Komisariat Straży Granicznej „Orzesze”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Inspektorat Graniczny nr 15 (od 1929)[1] |
Komisariat Straży Granicznej „Orzesze” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1929–1939.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Początek działalności Straży Celnej na Śląsku datuje się na dzień 15 czerwca 1922. W tym dniu polscy strażnicy celni w zielonych mundurach i rogatywkach wkroczyli na ziemia przyznane Polsce. W nocy z 16 na 17 czerwca 1922 Straż Celna przejęła ochronę granicy polsko-niemieckiej na Śląsku. W ramach Inspektoratu Straży Celnej „Rybnik” zorganizowany został komisariat Straży Celnej „Knurów”[2]. Pierwszym kierownikiem komisariatu był komisarz Teodor Mańczyk[2].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[3]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[4]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski powołał komisariat Straży Granicznej „Knurów” (na bazie podkomisariatu Straży Granicznej „Szczygłowice”?), przydzielił go do Inspektoratu Granicznego nr 15 „Królewska Huta”, określił jego numer i strukturę[5]. W 1930 komisariat i placówkę II linii przeniesiono z ulicy Rybnickiej na ulice Kościelną 39[6]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał utworzyć placówkę I linii „Gierałtowice”[7]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 w sprawach […] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej utworzył placówkę II linii „Knurów”[8]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach […] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej wyłączył placówkę I linii „Przyszowice” z komisariatu Straży Granicznej „Knurów” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Nowa Wieś”[9]. Tym samym rozkazem wyłączył komisariat „Knurów” z Inspektoratu Granicznego „Wielkie Hajduki” i przydzielił do Inspektoratu Granicznego „Rybnik”[9]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach […] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę Straży Granicznej I linii „Przyszowice” z komisariatu „Nowa Wieś” i włączył do komisariatu „Knurów”[10]. Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 w sprawach […] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendanta Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu i placówki II linii „Knurów” do m. Orzesze[11].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
W momencie powstania Straży Granicznej w 1928, podkomisariat w składzie trzech placówek I linii i jednej II linii ochraniał odcinek granicy długości 20 kilometrów 500 metrów od kamienia granicznego nr 219 do kamienia nr 016. Stan osobowy podkomisariatu wynosił 54 funkcjonariuszy[12].
- Wydarzenia
- 27 sierpnia 1939 o godz. 2:45 niemiecka grupa dywersyjna ostrzelała polskie budynki w Szczygłowicach i wtargnęła na kilkadziesiąt metrów w głąb polskiego terytorium[13].
- Sąsiednie komisariaty
Funkcjonariusze komisariatu[edytuj | edytuj kod]
| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| starszy przodownik | Sylwester Zbierski[14] | 30 V 1928 – 16 II 1929 | kierownik placówki „Szczygłowice” |
| aspirant | Marian Usakiewicz[14] | 16 II 1929 – 15 IX 1929 | płatnik IG |
| podkomisarz | Leonard Wilczyński[14] | 15 IX 1929 – 15 III 1930 | |
| komisarz | Józef Krzesiński[14] | 15 III 1930 – 28 XII 1930 | |
| starszy przodownik | Władysław Nakielny[14] | 28 XII 1930 – 4 IX 1931? | |
| komisarz | Zygmunt Horyszowski[15] | 28 V 1931 – był II 1933[16] | |
| komisarz | Cezary Nowicki | był XI 1937[17] | |
| aspirant | Stanisław Wantuch | 17 II 1939[18] - | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| strażnik | Michał Milan | 1 V 1939[19] – | |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Organizacja komisariatu w listopadzie 1929[20]:
- 4/15 komenda – Knurów
- placówka Straży Granicznej I linii „Przyszowice” → w 1934 przeszła do komisariatu „Nowa Wieś” → w 1936 powróciła
- placówka Straży Granicznej I linii „Knurów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Krywałd”
- placówka Straży Granicznej II linii „Szczygłowice”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
- ↑ a b Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 4.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
- ↑ Kronika komisariatu „Knurów” ↓, s. 21.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 95.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 98.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 107.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 117.
- ↑ Kronika komisariatu „Knurów” ↓, s. 18.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 247.
- ↑ a b c d e Kronika komisariatu „Knurów” ↓, s. 29.
- ↑ Kronika komisariatu „Lubomia” ↓, s. 5.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 62.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 338.
- ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 8/39.
- ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 27/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918–1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Wykazy imienne Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Lubomia” z lat 1922–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Knurów” z lat 1922–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.