Zolpidem

Zolpidem
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	N,N-dimetylo-2-(6-metylo-2-p-toliloimidazo[1,2-a]pirydyn-3-ylo)acetamid
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C19H21N3O
Masa molowa	307,39 g/mol
Wygląd	biały proszek
	Identyfikacja
Numer CAS	82626-48-0
PubChem	5732
DrugBank	DB00425
InChI
	InChI=1S/C19H21N3O/c1-13-5-8-15(9-6-13)19-16(11-18(23)21(3)4)22-12-14(2)7-10-17(22)20-19/h5-10,12H,11H2,1-4H3
	InChIKey
	ZAFYATHCZYHLPB-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
Temperatura topnienia	196 °C
	Podobne związki
Podobne związki	imidazopirydyna
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	N05CF02
Legalność w Polsce	substancja psychotropowa grupy IV-P
Stosowanie w ciąży	kategoria B
Farmakokinetyka
Działanie	nasenne, amnestyczne
Biodostępność	70%
Okres półtrwania	2-2,5h
Metabolizm	wątrobowy
Wydalanie	z moczem
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	doustnie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zolpidem – organiczny związek chemiczny, krótkodziałający lek nasenny z grupy imidazopirydyn. Jest wykorzystywany w doraźnym leczeniu bezsenności. Działa szybko (zazwyczaj już w ciągu 15–30 minut od momentu podania) i ma krótki czas biologicznego okresu półtrwania (2–3 godziny). Jego właściwości i działanie nasenne podobne są do działania benzodiazepin, jednak działa dużo bardziej selektywnie.

W przypadku przedawkowania stosuje się flumazenil, który jest antagonistą receptorów benzodiazepinowych, odwraca również usypiające i odurzające działanie zolpidemu.

Zolpidem wykazuje działanie amnestyczne, w dużych dawkach powoduje całkowitą amnezję. Częstymi objawami ubocznymi charakteryzującymi lek są omamy^[2], zwłaszcza gdy pacjent zażyje dawkę większą niż zalecana. Wykazuje potencjał uzależniający^[2], dlatego rekomendowanie jest stopniowe zmniejszanie dawki.^[3]

Mechanizm działania

Zolpidem wykazuje charakterystyczne wysokie selektywne powinowactwo do podjednostki α₁ receptora GABA A. Selektywność jest około 10-krotna wobec podjednostek α₂ i α₃^[4]. Tłumaczy to częściowo nietypowe właściwości zolpidemu:

dominujący efekt nasenny przy znacznie słabszym przeciwlękowym i niemal niezauważalnym antykonwulsyjnym – w dawkach terapeutycznych,
efekty niepożądane jak lunatyzm u niektórych pacjentów lub zmiany percepcyjne

w porównaniu z benzodiazepinami, które łączą się z wszystkimi trzema podjednostkami dużo mniej selektywnie i ze zbliżonym powinowactwem. Głównie dlatego np. wspomniany lunatyzm prawie nigdy nie występuje, nawet u osób w podeszłym wieku, po zastosowaniu pochodnych benzo-1,4-diazepiny (takich jak midazolam czy estazolam.)

Dostępność

Zolpidem jest sprzedawany w postaci soli z kwasem winowym. W Polsce lek ten wydawany jest wyłącznie na podstawie recepty lekarskiej z zapisaną słownie całkowitą ilością substancji czynnej, na której nie są przepisane inne leki.

Metabolizm

W organizmie zolpidem ulega metabolizmowi, tworzą się przy tym 3 główne nieaktywne metabolity, powstałe w wyniku utlenienia grup metylowych do karboksylowych w układzie imidazopirydyny.

Metabolizm następuje przy udziale układu wątrobowego cytochromu P450; substancje modyfikujące aktywność tego cytochromu mogą mocno wpłynąć na szybkość metabolizmu zolpidemu, np. ryfampicyna (silny induktor cytochromu P450) może obniżyć stężenie zolpidemu w osoczu nawet o 60%, znacząco osłabiając efekt terapeutyczny.

Owe metabolity są wydalane z ustroju przez nerki.

Użycie w celu odurzenia

Zolpidem może wywoływać omamy, zmiany nastroju, ogólne zmiany odczuwania otoczenia i poczucia czasu, gdy pacjent po zażyciu leku celowo nie zaśnie^[5]. Podobnie jak benzodiazepiny, zolpidem może również wywoływać u około 1% wszystkich nim leczonych osób, paradoksalny efekt euforyczny (zamiast nasennego), który występuje w dawkach znacznie wyższych niż zarejestrowane w Polsce^[6]^[7]^[8]. Efekt ten występuje częściej u osób uzależnionych od innych substancji psychoaktywnych^[7]^[8].

Właściwości odurzające zolpidemu są krótkotrwałe (zazwyczaj poniżej jednej godziny) i słabną z każdą kolejną dawką^[7]^[8].

Działania niepożądane

Mogą wystąpić:

amnezja następcza,
nudności i wymioty (zwłaszcza przy przekroczeniu standardowej dawki 10 mg),
bóle głowy,
lunatyzm (umysł pozostaje wówczas w fazie snu wolnofalowego, ale ciało nie jest uśpione),
senność w ciągu dnia (bardzo rzadko).

Preparaty

W Polsce w 2009 r. był dostępny w postaci tabletek o nazwach^[9]: Apo-Zolpin, Hypnogen, Nitrest, Nasen, Noxizol, Onirex, Polsen, Sanval, Stilnox, Xentic, Zolpic, ZolpiGen, Zolsana, Zoratio.

Przypisy

↑ Zolpidem, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00425 (ang.).
↑ ^a ^b Zolpidem Vitama – ulotka, skład, dawkowanie i działanie [online], www.medme.pl [dostęp 2021-05-17] .
↑ Czy Nasen uzależnia? Uzależnienie od zolpidemu - wskazówki - MedCena [online], 20 listopada 2023 [dostęp 2023-11-30] (pol.).
↑ D.B.D.B. Pritchett D.B.D.B., P.H.P.H. Seeburg P.H.P.H., Gamma-aminobutyric acidA receptor alpha 5-subunit creates novel type II benzodiazepine receptor pharmacology, „Journal of Neurochemistry”, 54 (5), 1990, s. 1802–1804, DOI: 10.1111/j.1471-4159.1990.tb01237.x, PMID: 2157817 [dostęp 2022-02-12] (ang.).
↑ RazaR. Mian RazaR., Visual Hallucinations from Zolpidem Use for the Treatment of Hospital Insomnia in a Septuagenarian, „Cureus”, 11 (1), e3848, DOI: 10.7759/cureus.3848, ISSN 2168-8184, PMID: 30891388, PMCID: PMC6411327 [dostęp 2022-05-07] .
↑ STILNOX, 10 mg, tabletki powlekane [online], Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych [dostęp 2019-11-11] .
↑ ^a ^b ^c M.M. Sabe M.M. i inni, Zolpidem stimulant effect: Induced mania case report and systematic review of cases, „Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry”, 94, 2019, s. 109643, DOI: 10.1016/j.pnpbp.2019.109643, PMID: 31071363 [dostęp 2022-02-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c CarolineC. Victorri-Vigneau CarolineC. i inni, Evidence of zolpidem abuse and dependence: results of the French Centre for Evaluation and Information on Pharmacodependence (CEIP) network survey, „British Journal of Clinical Pharmacology”, 64 (2), 2007, s. 198–209, DOI: 10.1111/j.1365-2125.2007.02861.x, PMID: 17324242, PMCID: PMC2000636 [dostęp 2022-02-12] (ang.).
↑ Indeks leków. Aktualne ceny, Redaktorzy prowadzący: BartłomiejR.: B. Rogoż, BernardB. Wirkijowski, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2009 (Kompendium Medycyny Praktycznej), ISBN 978-83-7430-206-7 .

Bibliografia

Jan Kazimierz (-1997) Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska, Robert Adamowicz: Leki współczesnej terapii. Warszawa: Split Trading, 2005, s. 670. ISBN 83-85632-82-4.
Farmakologia: podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pod redakcją Wojciecha Kostowskiego i Zbigniewa S. Hermana. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008. ISBN 978-83-200-3725-8.
Małgorzata Rzewuska: Leczenie zaburzeń psychicznych. Wyd. 3. Warszawa: PZWL, 2006. ISBN 83-200-3354-3.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[DB-1] Zolpidem, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00425 (ang.).

[medme-2] Zolpidem Vitama – ulotka, skład, dawkowanie i działanie [online], www.medme.pl [dostęp 2021-05-17] .

[3] Czy Nasen uzależnia? Uzależnienie od zolpidemu - wskazówki - MedCena [online], 20 listopada 2023 [dostęp 2023-11-30] (pol.).

[pmid2157817-4] D.B.D.B. Pritchett D.B.D.B., P.H.P.H. Seeburg P.H.P.H., Gamma-aminobutyric acidA receptor alpha 5-subunit creates novel type II benzodiazepine receptor pharmacology, „Journal of Neurochemistry”, 54 (5), 1990, s. 1802–1804, DOI: 10.1111/j.1471-4159.1990.tb01237.x, PMID: 2157817 [dostęp 2022-02-12] (ang.).

[5] RazaR. Mian RazaR., Visual Hallucinations from Zolpidem Use for the Treatment of Hospital Insomnia in a Septuagenarian, „Cureus”, 11 (1), e3848, DOI: 10.7759/cureus.3848, ISSN 2168-8184, PMID: 30891388, PMCID: PMC6411327 [dostęp 2022-05-07] .

[Stilnox-6] STILNOX, 10 mg, tabletki powlekane [online], Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych [dostęp 2019-11-11] .

[Sabe-7] M.M. Sabe M.M. i inni, Zolpidem stimulant effect: Induced mania case report and systematic review of cases, „Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry”, 94, 2019, s. 109643, DOI: 10.1016/j.pnpbp.2019.109643, PMID: 31071363 [dostęp 2022-02-12] (ang.).

[CEIP-8] CarolineC. Victorri-Vigneau CarolineC. i inni, Evidence of zolpidem abuse and dependence: results of the French Centre for Evaluation and Information on Pharmacodependence (CEIP) network survey, „British Journal of Clinical Pharmacology”, 64 (2), 2007, s. 198–209, DOI: 10.1111/j.1365-2125.2007.02861.x, PMID: 17324242, PMCID: PMC2000636 [dostęp 2022-02-12] (ang.).

[9] Indeks leków. Aktualne ceny, Redaktorzy prowadzący: BartłomiejR.: B. Rogoż, BernardB. Wirkijowski, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2009 (Kompendium Medycyny Praktycznej), ISBN 978-83-7430-206-7 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]