Przejdź do zawartości

Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych

Artykuł na Medal
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tablica na wojskowych Powązkach, upamiętniająca poległych i pomordowanych żołnierzy „Osy”-„Kosy 30”

Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych („Osa”-„Kosa 30”)[a] – oddział Armii Krajowej do zadań specjalnych, istniejący od maja 1942 roku do lipca 1943 roku.

„Osa” była głęboko zakonspirowanym oddziałem dyspozycyjnym Komendanta Głównego AK i przeprowadzała akcje bojowe na jego bezpośredni rozkaz. Początkowo zasięg jej działania obejmował Generalne Gubernatorstwo. W grudniu 1942 roku został rozszerzony na terytorium III Rzeszy. Do zadań oddziału należały likwidacja wysokich rangą dygnitarzy nazistowskich oraz prowadzenie „wielkiej dywersji”. W lutym 1943 roku „Osa” została włączona do struktur Kierownictwa Dywersji, a jej nazwę zmieniono na „Kosa 30”. Zachowała jednak strukturę, niemal niezmieniony skład osobowy oraz duży stopień autonomii.

Żołnierze „Osy”-„Kosy 30” przeprowadzili szereg akcji bojowych m.in. nieudaną próbę likwidacji Wyższego Dowódcy SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie Friedricha Wilhelma Krügera oraz zamachy bombowe w Berlinie i we Wrocławiu. Oddział został rozbity po aresztowaniu 5 czerwca 1943 roku przez Gestapo jego kilkudziesięciu żołnierzy, którzy byli obecni na ślubie kolegi w warszawskim kościele św. Aleksandra.

Charakter i zadania oddziału

[edytuj | edytuj kod]

Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych („Osa”) została utworzona w maju 1942 roku[1]. Była bezpośrednio podporządkowana Komendantowi Głównemu Armii Krajowej i wykonywała akcje bojowe na jego rozkaz. Charakter przydzielonych jednostce zadań wymuszał zachowanie szczególnych środków konspiracji[2]. Tomasz Strzembosz podkreślał, że „Osa” nie była typowym oddziałem wydzielonym, lecz raczej „autonomiczną organizacją”, odseparowaną od innych struktur AK[b] oraz działającą niezależnie od Związku Odwetu i innych oddziałów odpowiedzialnych za „walkę bieżącą”[1].

Zasięg działania oddziału obejmował całe Generalne Gubernatorstwo, a od grudnia 1942 roku także przedwojenne terytorium Niemiec i ziemie polskie wcielone do Rzeszy[1]. „Osie” powierzano zadania o specjalnym znaczeniu, takie jak likwidacja wysokich rangą dygnitarzy nazistowskich i szczególnie okrutnych przedstawicieli aparatu okupacyjnego, czy prowadzenie „wielkiej dywersji”[1][3].

22 stycznia 1943 roku Komendant Główny AK gen. Stefan Rowecki ps. „Grot” wydał rozkaz nr 84, w którym nakazywał „uporządkowanie odcinka walki czynnej”[4]. Jednym ze skutków tego rozkazu było włączenie „Osy” do struktur Kierownictwa Dywersji (Kedywu). Formalnie stało się to z dniem 1 marca 1943 roku, choć Tomasz Strzembosz przypuszczał, że w rzeczywistości przeniesienie nastąpiło już w lutym tegoż roku. „Osa” stanowiła odtąd jeden z trzech podstawowych oddziałów dyspozycyjnych Kedywu (obok jednostek „Motor 30” i „Liga 30”). Niedługo później zmieniła także nazwę na „Kosa 30”[5]. Oddział zachował jednak dotychczasową strukturę, niemal niezmieniony skład osobowy oraz dotychczasowy duży stopień autonomii[6]. Rola dowódcy oddziałów dyspozycyjnych Kedywu, formalnie przełożonego „Kosy 30”, sprowadzała się w praktyce do funkcji koordynatora[7].

W polskiej historiografii Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych zazwyczaj występuje pod podwójną nazwą „Osa”-„Kosa 30”[7]. Jednostkę tę należy przy tym odróżniać od tzw. grupy „Kosy”, czyli jednego z trzech oddziałów dyspozycyjnych Kedywu Okręgu Warszawskiego AK, którym dowodził por. Ludwik Witkowski ps. „Kosa” (od maja 1944 – „oddział dyspozycyjny B”)[8].

Skład osobowy i struktura organizacyjna

[edytuj | edytuj kod]
Mieczysław Kudelski ps. „Wiktor”. Szef sztabu „Osy”-„Kosy 30”
Jerzy Kleczkowski ps. „Jurek”, dowódca zespołu warszawskiego
Edward Madej ps. „Felek”, dowódca zespołu krakowskiego

Twórcą i komendantem „Osy”-„Kosy 30” był ppłk. Józef Szajewski ps. „Philips”. I zastępcą komendanta (szefem operacyjnym) był por. Zdzisław Pacak-Kuźmirski ps. „Andrzej”, którego zastąpił później[c] por. Jan Papieski vel Papis ps. „Jerzy”[9]. Stanowisko II zastępcy komendanta, a zarazem szefa sztabu oddziału, piastował por. Mieczysław Kudelski ps. „Wiktor”[10]. W pierwszych miesiącach 1943 roku do ścisłego sztabu „Osy”-„Kosy 30” dołączyło jeszcze trzech oficerów: ppor. Aleksander Kunicki ps. „Rayski” (szef komórki wywiadowczej), por. rez. Ewaryst Jakubowski ps. „Brat” (oficer techniczny, cichociemny) oraz N.N. por. rez. „Roman” (referent Biura Studiów)[11][12]. Funkcję łączniczek sztabu pełniły kolejno Irena Klimesz ps. „Bogna” oraz Aleksandra Sokal ps. „Władka”[11][13].

Mniej więcej do końca listopada 1942 roku Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych dzieliła się organizacyjnie na dwa ośrodki bojowe (zespoły): warszawski i krakowski. W grudniu 1942 roku utworzono dodatkowo trzeci zespół (kryptonim „Zagra-Lin”), którego zadaniem było prowadzenie dywersji na terytorium III Rzeszy[d][1]. Wszystkie trzy zespoły w zasadniczo niezmienionym kształcie funkcjonowały także po włączeniu oddziału w skład Kedywu[14].

  • ośrodkiem krakowskim (kryptonim „Kosa Kra w Gobelinie”)[e] dowodził por. Edward Madej ps. „Felek”, „Bolek”, „Bogusław Bolesław”. Według Aleksandra Kunickiego w szeregach zespołu krakowskiego służyło sześciu żołnierzy[15]. Po nieudanym zamachu na SS-Obergruppenführera Friedricha Wilhelma Krügera większość z nich ewakuowano do Warszawy, na skutek czego zespół przestał istnieć[16].
  • ośrodkiem warszawskim (kryptonim „Kosa Kra w Linie”)[f] dowodził ppor. Jerzy Kleczkowski ps. „Jurek”, „Ryś”, „Bogusław Jan”[17]. W 1942 roku zespół składał się z około 30 żołnierzy i był podzielony na kilkuosobowe patrole, którymi dowodzili: ppor. „Jurek” (jednocześnie dowódca ośrodka), por. MW Mieczysław Uniejewski ps. „Marynarz”, „Bogusław Marynarz”, ppor. Kazimierz Nowosławski ps. „Chomik I” i inni[10]. Z kolei wiosną 1943 roku w szeregach zespołu warszawskiego znajdowało się około 20 żołnierzy, w większości podchorążych. W tym okresie zespół był też podzielony na trzy patrole, którymi dowodzili wspomniani ppor. „Jurek” i por. „Marynarz” oraz ppor. Władysław Welwet ps. „Miś”, „Bogusław Miś”[18].
  • zespołem „Zagra-Lin” (skrót od „Kosa Zagra w Linie”)[g] dowodził por. Bernard Drzyzga ps. „Jarosław”, „Bogusław Jarosław”, „Kazimierz 30”[15][19]. Pod jego komendą służyło 18 żołnierzy[20]. Były to zazwyczaj osoby doskonale znające język niemiecki oraz stosunki panujące w III Rzeszy[21]. Siedzibą „Zagra-Linu” była Warszawa. Dysponował także komórkami w Bydgoszczy i Kaliszu, a przejściowo również komórką w Rydze[22].
 Osobny artykuł: Zagra-Lin.

Według Przemysława Wywiała sekcje „Osy”–„Kosy 30” działały również w Lublinie i we Lwowie[23].

Zachowane dokumenty finansowe Kedywu pozwalają w dużym przybliżeniu określić liczebność „Osy”-„Kosy 30”. Wynika z nich, że w kwietniu 1943 roku w szeregach oddziału służyło 44 żołnierzy, natomiast w czerwcu tego samego roku jego liczebność wynosiła około 51–55 żołnierzy[15]. Sześć osób zaliczano do ścisłego sztabu oddziału (komendant, zastępca komendanta, szef sztabu, dowódcy trzech zespołów)[24], co oznacza, że na jednostki bojowe przypadało od 45 do 49 żołnierzy. Z tej liczby prawdopodobnie sześciu żołnierzy służyło w zespole krakowskim, a kolejnych 39–43 żołnierzy w „Zagra-Linie” i zespole warszawskim[15].

W szeregach oddziału służyła przede wszystkim starsza młodzież oraz osoby w sile wieku, zazwyczaj zawodowi wojskowi[25]. Charakterystyczną cechą składu osobowego „Osy”-„Kosy 30” była obecność licznych jeńców zbiegłych z niemieckiej niewoli[26]. Kluczowe stanowiska dowódcze zajmowali uciekinierzy z Oflagu II C w Woldenbergu: Zdzisław Pacak-Kuźmirski, Bernard Drzyzga, Jerzy Kleczkowski, Edward Madej, Kazimierz Nowosławski i Mieczysław Uniejewski[27]. W szeregach oddziału znalazł się także uciekinier z obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, Stanisław Jaster ps. „Hel”[26].

Wszyscy dowódcy zespołów i patroli bojowych występowali pod wspólnym pseudonimem „Bogusław”. Prawdopodobnie symbolizował on oficerski kolektyw wykonawczy oddziału[28].

Ważniejsze akcje

[edytuj | edytuj kod]
Tablica przy al. Krasińskiego 13 w Krakowie, upamiętniająca uczestników zamachu na Friedricha Wilhelma Krügera

Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych istniała ponad rok i w tym okresie przeprowadziła szereg akcji bojowych na terenie Generalnego Gubernatorstwa, III Rzeszy i Komisariatu Rzeszy Wschód. Wśród nich wymienić można (w porządku chronologicznym):

  • zamach bombowy na peronie podziemnej stacji kolejki miejskiej S-Bahn przy Friedrichstraße w Berlinie, przeprowadzony przez żołnierzy „Zagra-Linu” (24 lutego 1943)[h]. Informatorzy AK donieśli, że wskutek wybuchu zginęło 36 osób, a 78 osób odniosło rany[29][30]. Niemiecka prasa informować miała z kolei o pięciu zabitych[31].
  • Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstrasse w Berlinie (10 kwietnia 1943). Podłożona przez żołnierzy „Zagra-Linu” bomba wybuchła w momencie, gdy przy peronie zatrzymały się dwa pociągi z urlopowanymi żołnierzami Wehrmachtu. Zginęło 14 osób, a 60 osób odniosło rany[32].
  • Likwidacja Hugo Dietza, kierownika grupy „D” w warszawskim Arbeitsamcie (pol. Urzędzie Pracy), a zarazem szefa Arbeitsamtu w Otwocku, organizującego wywózki Polaków na roboty przymusowe do Niemiec. Przeprowadzona w Warszawie 13 kwietnia 1943[33].
  • Akcja Krüger – zamach na Wyższego Dowódcę SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie, SS-Obergruppenführera Friedricha Wilhelma Krügera, przeprowadzony w Krakowie (20 kwietnia 1943). Krüger przeżył zamach, prawdopodobnie odnosząc jedynie niewielkie obrażenia. Akcję przeprowadzili wspólnie żołnierze zespołów warszawskiego i krakowskiego[34].
  • zamach bombowy na Dworcu Głównym we Wrocławiu (23 kwietnia 1943). Podłożona przez żołnierzy „Zagra-Linu” bomba wybuchła w momencie, gdy przy peronie zatrzymał się pociąg z urlopowanymi żołnierzami Wehrmachtu. Według polskich źródeł zginęło czterech żołnierzy, a kilkunastu odniosło obrażenia[35][36]. Niemcy przyznali się jedynie do czterech ciężko rannych i kilkunastu lekko rannych[37].
  • wysadzenie pociągu z amunicją i sprzętem wojskowym pod Rygą (12 maja 1943). Akcję przeprowadzili żołnierze „Zagra-Linu”[38].
  • wysadzenie pociągu z ładunkiem żywności i paszy na linii BydgoszczGdańsk (24 maja 1943). Akcję przeprowadzili żołnierze „Zagra-Linu”[39].
  • zamach na funkcjonariusza Gestapo, Karola Schulza, przeprowadzony w Warszawie w maju 1943 roku. Akcja zakończyła się niepowodzeniem, gdyż Schulz został jedynie ranny[40].
  • wysadzenie trzech niemieckich pociągów na Litwie i dwóch kolejnych na Łotwie (czerwiec–lipiec 1943). Ataki przeprowadzili żołnierze „Zagra-Linu”[41].
  • zamach na restaurację w Rydze, mającą status Nur für Deutsche (początek lipca 1943). W lokalu obrzuconym granatami przez żołnierzy „Zagra-Linu” zginęło lub odniosło rany do 100 Niemców[42].

W 1943 roku „Zagra-Lin” planował wysadzenie pociągu specjalnego Adolfa Hitlera, który miał przejeżdżać przez Bydgoszcz. Pod torami, w odległości około 8 kilometrów od miasta, podłożono ładunki wybuchowe. Ostatecznie zamach nie doszedł do skutku, gdyż pociąg nie pojawił się na spodziewanej trasie przejazdu[43].

W przeciwieństwie do Związku Odwetu, który celem zapobieżenia odwetowym represjom wobec ludności cywilnej często przypisywał swoje akcje komunistom lub innym organizacjom podziemnym, „Osa”-„Kosa 30” na rozkaz Komendanta Głównego AK działała otwarcie pod szyldem Polskiego Państwa Podziemnego[7].

Rozbicie oddziału

[edytuj | edytuj kod]
Kościół św. Aleksandra w Warszawie (wygląd przedwojenny), miejsce aresztowania żołnierzy oddziału
Mieczysław Uniejewski ps. „Marynarz”

W sobotę 5 czerwca 1943 roku Gestapo niespodziewanie otoczyło kościół św. Aleksandra na pl. Trzech Krzyży w Warszawie, w którym odbywał się ślub por. Mieczysława Uniejewskiego ps. „Marynarz”, dowódcy jednego z patroli warszawskiego zespołu „Osy”-„Kosy 30”, z siostrą żołnierza tego oddziału, Teofilą Suchanek (córką artysty malarza Antoniego Suchanka). Niemcy zatrzymali niemal wszystkie przebywające w kościele osoby, w tym blisko 25 żołnierzy oddziału, którzy wbrew wszelkim zasadom konspiracji tak dużą grupą wzięli udział w uroczystości[44][45][46]. W gronie aresztowanych znaleźli się m.in. por. Jan Papieski vel Papis ps. „Jerzy” (I zastępca komendanta), Aleksandra Sokal ps. „Władka” (łączniczka sztabu) oraz Andrzej Jankowski ps. „Jędrek” i Tadeusz Battek ps. „Góral” (żołnierze ośrodka krakowskiego, uczestnicy zamachu na SS-Obergruppenführera Krügera)[47]. Z zachowanego niemieckiego raportu wynika, że akcja nie miała przypadkowego charakteru, gdyż już wcześniej Gestapo uzyskało informację, że tego dnia w kościele św. Aleksandra odbędzie się ślub z udziałem ważnych osobistości polskiej konspiracji. Raport ten wskazuje ponadto, że celem Niemców było nie tyle zlikwidowanie „Osy”-„Kosy 30”, co schwytanie osób odpowiedzialnych za zamachy na Krügera i berliński dworzec[48].

89 zatrzymanych osób przewieziono na Pawiak, gdzie po szybkiej selekcji zwolniono 33 osoby (głównie starców i matki z małymi dziećmi)[48]. Kolejną, o wiele bardziej szczegółową selekcję przeprowadzono kilka dni później. Leon Wanat – więzień i kronikarz Pawiaka – wspominał, że niektórych więźniów aresztowanych w kościele św. Aleksandra wyprowadzono wówczas na więzienne podwórze, podczas gdy mężczyzna ukryty w pokoju przesłuchań wskazywał Niemcom osoby powiązane z Podziemiem[49]. Wspomniany niemiecki raport informuje, że był on związany z zatrzymanymi i został potajemnie dowieziony na Pawiak, gdzie podczas konfrontacji rozpoznał trzy osoby: Mieczysława Uniejewskiego, Aleksandrę Sokal i Krystynę Milli. W trakcie dalszego śledztwa, m.in. na podstawie przesłuchań oraz zapisów z notesu Krystyny Milli, zidentyfikowano innych żołnierzy „Osy”-„Kosy 30”[50]. Większość z nich wkrótce rozstrzelano[51][52][53]. Pozostałych deportowano do obozów koncentracyjnych lub ślad po nich zaginął[54].

„Wsypa” w kościele św. Aleksandra oznaczała rozbicie warszawskiego zespołu „Osy”-„Kosy 30”. Porucznik Mieczysław Kudelski ps. „Wiktor” podjął jednak próbę jego odtworzenia w oparciu o żołnierzy, którym udało się uniknąć aresztowania[54]. 12 lipca 1943 roku „Wiktor” umówił się na rozmowę z jednym z nich, Stanisławem Jasterem ps. „Hel”. Do spotkania doszło około godz. 18:00 nieopodal skrzyżowania ulic Nowogrodzkiej i Kruczej. W pewnym momencie do rozmawiających „Wiktora” i „Hela” podjechał niemiecki samochód policyjny. Obaj żołnierze zostali wciągnięci do pojazdu, który natychmiast odjechał w kierunku siedziby Gestapo w al. Szucha[55][56]. Niedługo później „Wiktor” zginął zamęczony na Szucha[57].

W obliczu dekonspiracji i rozbicia oddziału dowództwo AK podjęło decyzję o jego rozwiązaniu, co nastąpiło pod koniec lipca 1943 roku[58]. Dziesięciu ocalałych żołnierzy wcielono do oddziału „Motor 30”, do zespołu bojowego por. „Poli[20][59]. Wzięli oni udział w akcji „Góral”, później część z nich przerzucono do oddziałów partyzanckich[20][60].

Większość zadań rozwiązanej jednostki przejął nowo utworzony oddział „Agat”[20][61]. Bazując m.in. na doświadczeniach z działalności „Osy”-„Kosy 30” dowództwo AK zdecydowało, że zostanie on zorganizowany na bazie młodzieży harcerskiej, służącej dotąd w szeregach Warszawskich Grup Szturmowych[25]. Spośród byłych żołnierzy „Osy”-„Kosy 30” do „Agatu” przydzielono jedynie szefa komórki wywiadowczej ppor. Aleksandera Kunickiego ps. „Rayski”, jego łączniczkę Irenę Klimesz ps. „Bogna” oraz wywiadowcę Ludwika Żurka ps. „Żak”[62].

Sprawa Stanisława Jastera

[edytuj | edytuj kod]
Stanisław Gustaw Jaster ps. „Hel”

Po wojnie sprawa rozbicia oddziału była przedmiotem badań historyków oraz dochodzeń ze strony środowiska kombatanckiego[63]. W swych wydanych w 1968 roku wspomnieniach Aleksander Kunicki odpowiedzialnością za dekonspirację „Osy”-„Kosy 30” obarczył uciekiniera z Auschwitz-Birkenau i żołnierza tego oddziału, Stanisława Jastera ps. „Hel”. Twierdził on, powołując się na rzekome ustalenia ze śledztwa przeprowadzonego przez kontrwywiad AK, że ucieczka Jastera z obozu została sfingowana przez Niemców celem uwiarygodnienia go w kręgach podziemnych. „Hel” miał później wydać Niemcom uczestników ślubu w kościele św. Aleksandra, identyfikować zatrzymanych na Pawiaku, a wreszcie zastawić pułapkę na por. „Wiktora”. Po aresztowaniu tego ostatniego Gestapo miało upozorować ucieczkę Jastera z samochodu policyjnego; został on jednak rzekomo zdemaskowany przez kontrwywiad i stracony z wyroku Polski Podziemnej[64]. Analogiczna informacja znalazła się w wydanych w 1969 roku wspomnieniach ppłk. Emila Kumora ps. „Krzyś”, szefa wydziału specjalnego sztabu KG AK[65].

Oskarżenia Kunickiego i Kumora zapoczątkowały wieloletnią i emocjonalną debatę, gdyż zdaniem wielu historyków i kombatantów Jaster był niewinny, a jego śmierć była rezultatem tragicznej pomyłki[66][67][68]. Na podstawie aktualnego stanu badań (2016), w szczególności dostępnych źródeł archiwalnych, można z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć, że oskarżenia wobec Stanisława Jastera nie mają pokrycia w rzeczywistości[69]. Tym samym kwestia tożsamości konfidenta, który umożliwił Niemcom rozbicie oddziału, wciąż nie została ostatecznie wyjaśniona[i].

Tomasz Strzembosz w swej monografii Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy wskazywał, że „dużą winą za tragedię żołnierzy »Kosy« można obciążyć jej kierownictwo, które nie zapobiegło masowemu udziałowi członków oddziału w ceremonii ślubnej, oraz komórkę kontrwywiadu, która nie wykryła delatora[54].

  1. Pełna nazwa jednostki podana za Tomaszem Strzemboszem (patrz: Strzembosz 1983 ↓, s. 57). W niektórych źródłach spotykana jest także nazwa „Organizacja Specjalnych Akcji” (patrz: Chmielarz 2014 ↓, s. 563 i Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 168) lub „Oddział Specjalnych Akcji Bojowych” (patrz: Czarnecka 2014 ↓, s. 94).
  2. Oficjalnie „Osa” stanowiła część Oddziału V KG AK. Była to jednak podległość czysto formalna. Patrz: Strzembosz 1983 ↓, s. 208.
  3. Jako datę, do której por. „Andrzej” pełnił funkcję zastępcy komendanta oddziału, wskazuje się najczęściej listopad 1942 lub luty 1943. Patrz: Strzembosz 1983 ↓, s. 57–58 i 209.
  4. Jacek Wilamowski i Włodzimierz Kopczuk polemizując z ustaleniami Tomasza Strzembosza, twierdzili, że podział ten „wydaje się nazbyt przesadnie sformalizowany”. Ich zdaniem zespoły krakowski i warszawski wykształcały się stopniowo, a „praktyczne poczynania dywersyjne” podjęte przez AK na terenie III Rzeszy poprzedziły formalne utworzenie „Zagra-Linu”. Patrz: Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 169.
  5. „Kra” oznacza w tym wypadku, że zespół działał na terenie Generalnego Gubernatorstwa, podczas gdy „Gobelin” był kodowym oznaczeniem Krakowa. Patrz: Strzembosz 1983 ↓, s. 210–211.
  6. „Kra” oznacza w tym wypadku, że zespół działał na terenie Generalnego Gubernatorstwa, podczas gdy „Lin” był kodowym oznaczeniem Warszawy. Patrz: Strzembosz 1983 ↓, s. 210–211.
  7. „Zagra” oznacza w tym wypadku, że był to „zagraniczny” zespół „Osy”-„Kosy 30”, natomiast „Lin” był kodowym oznaczeniem Warszawy. Patrz: Strzembosz 1983 ↓, s. 210.
  8. Aleksander Kunicki podaje, że zamach miał miejsce 13 lutego 1943 roku, dodając, że w jego wyniku zginęły cztery osoby, a 60 osób odniosło rany. Patrz: Kunicki 1969 ↓, s. 32–33.
  9. Irena Klimesz ps. „Bogna” przypuszczała, że „wsypę” w kościele św. Aleksandra mógł spowodować donos złożony przez zazdrosną przyjaciółkę pana młodego. Z kolei Janusz Kwiatkowski ps. „Zaruta” był przekonany, że niemiecka akcja w kościele, a także późniejsze aresztowanie por. „Wiktora”, były spowodowane działalnością konfidentów Ludwika Kalksteina, Blanki Kaczorowskiej i Eugeniusza Świerczewskiego (odpowiedzialnych m.in. za aresztowanie gen. Stefana Grota-Roweckiego). Przypuszczał ponadto, że do dekonspiracji „Osy”-„Kosy 30” mógł się dodatkowo przyczynić inny uciekinier z Auschwitz, Bolesław Kuczbara. Patrz: Cyra 1986 ↓, s. 9.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Strzembosz 1983 ↓, s. 57.
  2. Czarnecka 2014 ↓, s. 94.
  3. Czarnecka 2014 ↓, s. 94 i 97.
  4. Strzembosz 1983 ↓, s. 118.
  5. Strzembosz 1983 ↓, s. 208.
  6. Strzembosz 1983 ↓, s. 208–209.
  7. a b c Czarnecka 2014 ↓, s. 97.
  8. Witkowski 1986 ↓, s. 74.
  9. Strzembosz 1983 ↓, s. 57–58.
  10. a b Strzembosz 1983 ↓, s. 58.
  11. a b Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 170.
  12. Strzembosz 1983 ↓, s. 210.
  13. Strzembosz 1983 ↓, s. 58 i 210.
  14. Strzembosz 1983 ↓, s. 209.
  15. a b c d Strzembosz 1983 ↓, s. 211.
  16. Wywiał 2013 ↓, s. 44.
  17. Strzembosz 1983 ↓, s. 58 i 211.
  18. Strzembosz 1983 ↓, s. 212.
  19. Drzyzga 2014 ↓, s. 208.
  20. a b c d Chmielarz 2014 ↓, s. 563.
  21. Kunicki 1969 ↓, s. 32.
  22. Drzyzga 2014 ↓, s. 208–209.
  23. Wywiał 2013 ↓, s. 40.
  24. Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 171.
  25. a b Stachiewicz 1984 ↓, s. 56.
  26. a b Czarnecka 2014 ↓, s. 98.
  27. Strzembosz 1983 ↓, s. 57–58 i 211.
  28. Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 169–170.
  29. Drzyzga 2014 ↓, s. 87–89 i 200.
  30. Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 172.
  31. Drzyzga 2014 ↓, s. 88.
  32. Drzyzga 2014 ↓, s. 95–102 i 194–200.
  33. Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 174.
  34. Wywiał 2013 ↓, s. 40–44.
  35. Drzyzga 2014 ↓, s. 116–120 i 200.
  36. Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 175.
  37. Drzyzga 2014 ↓, s. 120.
  38. Drzyzga 2014 ↓, s. 149–154 i 201.
  39. Drzyzga 2014 ↓, s. 155–161 i 201.
  40. Czarnecka 2014 ↓, s. 13 i 99–100.
  41. Drzyzga 2014 ↓, s. 185.
  42. Drzyzga 2014 ↓, s. 185–186 i 201.
  43. Drzyzga 2014 ↓, s. 204–206.
  44. Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 176–178.
  45. Kunicki 1969 ↓, s. 57–59.
  46. Czarnecka 2016 ↓, s. 131–135.
  47. Czarnecka 2014 ↓, s. 102 i 112.
  48. a b Czarnecka 2014 ↓, s. 110.
  49. Wanat 1958 ↓, s. 74–75.
  50. Czarnecka 2014 ↓, s. 111–112.
  51. Strzembosz 1983 ↓, s. 212–213.
  52. Czarnecka 2014 ↓, s. 112–113.
  53. Wanat 1958 ↓, s. 75–76.
  54. a b c Strzembosz 1983 ↓, s. 213.
  55. Kunicki 1969 ↓, s. 61–62.
  56. Kumor 1969 ↓, s. 164–165.
  57. Kunicki 1969 ↓, s. 66.
  58. Kunicki 1969 ↓, s. 30.
  59. Strzembosz 1983 ↓, s. 139 i 213.
  60. Strzembosz 1983 ↓, s. 213–214.
  61. Strzembosz 1983 ↓, s. 139.
  62. Kunicki 1969 ↓, s. 31.
  63. Wilamowski i Kopczuk 1990 ↓, s. 180.
  64. Kunicki 1969 ↓, s. 63–66.
  65. Kumor 1969 ↓, s. 164–166.
  66. Cyra 1986 ↓, s. 8–9.
  67. Kwiatkowski i Raciborski 1991 ↓, s. III.
  68. Płatek 2011 ↓, s. 8–9.
  69. Czarnecka 2016 ↓, s. 189 i 199.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Andrzej Chmielarz: „Osa”-„Kosa”. W: Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Warszawa Walczy 1939–1945 i Bellona SA, 2014. ISBN 978-83-1113474-4.
  • Adam Cyra. Tragiczna pomyłka. „Kierunki. Tygodnik społeczno-kulturalny katolików”. 41 (1566), 1986-10-12. 
  • Daria Czarnecka: Największa zagadka Polskiego Państwa Podziemnego. Stanisław Gustaw Jaster – człowiek, który zniknął. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016. ISBN 978-83-01-18809-2.
  • Daria Czarnecka: Sprawa Stanisława Gustawa Jastera ps. „Hel” w historiografii. Kreacja obrazu zdrajcy i obrona. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2014. ISBN 978-83-7629-721-7.
  • Bernard Drzyzga: Zagra-Lin: oddział sabotażowo-dywersyjny Organizacji Specjalnych Akcji („Osa”, „Kosa”) utworzony do realizacji zamachów na terenie Niemiec. Kraków: Oficyna Wydawnicza Mireki, 2014. ISBN 978-83-64452-35-2.
  • Emil Kumor: Wycinek z historii jednego życia. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1969.
  • Aleksander Kunicki: Cichy front. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1969.
  • Janusz Kwiatkowski, Wiesław Raciborski. Dramat Stanisława Gustawa Jastera ps. „Hel”. „Polska Zbrojna”. 38 (92), 1991-02-22. 
  • Piotr Płatek. Obrona „Hela”. „Duży Format”. 9, 2011-03-10. 
  • Piotr Stachiewicz: „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984. ISBN 83-211-0273-5.
  • Tomasz Strzembosz: Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983. ISBN 83-01-04203-6.
  • Leon Wanat: Za murami Pawiaka. Warszawa: Książka i Wiedza, 1958.
  • Jacek Wilamowski, Włodzimierz Kopczuk: Tajemnicze wsypy. Polsko-niemiecka wojna na tajnym froncie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0856-4.
  • Henryk Witkowski: „Kedyw” Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943–1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1986. ISBN 83-202-0217-5.
  • Przemysław Wywiał. W biały dzień. „Pamięć.pl”. 4(13)/2013, 2013-04. ISSN 2084-7319. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]