Komisariat Straży Granicznej „Dwernik”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Inspektorat Graniczny nr 19 |
Komisariat Straży Granicznej „Dwernik” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1929–1938 i granicy polsko-węgierskiej w 1939.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[2]. Komisariat Straży Celnej „Wetlina”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Sambor”[3].
W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Dwernik”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Gładyszów” do Inspektoratu Granicznego nr 19 „Nowy Zagórz” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Już 8 września 1828 komendant Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek[7]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej nr 7 z 25 września 1929 podpisany przez płk. Jana Jura-Gorzechowskiego zmienił skład i podporządkowanie komisariatu. Komisariat wszedł w struktury Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Sambor”[8]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 roku w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił skład i granice nowo powstałego Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Sambor”[9]. Komisariat „Dwernik” wszedł w jego strukturę[9]. Czasowo pozostał jednak w Inspektoracie Granicznym „Krosno”[10]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 roku w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Strubowiska”[11]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, dowódca Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę I linii „Strubowiska” do m. Przysłup[12]. Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 roku w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski wydzielił placówkę I linii „Przysłup” z komisariatu Straży Granicznej „Dwernik” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Cisna”[13].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
Sąsiednie komisariaty:
- komisariat Straży Granicznej „Baligród” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Wysocko Niżne” − 1928
- komisariat Straży Granicznej „Komańcza” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Borynia” − 1935[14]
Funkcjonariusze komisariatu[edytuj | edytuj kod]
| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| nadkomisarz | Franciszek Hałgas[a] | 3 X 1929 – 25 X 1930[15] | |
| aspirant | Józef Jerzy Tokarzewski[16] | 1931 – 1934 | zwolniony ze SG |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| przodownik | Franciszek Jasiński | 1 V 1939[17] – | |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Organizacja komisariatu w maju 1928[5]:
- komenda − Dwernik
- placówka Straży Granicznej I linii „Kalnica”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wetlina”
- placówka Straży Granicznej I linii „Ustrzyki Górne”
- placówka Straży Granicznej II linii „Dwernik”
- placówka Straży Granicznej II linii „Smolnik”
- placówka Straży Granicznej II linii „Nowy Zagórz”
- placówka Straży Granicznej II linii „Sanok”
Organizacja komisariatu we wrześniu 1928[7]:
- placówka Straży Granicznej I linii „Wetlina”
- placówka Straży Granicznej I linii „Berehy Górne”
- placówka Straży Granicznej I linii „Ustrzyki Górne”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wołosate”
- placówka Straży Granicznej II linii „Dwernik”
Organizacja komisariatu we wrześniu 1929[9], w 1931:
- 2/20 komenda − Dwernik (43 km)
- placówka Straży Granicznej I linii „Wetlina”
- placówka Straży Granicznej I linii „Berehy Górne”
- placówka Straży Granicznej I linii „Ustrzyki Górne”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wołosate”
- placówka Straży Granicznej II linii „Dwernik”
- placówka Straży Granicznej II linii „Sambor”
Organizacja komisariatu w 1935[14]:
- komenda − Dwernik
- placówka Straży Granicznej I linii „Wetlina”
- placówka Straży Granicznej I linii „Berehy Górne”
- placówka Straży Granicznej I linii „Ustrzyki Górne”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wołosate”
- placówka Straży Granicznej I linii „Strubiska”
- placówka Straży Granicznej II linii „Dwernik”
- placówka Straży Granicznej II linii „Sambor”
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Franciszek Hałgas – od 1914 był żołnierzem artylerii Legionów Polskich, a od listopada 1918 Wojska Polskiego. 23 października 1927 został przeniesiony do rezerwy. W grudniu 1928 roku przyjęty przez Ministerstwo Skarbu do służby w Straży Granicznej i po zaprzysiężeniu przydzielony do sztabu Komendy Straży Granicznej w Warszawie. Z dniem 3 października 1929 wyznaczony na stanowisko kierownika komisariatu SG „Dwernik”. Od 26 października 1930 kierownik komisariatu „Piwniczna”. W 1934 nadkomisarz Franciszek Hałgas pracował w IG „Leszno” [15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 33.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 50.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 52.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 96.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 108.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 145.
- ↑ a b Promińska 2011 ↓, s. 5.
- ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 113.
- ↑ Kozłowski 2007 ↓, s. 214–235.
- ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 28/39.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Piotr Kozłowski. Lwowska lista akt personalnych byłych funkcjonariuszy oraz pracowników kontraktowych Straży Celnej i Straży Granicznej. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej”. 4, s. 214–235, 2007. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.