Chlorodiazepoksyd
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C16H14ClN3O | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
299,75 g/mol | |||||||||||||||||||||
| Wygląd |
prawie biały lub jasnożółty krystaliczny proszek[2] | |||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||
| Numer CAS |
58-25-3 | |||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||
| Legalność w Polsce | ||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria D | |||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Chlorodiazepoksyd (łac. chlordiazepoxidum) – organiczny związek chemiczny, pochodna benzodiazepiny. Stosowany jako lek z grupy benzodiazepin. Związek ten został otrzymany przypadkowo w 1954 roku, jednak nie zwrócono na niego uwagi. Został zsyntetyzowany w roku 1957 przez absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego Leona Sternbacha (1908–2005). Opatentowany w roku 1958, natomiast wprowadzony do lecznictwa jako pierwszy lek z tej grupy w lutym 1960 roku pod nazwą handlową Librium przez koncern farmaceutyczny Hoffmann-La Roche[7]. Nasila działania receptorów GABA. Wykazuje silne działanie zarówno przeciwlękowe, jak i uspokajające, oraz umiarkowanie miorelaksacyjnie, umiarkowanie nasennie – w dawkach małych (do 10 mg) i silnie nasenne – w dawkach dużych (30 mg). Ponadto odznacza się niewielkim działaniem rozkurczowym. Może wywoływać uzależnienie.
W latach 1966–1980 chlorodiazepoksyd był najczęściej (pod nazwą Elenium) przepisywaną pochodną benzodiazepiny w Polsce[8]. Obecnie w porównaniu z innymi benzodiazepinami jest stosowany rzadko, z wyraźną tendencją spadkową. Powodem tego zjawiska jest m.in. wprowadzenie do lecznictwa innych benzodiazepin o bardziej selektywnym działaniu oraz powodujących mniejsze w porównaniu z chlorodiazepoksydem objawy niepożądane.
Działanie[edytuj | edytuj kod]
Działa hamująco na niektóre części mózgu, szczególnie na układ limbiczny, podwzgórze, i wzgórze. Poprzez nasilanie działania receptorów GABA (neuroprzekaźnik) powoduje otwarcie kanałów chlorkowych, co w efekcie prowadzi do hiperpolaryzacji błony komórkowej neuronów i zahamowania ich czynności.
Działa uspokajająco, nasennie, relaksująco oraz rozkurczowo. Hamuje reakcje emocjonalne. W mniejszym stopniu działa także przeciwdrgawkowo.
Lek przenika z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego, łożyska i mleka matki.
Przy podawaniu doustnym, maksymalne stężenie chlorodiazepoksydu we krwi występuje po ok. 1-2 h. Okres półtrwania wynosi od 6 do 30 godzin. Lek ulega w wątrobie przemianom do aktywnych farmakologicznie metabolitów: dimetylochlorodiazepoksydu, demoksepamu, nordiazepamu. Niekiedy spotyka się również bardzo małe ilości oksazepamu. Metabolity znacznie wydłużają czas działania farmakologicznego chlorodiazepoksydu. Chlorodiazepoksyd wraz z metabolitami jest wydalany powoli z moczem.
Działania niepożądane[edytuj | edytuj kod]
Niepożądanymi skutkami działania leku mogą być:
- upośledzenie sprawności psychofizycznej oraz funkcji poznawczych,
- senność, szczególnie na początku kuracji lekiem,
- zmęczenie,
- ataksja,
- zawroty głowy,
- nudności,
- zaparcia,
- omdlenia.
Zespół abstynencyjny[edytuj | edytuj kod]
Lek powoduje uzależnienie. Po nagłym odstawieniu może wystąpić zespół abstynencyjny w postaci objawów takich jak:
Przedawkowanie[edytuj | edytuj kod]
Objawy:
- częstoskurcz,
- hipotonia,
- zaburzenia świadomości i koordynacji ruchowej (splątanie),
- śpiączka
- zahamowanie czynności ośrodka oddechowego.
Przeciwdziałanie:
- płukanie żołądka,
- dożylne podawanie płynów,
- dożylne podanie flumazenilu,
Ze względu na krótki czas działania flumazenilu, po jego podaniu dalej monitoruje się tętno i oddech pacjenta, by w razie potrzeby podać kolejną dawkę. Nie należy podawać pacjentowi leków uspokajających nawet, jeśli wystąpi pobudzenie.
Działanie na płód[edytuj | edytuj kod]
Stosowanie leku w okresie ciąży (szczególnie w 1 i 3 trymestrze) może powodować wady u płodu, a także objawy zespołu abstynencyjnego u noworodków. Jeśli lek był przyjmowany w dużych dawkach w 3 trymestrze ciąży dodatkowo mogą wystąpić: hipotonia, hipotermia, osłabienie odruchu ssania.
Zastosowania[edytuj | edytuj kod]
Chlorodiazepoksyd znajduje zastosowanie w stanach lękowych, nadmiernej aktywności, bezsenności, jako środek wspomagający w leczeniu depresji, alkoholizmie, w stanach zatrucia alkoholem. Także w przypadku skurczów mięśni na tle psychicznym lub nerwowym. Iniekcje stosuje się w stadium przygotowania do operacji chirurgicznych oraz po operacjach. Małe dawki dobowe chlorodiazepoksydu (5–10 mg) znajdują niekiedy zastosowanie pomocnicze w geriatrii[9]
W przypadku długotrwałego przyjmowania odstawianie leku następować musi stopniowo.
Przeciwwskazania[edytuj | edytuj kod]
Leku nie wolno podawać pacjentom uczulonym na preparat. Osoby z zaburzoną funkcją nerek i wątroby, oraz pacjenci chorzy na miastenię i jaskrę powinni powiadomić o tym lekarza przed rozpoczęciem kuracji. Zaleca się ostrożność w stosowaniu u osób starszych i wycieńczonych, a także chorych na depresję, uzależnionych od alkoholu, nadużywających innych leków, oraz z zaburzeniami osobowości. Nie podaje się dzieciom poniżej 6 roku życia. Stosowanie u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy istnieje bezwzględna konieczność, a stosowanie innych, podobnych leków nie jest możliwe.
Interakcje[edytuj | edytuj kod]
Alkohol wzmacnia działanie leku. Leku nie należy łączyć także ze środkami działającymi depresyjnie na OUN, takimi jak: barbiturany, pochodne fenotiazyny, inhibitory MAO, opioidy, leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, leki przeciwhistaminowe, klonidyna, i leki uspokajające. Lek może nasilać toksyczność leków przeciwpadaczkowych.
Dawkowanie[edytuj | edytuj kod]
U dorosłych dawka najczęściej wynosi 5–10 mg 2-4 razy dziennie. W ciężkich stanach lękowych przyjmuje się do 40–100 mg na dobę. Jako lek nasenny podaje się jednorazowo 10–20 mg na godzinę przed snem. W klinicznych przypadkach psychiatrycznych podaje się 50–100 mg dziennie podzielone na 3-4 dawki. Dawki dla osób starszych i osłabionych są znacznie mniejsze (5–20 mg na dobę).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Na uwagę zasługuje opinia, że spośród pozostałych pochodnych benzodiazepiny chlordiazepoksyd jest uważany za najlepszy lek w opanowywaniu pobudzenia i innych objawów występujących w przewlekłym alkoholizmie oraz w zespole odstawiennym. W tym zastosowaniu dawki dobowe zalecane przez klinicystów są bardzo wysokie, sięgające nawet do 100–200 mg jednorazowo, oraz 300 mg w ciągu doby (w lecznictwie zamkniętym)[10]. Tak wysokie dawki chlordiazepoksydu, przekraczające maksymalne zalecenia farmakopealne (Według FP XII aktualnie zalecana dawka maksymalna jednorazowa chlorodiazepoksydu wynosi 25 mg, natomiast maksymalna dawka dobowa wynosi 100 mg)[11] są jednak dopuszczalne przez charakterystykę produktu leczniczego[12] oraz poradniki terapeutyczne[13]
Preparaty – Polska[edytuj | edytuj kod]
- Elenium (tabletki) – Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa. Preparat produkowany od 1966 roku[10].
Dawniej były także produkowane przez Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa preparaty do wstrzyknięć domięśniowych i dożylnych. Ich produkcja została zakończona w pierwszej połowie lat 90. XX wieku[potrzebny przypis].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3.
- ↑ Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
- ↑ a b Chlordiazepoxide, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 2712 [dostęp 2022-07-12] (ang.).
- ↑ a b Chlordiazepoxide, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2012-06-24] (ang.).
- ↑ a b Chlordiazepoxide, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00475 (ang.).
- ↑ Chlordiazepoxide-d5, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck, 8 maja 2021, numer katalogowy: C0531 [dostęp 2022-07-13]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Bogusław Sławiński, Wynalazca nad wynalazcami, „Alma Mater”, 93, Uniwersytet Jagielloński, 2007, s. 54–57 [zarchiwizowane z adresu 2013-07-01].
- ↑ Wojciech Kostowski, Farmakologia. Podstawy farmakoterapii, PZWL, 1979, s. 323.
- ↑ Wojciech Kostowski, Farmakologia. Podstawy farmakoterapii, PZWL, 1998, s. 1386.
- ↑ a b Farmakologia i farmakokinetyka chlordiazepoksydu – opis szczegółowy, [w:] Wojciech Kostowski, Benzodwuazepiny – mechanizmy działania i zastosowanie, Warszawa: Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa, 1983, s. 56.
- ↑ Wykaz dawek, [w:] Farmakopea Polska XII, t. 3, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych/Wydawnictwo Dragon, 2020, ISBN 978-83-8172-543-9, OCLC 1228836455.
- ↑ Dawkowanie i sposób podawania, [w:] Elenium. Charakterystyka Produktu Leczniczego, 2008 [dostęp 2022-07-12].
- ↑ Jan K. Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska, Leki współczesnej terapii, wyd. XX, t. I, Medical Tribune Polska Sp. z o.o., 2010, s. 183, ISBN 978-83-60135-93-8, Cytat: W szczególnych przypadkach dawka dobowa może być zwiększona do 300 mg, w trzech dawkach podzielonych.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pharmindex Bravier – Podręczny indeks leków (2000/2), ISSN 1426-4250.
- Vademecum Polfa – Ośrodek Informacji Naukowej Polfa red. Piotr Kubikowski, 1972 r.
- Leksykon Leków – Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, PZWL 1991 r.
- Małgorzata Rzewuska: Leczenie zaburzeń psychicznych. Wyd. 3. Warszawa: PZWL, 2006. ISBN 83-200-3354-3.
