Alfabet kaszubski

Alfabet kaszubski w wersji z 1850 roku

Alfabet kaszubski – alfabet, oparty na piśmie łacińskim, służący do zapisu języka kaszubskiego. Składa się z 34 następujących liter:

Kaszubska klawiatura

A, Ą, Ã, B, C, D, E, É, Ë, F, G, H, I, J, K, L, Ł, M, N, Ń, O, Ò, Ó, Ô, P, R, S, T, U, Ù, W, Y, Z, Ż

Oprócz tego, podobnie jak w języku polskim, obecne są dwuznaki: ch, cz, dz, dż, rz oraz sz. Należy przy tym zaznaczyć, że szereg cz, dż, sz, ż przybiera w języku kaszubskim wymowę nieco inną niż w polszczyźnie – spółgłoski te są zadziąsłowe, a nie retrofleksyjne (a przez to wymawia się je bardziej jak angielskie sh, ch) – rz zachowuje jednak wymowę zgodną z polszczyzną ogólną.

Historia

Pierwszą znaczącą próbę kodyfikacji pisowni etnolektu kaszubskiego podjął Florian Ceynowa. W 1850 roku zaproponował on dwudziestodziewięcioliterowy alfabet w swoim dziele Xążeczka dlo Kaszebov. Charakterystyczne dlań było występowanie liter v i x. W 1866 roku rozszerzył on swój alfabet o 12 nowych liter, w tym liter z „haczkami” (znakiem diakrytycznym obecnym we współczesnych literach alfabetu czeskiego), np. č, š.

W 1919 roku Friedrich Lorentz zaproponował zmodyfikowany alfabet kaszubski, zawierający w sobie następujące znaki nieobecne w podstawowym alfabecie łacińskim: ą, č, é, ë, ł, ń, ó, ô, œ, ǫ, ř, š, ž. Litery z haczkami można było zastępować przez ich polskie odpowiedniki – cz, rz, sz i ż.

Obecny standard pisowni wypracowano w 1996 roku. Jest on krytykowany przez część działaczy kaszubskich, jako zbyt zbliżony do polskiego, przez co – ich zdaniem – nie oddaje w pełni brzmienia kaszubszczyzny, a ponadto sprzyja polonizacji Kaszubów i zanikowi ich odrębności narodowej; w zamian proponują oni wariant klasyczny (kasz. klasiczni varianjt).

Litery utworzone za pomocą znaków diakrytycznych

Wielka litera	Mała litera	Nazwa opisowa	Przybliżona wymowa polska	Wymowa w IPA
Ą	ą	A z ogonkiem	óm/ón	[õ], [ũ]
Ã	ã	A z tyldą	jak francuskie an	[ã] [ɛ̃] (powiat pucki i północna część wejherowskiego)
É	é	E z akcentem ostrym	yj, na końcu wyrazów y	[e] (e wymawia się jako [ɛ]) [ɨj] w niektórych dialektach [i]/[ɨ] (na obszarze od Pucka do Kartuz) na końcu wyrazów wymawia się jak [ɨ]
Ë	ë	E z dierezą	krótkie e	[ə]
Ł	ł	L złamane	jak w polskim	[w]
Ń	ń	N z akcentem ostrym	jak w polskim, w niektórych dialektach jak n	[ɲ], [n]
Ò	ò	O z akcentem ciężkim	łe	[wɛ]
Ó	ó	O z akcentem ostrym	jak ó/u	[o] (o wymawia się jako [ɔ]) [u] (południowe dialekty)
Ô	ô	O z akcentem przeciągłym	wymowa y przy ułożeniu ust jak do u	[ɞ] [ɛ] (zachodnie dialekty) [ɔ] (powiat wejherowski) [o]/[u] (południowe dialekty)
Ù	ù	U z akcentem ciężkim	łu	[wʉ]
Ż	ż	Z z kropką	ź	[ʒ]