Kuchnia rumuńska
Kuchnia rumuńska – narodowa kuchnia Rumunii, obejmująca rozmaitość potraw wywodzących się z różnych tradycji wynikłych z kontaktów historycznych. Charakterem zbliżona najbardziej do francuskiej i włoskiej, zachowała również znaczne wpływy tureckie z czasów wielowiekowej dominacji osmańskiej. Widoczne są w niej też zapożyczenia z kuchni narodów długotrwale obecnych w przeszłości na tym terytorium (Węgrów, Niemców i Serbów).
Cechy ogólne
[edytuj | edytuj kod]Kuchnia ta odznacza się stosunkowo dużą ilością potraw mięsnych (wołowina, cielęcina, baranina) oraz rybnych, na ogół prażonych na ruszcie (grătar), rzadziej smażonych z użyciem głównie oleju słonecznikowego oraz innych delikatnych olejów roślinnych. Prażone na ruszcie są również mititei (mici) (rumuńska wersja kebapcze/ćevapčići), będące typową i najpopularniejszą przekąską, spożywaną na gorąco lub na zimno. Uzupełnieniem potraw mięsnych jest przede wszystkim sałata, poza tym zielony groszek, fasolka szparagowa, marchew. Z dań mącznych rozpowszechnione są makarony, zazwyczaj z sosem (pomidorowym) i z serową posypką (parmezan) bądź zapiekane z serem. Ze względu na intensywną uprawę kukurydzy szerokie zastosowanie mają jej przetwory (mąka, kasza), z których najbardziej znanym produktem jest mamałyga, przyrządzana na wiele różnych sposobów. Pozostałością kulinarnych wpływów tureckich są m.in. gołąbki sarmale, klopsiki chiftele czy gulaszowy ghiveci. Widoczniejsze są one w zakresie deserów (chałwa, rahat, baklava, różne sorbety). W skład dań deserowych wchodzą owoce (brzoskwinie, morele, kawony), poza tym lody i słodkie torty. Za najlepsze wina uznawane są pochodzące z ziem Mołdawii i Dobrudży, za narodowy napój wysokoprocentowy – destylowana ze śliwek, niezbyt mocna (22-38%) wódka ţuică[1].
Specyficzne dania
[edytuj | edytuj kod]Zupy
[edytuj | edytuj kod]- ciorbă (zupa o charakterystycznym kwaśnym smaku)
- ciorbă de burtă (flaczki)
- ciorbă de perişoare (zupa z klopsikami)
- ciorbă ţărănească de văcuţă (chłopska zupa z wołowiną)
- ciorbă de fasole cu afumătură (grochówka z wędzonym mięsem)
- ciorbă de peşte "ca-n Deltă" (dunajska zupa rybna)
- ciorbă de salată cu afumătură (zupa z sałaty i wędzonego mięsa)
- ciorbă de legume (zupa warzywna)
- supă (ogólna nazwa na słodkie (czasem czyste) zupy, czasami słodkie odmiany ciorbă)
- supă (de pui) cu găluşte (rosół z kury z kluskami halušky)
- supă (de pui) cu tăieţei (rosół z makaronem)
- ciorba de praz (zupa z pora)
Mięsne
[edytuj | edytuj kod]- caltaboş/chişcǎ – gotowana kiełbasa wieprzowa z mielonych organów i ryżu, w świńskiej osłonce
- cârnaţi – czosnkowa kiełbasa używana w Fasole cu cârnaţi
- chiftele – typu dużych klopsików pokrytych skorupą z mąki lub z bułki tartej
- ciulama – biały sos zasmażka stosowany w różnych daniach mięsnych
- ciulama de viţel – ciulama do cielęciny
- ciulama de pui – ciulama do kurczaka
- Drob de miel – barani haggis z mielonych podrobów zawiniętych w sadło i pieczonych jak pieczeń, tradycyjne wielkanocne danie
- Frigărui – szaszłyk
- Limba cu măsline – krowi ozór z oliwkami
- Mititei (Mici) – grillowane mięso mielone w rolkach
- musaca – ciasto z bakłażana/ziemniaków i mięsa
- Ostropel – metoda gotowania kurczaka lub kaczki
- Papricaş – gulasz
- Pârjoale – burger
- piftie – mięso w galarecie
- Pleşcoi
- Rasol – gotowane mięso z czosnkiem lub chrzanem
- Slănină (şuncă) – słonina
- şniţel – sznycel wiedeński
- Cordon bleu şniţel – cordon bleu
- mosaic şniţel – specjalność zachodniej Rumunii, dwie cienkie warstwy z różnych mięs z warzywami, grzybami lub innym nadzieniem
- şniţel de pui – panierowany kotlet z piersi kurczaka
- Stufat de miel – gulasz jagnięcy, z cebulą i czosnkiem
- Toba – kiełbasa (zwykle żołądek świni, nadziewany galaretką z wieprzowiny, wątroby i skóry)
- Tocană / tocaniţă – gulasz
- Tocăniţă vânătorească – gulasz z dziczyzny
- Tochitură moldovenească – mołdawski gulasz
- Tochitură ardelenească – siedmiogrodzki gulasz
- Varză Calita – kapusta, żeberka wieprzowe na parze, kaczka lub kiełbaski
- Sarmale – gołąbki
Rybne
[edytuj | edytuj kod]- Salata de icre – sałatka z ikry
- Plachie din pomoru – ragout z ryb rzecznych z warzywami
- Saramură de crap – karp w solance
- Chiftele de pomoru – ciasto ryb
- Papricaş de pomoru – rybny paprykarz
- Crap okienku – panierowany filet z karpia
- Ghiveci cu pomoru – gulasz z ryb, warzyw
- Macrou afumat – wędzony filet makreli
Warzywne
[edytuj | edytuj kod]- Ardei umpluţi – nadziewane papryki ów
- Dovlecei umpluţi – nadziewane cukinie
- Gulii umplute – nadziewane kalarepy
- Vinete umplute – nadziewane bakłażany
- sarmale – gołąbki z kapusty lub winogron
- ghiveci – gulasz z warzyw lub sałatka podobna do bułgarskiego gjuvec i węgierskiego leczo[2][3]
- Ghiveci cǎlugaresc – gulasz z warzyw przygotowany przez siostry zakonne w klasztorach)
- Tocana de ciuperci – gulasz z grzybów
- Iahnie
- Mâncare de Mazăre – gulasz z grochu
- Mâncare de Praz – gulasz z porów
- Pilaw
- Mamaliga – kukurydziana papka, polenta
- Chifteluţe de ciuperci – chiftele z grzybów zamiast mięsa
- Şniţel de ciuperci – smażone placki z grzybów
- Zacuscă
Sałatki
[edytuj | edytuj kod]- Bors – fermentowane otręby pszenne, zakwaszenie do ciorbă
- Ardei copţi – z pieczonej papryki
- Murături – warzywa konserwowe (najczęściej w solance, ale także za pomocą octu)
- Castraveţi muraţi – ogórki kiszone
- Gogonele – marynowane niedojrzałe pomidory
- Varză murata – kiszona kapusta
- Murături asortate – z marynowanych warzyw mieszanych – cebula, czosnek, niedojrzałe pomidory, papryka, ogórki, kalarepa, buraki, marchew, seler, pietruszka korzenie, kalafior, jabłka, pigwy, niedojrzałe śliwki, małe niedojrzałe arbuzy, małe cukinie, kapusta czerwona
- Mujdei – z sosem czosnkowym
- Salata de boeuf – mielone gotowane warzywa z mięsem, majonezem i odrobiną musztardy
- Salata de vinete – pieczone i obrane bakłażany, krojona cebula, sól, wymieszane razem z majonezem
- Salata orientala – sałatka ziemniaczana z jajkiem, cebulą i oliwkami
- Salata de sfeclă – sałatka z buraków
- Salata de roşii cu Cebulka – sałatka z pomidorów i cebuli
Ciasta i desery
[edytuj | edytuj kod]- Baklava – ciasto filo wypełnione orzechami z dodatkiem miodu/syropu z cukru
- Covrigi – precel[4]
- Gogoşi – dosłownie "pączki", ale bardziej przypominają smażone ciasto[5]
- Chałwa
- Rahat – rachatłukum
- Plăcintă – ciasto
- Colivă – gotowana pszenica, zmieszana z cukrem i orzechami włoskimi (często zdobiona słodyczami i cukrem pudrem), podawana na pogrzebach
- Cozonac – rodzaj Stollen wykonanego z drożdżowego ciasta, do zrobienia którego używa mleka, jaj, cukru, masła i innych składników
- Pandişpan – biszkopt
- Orez cu lapte – pudding ryżowy
- Gris cu lapte – grysik, kasza manna z mlekiem
- Lapte de pasăre – dosłownie ptasie mleko, krem waniliowy z bezowymi "pływającymi wyspami"
- Crema de Zachar ars – crème caramel/ crème brûlée
- Clătite – naleśniki
- Turtă dulce – pierniki
- Chec – rodzaj ciasta do kawy
- Papanaşi – rodzaj pączków, wykonanych ze słodkiego sera, jajek, i kaszy manny, gotowanych lub smażonych i podawanych z syropem owocowym lub dżemem i śmietaną
- Şarlotă – Charlotte
- Prăjituri – różnego rodzaju ciasta:
- Savarine – savarina[6])
- Amandine – biszkopt czekoladowy wypełniony kremem migdałowym
- Joffre – ciasto wymyślone w Casa Capsa, restauracji w Bukareszcie
- Mucenici – słodkie ciasteczka spożywane w dniu 9 marca)[7]
Napoje
[edytuj | edytuj kod]- Socată – napój musujący z czarnego bzu
- bere – piwo
- Ţuică – śliwowica
- Horincă – śliwowica, produkowana w pobliżu granicy z Ukrainą
- şliboviţă – podobna do horilcă, produkowana w pobliżu granicy z Serbią
- Rachiu – brandy owocowe
- Secărică – brandy z nasion kminku
- Turt – silna śliwowica (nazwa pochodzi od miejscowości Turt w północno-zachodniej Rumunii)
- Afinată – borówkowy likier
- Zmeurată – malinowy likier
- Vişinată – wiśniowy likier
- vin – wino
- Vodcă – wódka
Znane postacie kulinariów rumuńskich
[edytuj | edytuj kod]- Radu Anton Roman – autor rumuńskich książek kucharskich
- Sanda Marin – autor słynnej rumuńskiej książki kucharskiej
- Alexandru O. "Păstorel" Teodoreanu – międzywojenny pisarz rumuński, koneser win i żywności
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Maciej E. Halbański: Potrawy z różnych stron świata. Warszawa: Książka i Wiedza, 2000, s. 140-141.
- ↑ Ghiveci: gulasz warzyw rumuński
- ↑ Przepis na ghiveci
- ↑ Covrigi
- ↑ odmiany gogoşi: zdjęcia i przepisy (ros)
- ↑ 00.html Przepis na savarina
- ↑ Mucenici: tło i przepis
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piftie de curcan
- www.cookery-online.com – bałkańskie i rumuńskie przepisy
- Nicolae Klepper: Taste of Romania. New York: Hippocrene, 1999, ISBN 978-0-7818-0766-1, ISBN 0-7818-0766-2