21 Eskadra Niszczycielska
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca |
Eskadra Warszawska |
| Patron |
nie posiadała |
| Tradycje | |
| Święto |
nie obchodziła |
| Nadanie sztandaru |
nie posiadała |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
por. Ludomił Rayski |
| Ostatni |
por. Franciszek Wieden |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Ławica, , Rachny Lesowyja, Płoskirowie, Kowl, Uściług, Sokal, Dęblin, Tarnopol, Kraków |
| Rodzaj wojsk | |
21 Eskadra Niszczycielska – pododdział lotnictwa bombowego Wojska Polskiego z lat 1920-21. Brała udział w wojnie polsko-bolszewickiej, jako jedyna eskadra bombowa lotnictwa polskiego z tego okresu.
Formowanie i walki
Pierwsze plany utworzenia eskadry niszczycielskiej związane były z początkiem lotnictwa w Wielkopolsce (początek 1919 roku), kiedy to na opuszczonych przez Niemców lotniskach w Ławicy pod Poznaniem i Winiarach pozostało kilka ciężkich samolotów bombardujących typu Gotha.
Jednak realizacja nastąpiło dopiero po roku od pierwszych planów. Wczesną wiosną komendant Szkoły Pilotów w Ławicy Ludomił Rayski powrócił do wcześniejszej idei. Zaproponował utworzenie eskadry bombardującej na bazie samolotów Gotha G.IV, Friedrichshafen G.III oraz AEG C.IV. Pomysł uzyskał aprobatę i 15 kwietnia Rayski rozpoczął formowanie nowej jednostki.
30 kwietnia 1920 roku nowo powstała jednostka pod nazwą 21 Eskadra Niszczycielska, wyposażona w sześć lekkich samolotów rozpoznawczo-bombowych AEG C.IV[1] i jeden średni dwusilnikowy bombowiec Gotha G.IV[2], wyruszyła z Ławicy na front wschodni. W maju otrzymała dalsze 8 AEG C.IV[1]. 15 maja 1920 roku eskadra zajęła lotnisko położone w pobliżu miejscowości Rachny Lasowe, weszła w skład III Dyonu Lotniczego i nawiązała współpracę z 12 Dywizją Piechoty. W pierwszych dniach walk załoga w składzie podporucznik pilot Stanisław Skarżyński i sierżant obserwator Gogulski nie powróciła z lotu. Po kilku tygodniach sierżant Gogulski przedarł się przez linię frontu, a podporucznik Skarżyński powrócił do eskadry po prawie dwóch miesiącach przez Rumunię[3].
Pod koniec maja nastąpiło pierwsze poważne zadanie związane z charakterem jednostki. Siły bolszewickie skierowały w rejon walk 12 dywizji kilka pociągów pancernych, które uniemożliwiały dalsze dyslokacje polskich oddziałów. Akcja bombardowania trwała kilka dni, także z wykorzystaniem samolotu Gotha, pilotowanego przez Rayskiego z obserwatorem Czesławem Filipowiczem[2]. W akcji brały także udział 5 Eskadra Wywiadowcza i 15 Eskadra Myśliwska. W wyniku akcji lotnictwa z piechotą 3 pociągi pancerne zostały zdobyte, a jeden poważnie uszkodzony.
W czasie odwrotu w czerwcu i lipcu 1920 roku eskadra brała udział w walkach kawalerię bolszewicką 1 Armii Konnej Budionnego. Razem z 7 Eskadrą Myśliwską tworzyła "Dyon Faunt-le-Roya". W czasie tych walk Eskadra poniosła straty: 15 lipca por. Skarżyński, który dopiero co powrócił do jednostki, zginął wraz z amerykańskim obserwatorem Arthurem Kellym (z 7 Eskadry) na zestrzelonym AEG C.IV[1].
Pod koniec lipca wycofując się na lotnisko Uściług, eskadra traci kolejny personel. Załoga ppor. Zdzisław Jakubowski i mechanik Antoszek przymusowo lądując na terenach nieprzyjaciela została otoczona i zabita. Bombowiec Gotha stacjonował w tym miesiącu we Lwowie (pod pieczą 6 Eskadry Wywiadowczej), gdzie 31 sierpnia 1920 został rozbity w wypadku[2].
W Uściłogu dowództwo nad eskadrą objął por. Franciszek Wieden. Eskadra prowadziła rozpoznanie dla 7 Eskadry Myśliwskiej, wkrótce została przeniesiona na lotnisko w okolice Sokala. Po reorganizacji jednostek polskich 21 Eskadrę Niszczycielską przydzielono do II Dyonu Lotniczego i skierowano na lotnisko w Motyczu pod Lublinem. Wkrótce z powodu braku uzupełnień oraz epidemii czerwonki eskadra została wycofana do rezerwy Naczelnego Dowództwa do Dęblina. Dopiero po uzupełnieniach na początku października 1920 roku 21 Eskadra została ponownie skierowana na front i brała udział w akcjach bojowych rozpoznawczych oraz bombardujących na wycofujące się oddziały Budionnego. Od 15 września 1920 eskadra posiadała także średni bombowiec Friedrichshafen G.IIIa, który, pilotowany przez mjra Rayskiego, m.in. 11 października 1920 skutecznie zbombardował stację kolejową w Żmerynce[4].
Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 roku eskadry 14 i 21 połączono tworząc 14 Eskadrę Wywiadowczą w Grudziądzu.
Personel i statystyki 21 Eskadry
Podczas wojny polsko-bolszewicka o granice 21 Eskadra wykonała 117 loty bojowe w łącznej ilości 270 godzin przebytych nad terenami nieprzyjaciela. Przez jej skład przeszli następujący lotnicy:
Piloci:
- por. Ludomił Rayski
- por. Franciszek Wieden
- por. Bolesław Ropolewski
- ppor. Stanisław Jan Skarżyński († 15 VII 1920)
- ppor. Jerzy Wieniawa-Długoszewski
- ppor. Zdzisław Jakubowski
- pchor. Foerster
- st. sierż. Kauba
- plut. Ryba
- kapral Malicki
Obserwatorzy
- por. Czesław Filipowicz
- por. Piotr Kurbatow
- por. Lucjan Kulikowski
- ppor. Olgierd Tuśkiewicz
- pchor. Gogulski,
- pchor. Jałoszyński
- pchor Marian Dylski
- sierż. Sroka
- sierż. Wiktor Czyż.
Przypisy
Bibliografia
- Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa, praca zbiorowa pod redakcją mjr. dypl. pil. Mariana Romeyki, Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Poległych Lotników, nakład Lucjana Złotnickiego, Warszawa 1933.
- Łukasz Łydżba. 21 eskadra niszczycielska w wojnie 1920 roku. „Lotnictwo z szachownicą”, s. 28-32, 2007. Wrocław: Wydawnictwo Sanko. ISSN 1643-5702..
- Andrzej Morgała, Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Lampart, 1997. ISBN 83-86776-34-X.