Masakra nowogrodzka
 Obraz Apollinarego Wasniecowa z 1911 Ulica w mieście: ludzie uciekający przed nadciągającymi opricznikami | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data |
9 stycznia – 12 lutego 1570 |
| Liczba zabitych |
patrz tekst |
| Typ ataku | |
| Sprawca | |
| Motyw |
paranoiczne oskarżenia o zdradę |
Masakra nowogrodzka (ros. Новгородский погром) – wydarzenie, które miało miejsce w Nowogrodzie Wielkim w carskiej Rosji w 1570 roku, za rządów Iwana IV Groźnego. Masakra rozpoczęła się 9 stycznia i trwała do 12 lutego. Prawdopodobnie najokrutniejsza zbrodnia w brutalnym dziedzictwie opriczniny[1].
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Po wcieleniu Republiki Nowogrodzkiej do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego przez Iwana III Srogiego w 1478 roku, Nowogród cieszył się specjalnymi przywilejami w porównaniu do innych miast Rosji, m.in. dysponował prawem do pobierania własnych podatków. Za rządów wnuka Iwana Srogiego, Iwana Groźnego na skutek ujednolicenia prawa w państwie miasto utraciło swe przywileje. Co więcej, ziemie dawnej republiki zostały wydzielone do prywatnych włości carskich, gdzie bojarzy utracili swe wpływy. Taki stan rzeczy doprowadził do buntu elity miasta wobec cara, a domniemane potajemne pertraktacje nowogrodzkiej rady miejskiej z Litwą stały się ostatecznym pretekstem do zbrojnej interwencji. Pod wpływem doradców car zdecydował się wysłać ekspedycję karną przeciwko nowogrodzianom[1][2][3][4].
Masakra
[edytuj | edytuj kod]Na przełomie 1569 i 1570 roku siły Iwana Groźnego zdobywały i niszczyły miasta na drodze z Moskwy do Nowogrodu. Po dotarciu na miejsce 2 stycznia oddziały opryczniny zaczęły otaczać miasto wysokimi drewnianymi murami, by uniemożliwić zeń ucieczkę. Następnie opricznicy pozamykali cerkwie i klasztory[a], by nikt nie mógł schronić się w świętych miejscach. W końcu 9 stycznia car nakazał rozpoczęcie rzezi ludności miasta. Dzień po dniu, tydzień po tygodniu, chwytano i spędzano dziesiątkami lub setkami tysiące osób (mężczyzn, kobiety i dzieci), które następnie brutalnie torturowano i mordowano na oczach cara i jego syna carewicza Iwana Iwanowicza. Potem, martwych bądź żywych, przywiązywano do sań i wleczono nad rzekę Wołchow, gdzie topiono w specjalnie wykutych przeręblach. Wciąż żywym próbującym się wydostać z lodowatej wody, rozbijano toporami głowy lub odrąbywano dłonie. Skuta lodem powłoka rzeki zaczerwieniła się od krwi.
12 lutego po ponad miesięcznej regularnej rzezi, car zebrał resztki mieszkańców miasta i oznajmił im, że zostali objęci aktem łaski. Masakra zakończyła się tak szybko, jak się zaczęła, a winą za nią obarczony został arcybiskup Nowogrodu[1][2][3][4][5][6]. Majątki cerkiewne, kupieckie i bojarskie w Nowogrodzie zostały konfiskowane[7][8]. Car i jego ludzie opuścili miasto tego samego dnia, zabierając ze sobą łupy oraz „wrogów i zdrajców” – w tym wspomnianego arcybiskupa nowogrodzkiego Pimena. Metropolita za rzekomą zdradę na rzecz Zygmunta Augusta został za karę wysłany do odległego klasztoru, w którym tuż po przybyciu zmarł[9][10].
Ostatni akord zbrodni na nowogrodzianach rozegrał się w Moskwie 25 lipca 1570 r. Car zarządził publiczne egzekucje uprowadzonych zimą mieszkańców Nowogrodu, dokładając do tej grupy pokaźną liczbę nowych przeciwników[10].
Liczba ofiar śmiertelnych
[edytuj | edytuj kod]Oficjalna liczba ofiar śmiertelnych wyniosła 1500 bojarów i mniej więcej tyle samo zwykłych obywateli. Z kolei współcześni rosyjscy badacze szacują łączną liczbę ofiar od 25 tys. do 700 tys. mieszkańców Nowogrodu i innych miast Rosji, gdzie całkowita liczba ludności samego Nowogrodu w 1545 r. wynosiła 35 tys. osób[1][11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Więżąc w nich duchowieństwo.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Наталия Руслановна Апреликова: Становление представлений о познавательных потребностях в процессе развития психологической теории. Wyd. 5. Научные труды Московского гуманитарного университета, 2020-12-16. DOI: 10.17805/trudy.2020.5.4. ISSN 2587-8441. (ros.).
- ↑ a b Heller 2002 ↓, s. 168–169.
- ↑ a b Massacre at Novgorod - Loyola University. 13 października 2008. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b Andrzej Nowak: Dzieje Polski. Wyd. 1. T. 4: 1468-1572: trudny złoty wiek. Kraków: Biały Kruk, 2019, s. 455. ISBN 978-83-7553-277-7. OCLC 1178918608. (pol.).
- ↑ Skrynnikov i Graham 1981 ↓, s. 123.
- ↑ Solovʹev i Rhinelander 1995 ↓, s. 131.
- ↑ Генрих Штаден. О Москве Ивана Грозного, 1925, s. 90—91. 15
- ↑ Российская академия наук. Институт русской литературы (Пушкинский Дом). Повесть о разгроме Новгорода Иваном Грозным (ros.)
- ↑ Zguta 1972 ↓, s. 298.
- ↑ a b To jedna z najokrutniejszych zbrodni w historii. Władca Moskwy wydał wyrok na mieszkańców miasta. Deon.pl, 6 maja 2022. (pol.).
- ↑ Послание Иоганна Таубе и Элерта Крузе: Пер. М. Г. Рогинского // Русский исторический журнал. Кн. 8. Пг., 1922. s. 8—59. (ros.)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Michaił Heller: Historia Imperium Rosyjskiego. Wyd. 3. Warszawa: Książka i Wiedza, 2002, s. 791. ISBN 978-83-05-13522-1. OCLC 750832645. (pol.).
- R. G. Skrynnikov, Hugh F. Graham: Ivan the Terrible. Gulf Breeze: Academic International Press, 1981, s. 219, seria: Russian series (Academic International Press). ISBN 978-0-87569-039-1. OCLC 8034024. (ang.).
- S. M. Solovʹev, A. L. H. Rhinelander: History of Russia: The Reign of Ivan the Terrible, Kazan, Astrakhan, Livonia, the Oprichnina and the Polotsk Campaign. T. 10. Gulf Breeze: Academic International Press, 1995, s. 256. ISBN 978-0-87569-144-2. OCLC 941008357. (ang.).
- Maureen Perrie, Andrei Pavlov: Ivan the Terrible. Hoboken: Taylor and Francis, 2014, s. 245, seria: Profiles In Power. ISBN 978-0582-09948-7. OCLC 884014235. (ang.).
- Russell Zguta. Skomorokhi: The Russian Minstrel-Entertainers. „Slavic Review”. 31 (2), s. 297–313, czerwiec 1972. Cambridge University Press. DOI: 10.2307/2494335. ISSN 0037-6779. OCLC 8271269634. JSTOR: 2494335. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- В. Б. Кобрин ИВАН ГРОЗНЫЙ Глава II.Путь террора. Новгородский погром (ros.)
- Разгром Великого Новгорода (ros.) Рубрика «Загадки истории» Журнал «Вокруг Света» №1 (1) 2005
- В.Г.Смирнов Третий ангел. Исторический роман. Издательство "Вече" 2013
