Komisariat Straży Granicznej „Ławoczne”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Ławoczne” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1929–1938 i granicy polsko-węgierskiej w 1939.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922[2]. Komisariat Straży Celnej „Ławoczne”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Dolina”[3].
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Sławsko”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Rozporządzeniem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Sławsko” do Inspektoratu Granicznego nr 20 „Stryj” i określił jego strukturę organizacyjną[7]. Już 8 września 1828 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek[8]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[9]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 zmieniono nazwę komisariatu na „Ławoczne”. Jednocześnie zmieniono nazwę placówki II linii „Sławsko” na „Ławoczne”[10]. Rozkazem nr 1 z 31 marca 1937 w sprawach [...] likwidacji i tworzenia placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł posterunek SG „Różanka Wyżna” do Rużanki[11].
Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, w związku z przekazaniem Korpusowi Ochrony Pogranicza ochrony części granicy południowej Państwa na odcinku między przełęczą Użocką, a stykiem granicy polsko-rumuńsko-czechosłowackiej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zarządził likwidację komisariatu Straży Granicznej „Ławoczne”[12]. Nakazał, by z dniem 1 lutego 1939 komisariat „Ławoczne” wraz z placówką II linii i trzema placówkami I linii utworzył komisariat SG „Hańcza” z tymczasową siedzibą w Przerosli i placówki I linii: Przerośl, Prawy Las i Polulkiemie[13].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
Sąsiednie komisariaty:
- komisariat Straży Granicznej „Wysocko Niżne” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka” – 1928
- komisariat Straży Granicznej „Smorze” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka” – 1935[14]
Kierownicy/komendanci komisariatu[edytuj | edytuj kod]
| Stopień | Imię i nazwisko | Okres pełnienia służby | Kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| komisarz | Aleksander Wasilewski | V 1928[15] - | |
| Podkomisarz | Stefan Gawroński[16][a] | 1929 | Kierownik komisariatu „Ludwikówka” |
| Aspirant | Józef Janocha[b] | 1 V 1937 – I 1939[17] (??) | |
| Aspirant | Kazimierz Lurski (??)[c] | 25 VIII 1937 –[19] | |
| aspirant | Józef Janocha | - 1 II 1939[20] | komisariat „Hańcza” |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Organizacja komisariatu w maju 1928[7]:
- komenda – Sławsko
- placówka Straży Granicznej I linii „Kliniec”
- placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wołosianka”
- placówka Straży Granicznej II linii „Hutar”
- placówka Straży Granicznej II linii „Sławsko”
Organizacja komisariatu we wrześniu 1928[8]:
- placówka Straży Granicznej I linii „Kliniec”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wyżłów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”[d]
- placówka Straży Granicznej I linii „Jelenkowate”
- placówka Straży Granicznej II linii „Sławsko”
- placówka Straży Granicznej II linii „Stryj”
Organizacja komisariatu we wrześniu 1929[9]:
- 1/21 komenda – Sławsko
- placówka Straży Granicznej I linii „Wyżłów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chaszczowanie”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jelenkowate”
- placówka Straży Granicznej II linii „Sławsko”
- placówka Straży Granicznej II linii „Stryj”
Organizacja komisariatu w 1931:
- komenda – Sławsko (46 km)
- placówka Straży Granicznej I linii „Wyżłów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chaszczowanie”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jelenkowate”
- placówka Straży Granicznej II linii „Sławsko”
- placówka Straży Granicznej II linii „Stryj”
Organizacja komisariatu w 1935[14]:
- komenda – Ławoczne
- placówka Straży Granicznej I linii „Wyżłów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chaszczowanie”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jelenkowate”
- placówka Straży Granicznej II linii „Ławoczne”
- placówka Straży Granicznej II linii „Stryj”
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stefan Gawroński – w I wojnie światowej walczył w armii niemieckiej. Uczestnik Powstania Wielkopolskiego. W wojnie polsko-bolszewickiej walczył na Zachodniej Białorusi w ramach w 57 pułku piechoty. W czasie walk dwukrotnie ranny. W Straży Celnej od marca 1922 początkowo na stanowisku kierownika komisariatu SC „Piłka”. W marcu 1924 przeniesiony do komisariatu SC „Międzychód”. W marcu 1928 wstąpił do Straży Granicznej. Wyznaczony został an stanowisko kierownika komisariatu SG „Praszka”. W 1929 przeniesiony na to samo stanowisko do komisariatu SG „Sławsko”, a kilka miesięcy potem na stanowisko kierownika komisariatu „Ludwikówka”. W 1935 awansował na stanowisko kwatermistrza IG „Chojnice”. We wrześniu 1939 aresztowany przez Sowietów i zamordowany w Katyniu[16].
- ↑ Józef Janocha – w 1931 skierowany do Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Praktykę liniową odbył w 6 pułku Ułanów Kaniowskich w Stanisławowie. 1 stycznia 1934 awansowany na stopień podporucznika w korpusie kawalerii. W 1934 przyjęty do służby w Straży Granicznej i skierowany na praktykę do IG „Brodnica”. W listopadzie 1936 wyznaczony na stanowisko II oficera w komisariacie SG „Worochta”. Od 1 maja 1937 komendant komisariatu Straży Granicznej „Ławoczne”, a z dniem 1 lutego 1939 komendant Komisariatu SG „Hańcza”. 4 września 1939 zameldował się u dowódcy obrony Warszawy gen. Czumy. W Warszawie organizował 360 pułk piechoty i w jego składzie walczył na terenie na odcinku Służewca. Po kapitulacji w niewoli niemieckiej. Po kilku dniach uciekł. W latach 1942–1945 brał udział w ruchu oporu. 15 maja 1945 powołany do służby w 1 pułku ułanów w Garwolinie. 5 sierpnia 1946 przeniesiony do departamentu Wojsk Ochrony Pogranicza na stanowisko adiutanta szefa Departamentu WOP. Od listopada 1946 wykładowca służby granicznej w Centrum Wyszkolenia WOP. 30 grudnia 1950 został zwolniony ze służby[17].
- ↑ U Kozłowskiego występuje niezgodność faktów. Podaje on, że w jednym czasie kierownikami komisariatu byli aspiranci: Jałocha i Lurski[18].
- ↑ Placówka Straży Granicznej I linii „Oporzec” wystawiała posterunek w m. Ławoczne. → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 33.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 29.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 80.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 116.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 146.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 148.
- ↑ a b Promińska 2011 ↓, s. 5.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1928/54.
- ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 95.
- ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 124.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 124, 189.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 189.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 2/39.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.