australia, Oceania, Antarktyda, red. nacz prof. Adam Jelonek, AW Opres i PPWK, Kraków 1995, ISBN 83-85909-14-1.
  • Praca zbiorowa Encyklopedia „Świat w przekroju 1991”, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1991, ISSN 0137-6799.

Linki zewnętrzne

Państwa Australii i Oceanii
Państwa
Terytoria zależne
Integralne części
państw położonych poza
Australią i Oceanią

Podział terytorialny Nowej Zelandii
Regiony
Wyspa Północna
Wyspa Południowa
Okręg wydzielony
Terytoria zależne
terytoria stowarzyszone
terytoria

Flaga Nowej Zelandii

Kolonie, protektoraty i terytoria zależne Wielkiej Brytanii
Europa
Afryka
Ameryka Północna
Stany Zjednoczone
Trzynaście kolonii
Kanada
Ameryka Łacińska i Karaiby
Antarktyda i Ocean Atlantycki
Azja
Ocean Indyjski
Australia i Oceania
Australia
Oceania
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niue&oldid=67454118”