Powiat częstochowski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m drobne techniczne {{!}}border |
→Gminy: aktualizacja Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
| Linia 93: | Linia 93: | ||
|[[Plik:POL gmina Przyrów COA.svg|24px]] [[Przyrów (gmina)|Przyrów]] |
|[[Plik:POL gmina Przyrów COA.svg|24px]] [[Przyrów (gmina)|Przyrów]] |
||
(''w tym miasto'') |
(''w tym miasto'') |
||
|align=center| |
|align=center| 3837 |
||
('' |
(''1144'') |
||
|align=center| 80, |
|align=center| 80,44 km² |
||
''(12,07 km²)'' |
|||
|- |
|- |
||
|[[Plik:POL gmina Mykanów COA.svg|24px]] [[Mykanów (gmina)|Mykanów]] ||align=center| 15 012 ||align=center| 141,56 km² |
|[[Plik:POL gmina Mykanów COA.svg|24px]] [[Mykanów (gmina)|Mykanów]] ||align=center| 15 012 ||align=center| 141,56 km² |
||
Wersja z 15:01, 22 lip 2024
| powiat | |||||||
| |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| TERC |
2404 | ||||||
| Siedziba | |||||||
| Starosta | |||||||
| Powierzchnia |
1519,49 km² | ||||||
| Populacja (31.12.2022) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
87 os./km² | ||||||
| Urbanizacja |
12,1% | ||||||
| Nr kierunkowy |
0-34 | ||||||
| Kod pocztowy |
42-200 | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
SCZ | ||||||
Adres urzędu: ul. Jana Sobieskiego 942-200 Częstochowa | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||
| Strona internetowa | |||||||
Powiat częstochowski – powiat w Polsce, w województwie śląskim. Jego siedzibą jest Częstochowa, która sama stanowi miasto na prawach powiatu.
Pod względem powierzchni jest to największy powiat województwa śląskiego i 34. powiat w Polsce[2].
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[3] powiat zamieszkiwało 134 555 osób, według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 134 341 osób[4], a według danych z 31 grudnia 2022 roku powiat zamieszkiwało 132 009 osób[5].
Przez powiat częstochowski przepływa rzeka Warta[6].
Historia
- Pierwszy powiat
Powiat częstochowski został utworzony w 1793 jako jednostka podziału administracyjnego prowincji Prusy Południowe Królestwa Prus[7]; w latach 1795–1807 leżał w departamencie kaliskim. W latach 1807–1815 powiat leżał w granicach w Księstwa Warszawskiego, w departamencie kaliskim. Po utworzeniu Królestwa Polskiego (1815) powiat częstochowski został włączony do województwa kaliskiego, do obwodu wieluńskiego. Kiedy w 1842 obwody przekształcono w powiaty, powiat częstochowski został zniesiony, a jego obszar włączono do powiatu wieluńskiego guberni kaliskiej (w 1837 województwa przemianowana na gubernie).
- Drugi powiat
W 1867 roku powstał nowy powiat częstochowski z fragmentów powiatu wieluńskiego i powiatu olkuskiego[8], wprowadzono wtedy także podział na gminy. Przetrwał okres 1867-1952 w prawie niezmienionym kształcie. Wchodził w skład guberni piotrkowskiej, po 1918 roku znalazł się w województwie kieleckim.
Prawa miejskie zostały odebrane ukazem carskim z 1870 r. szeregu miasteczkom w powiecie, ale część z nich stało się miastami powtórnie: Krzepice i Kłobuck w 1919, Olsztyn w 2022 a Przyrów w 2024.
W okresie międzywojennym granice powiatu częstochowskiego zmieniły się 1 lipca 1925, kiedy to niewielki obszar (wieś Czatachowa) włączono do gminy Żarki w powiecie będzińskim[9] (1 stycznia 1927 Czatachowa weszła w skład nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego[10]). 1 kwietnia 1928 do Częstochowy włączono m.in. Kamień, Lisiniec, Ostatni Grosz, Raków i Stradom, oraz części Boru i Zacisza[11] w wyniku wyodrębnienia z powiatu Częstochowy i przekształcenie jej w powiat grodzki 12 kwietnia 1928[12]. 25 sierpnia 1930 do Częstochowy włączono jeszcze folwark Kamień i osadę Błeszno II[13] a 8 listopada 1934 tereny państwowe[14][15].
Po II wojnie światowej powiat należał początkowo do województwa kieleckiego. Od 1950 roku włączono go w skład województwa katowickiego i rozpoczęto zmiany jego granic. W 1950 roku do powiatu lublinieckiego przekazano Herby Polskie i Pietrzaki. Natomiast w 1952 roku z północno-zachodniej części powiatu wyodrębniono powiat kłobucki[16], a do powiatu częstochowskiego włączono fragmenty powiatu radomszczańskiego i powiatu włoszczowskiego[17].
W 1975 powiaty został zniesione w wyniku reformy administracyjnej, utworzono wtedy województwo częstochowskie.
- Trzeci powiat
Powiat częstochowski powołano po raz kolejny w ramach reformy administracyjnej w 1999 roku, która przywróciła powiaty. Na obecny powiat częstochowski złożyło się 16 gmin byłego województwa częstochowskiego. Częstochowa, która jest siedzibą władz powiatu, nie wchodzi w jego skład, stanowiąc odrębny powiat jako miasto na prawach powiatu.
-
Mapa powiatu częstochowskiego w latach 1795–1842 -
Zmiany podziału administracyjnego powiatu częstochowskiego w latach 1867–1952 -
Podziału powiatu częstochowskiego na gminy w latach 1952–1954 -
Porównanie granic powiatu częstochowskiego z lat 1867–1952 i współczesnych
.PNG)
Struktura powiatu
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejsko-wiejskie: Blachownia, Koniecpol, Przyrów, Olsztyn
- gminy wiejskie: Dąbrowa Zielona, Janów, Kamienica Polska, Kłomnice, Konopiska, Kruszyna, Lelów, Mstów, Mykanów, Poczesna, Rędziny, Starcza
- miasta: Blachownia, Koniecpol, Przyrów, Olsztyn
Gminy
| Gmina | Ludność (2017)[18] | Powierzchnia |
|---|---|---|
 Blachownia(w tym miasto) |
13 132 (9738) |
66,61 km² (36,66 km²) |
 Koniecpol(w tym miasto) |
9690 (6050) |
146,62 km² (36,92 km²) |
 Olsztyn
(w tym miasto) |
7814
(2331) |
109,1 km²
(34,29 km²) |
 Przyrów
(w tym miasto) |
3837
(1144) |
80,44 km²
(12,07 km²) |
 Mykanów |
15 012 | 141,56 km² |
 Kłomnice |
13 638 | 147,73 km² |
 Poczesna |
12 762 | 59,98 km² |
 Konopiska |
10 755 | 78,51 km² |
 Mstów |
10 783 | 119,57 km² |
 Rędziny |
10 055 | 41,23 km² |
_COA.svg){kind=small} Janów |
5959 | 146,75 km² |
 Kamienica Polska |
5621 | 46,45 km² |
 Lelów |
4941 | 123,69 km² |
 Kruszyna |
4887 | 93,55 km² |
 Dąbrowa Zielona |
3909 | 100,21 km² |
| Starcza |
2820 | 20,09 km² |
| Razem | 135 611 | 1 522,05 km² |
Demografia
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2006):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 133 553 | 100 | 68 123 | 51,01 | 65 430 | 48,99 |
| Miasto | 16 166 | 12,10 | 8493 | 6,36 | 7673 | 5,75 |
| Wieś | 117 387 | 87,90 | 59 630 | 44,65 | 57 757 | 43,25 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu częstochowskiego w 2014 roku[5].
Ludność w latach
Lista starostów
Księstwo Warszawskie (podprefekci):
- Wincenty Kowalski (1807–1809)
- Stanisław Nieszkowski (1809–1813)
II RP:
- Józef Marczewski (prezydent Częstochowy) – jako komisarz rządu polskiego na powiat częstochowski[19]
- Antoni Rączka (2 X 1919 – V 1920)[20][21]
- Kazimierz Kühn[22] (1920–1932)
- Kazimierz Eustachiewicz (1932–1933)
- Bazyli Rogowski[23] (1933–1936)
- Władysław Rozmarynowski (1936–1939)
Dodatkowo od 1933 roku starosta częstochowski pełnił równolegle funkcję starosty powiatu grodzkiego częstochowskiego[24]
RP:
- Józef Kaźmierczak (1945–1947)
- Zygmunt Kapalski (1947–1948)
- ? (1948–1950)
III RP:
- Wiesław Bąk (1999–2002)
- Ireneusz Skubis (2002–2004)
- Mieczysław Chudzik (2004–2006)
- Andrzej Kwapisz (2006 – 9 lutego 2017 r.)
- Krzysztof Smela (9 lutego 2017 r.[25] –)
Rada Powiatu
Koalicję w radzie stworzyły: PSL (kolor zielony), KO (kolor pomarańczowy) i ugrupowania lokalne (kolor czarny). PiS (kolor niebieski) pozostało w opozycji.
| Ugrupowanie | 2002−2006[26] | 2006−2010[27] | 2010−2014[28] | 2014−2018[29] | 2018−2023[30] |
|---|---|---|---|---|---|
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 9 | 9 | 6 | 14 | 9 (28,56%) |
| Prawo i Sprawiedliwość | – | 3 | 3 | 3 | 8 (25,41%) |
| Platforma Obywatelska / Koalicja Obywatelska | – | 2 | 5 | – | 1 (7,82%) |
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 8 (SLD–UP) | – | 4 | 1 (SLD LR) | – |
| Inicjatywa Społeczna Wspólnota Samorządowa | 7 | – | – | – | – |
| Samoobrona | 1 | 1 | – | – | – |
| Wspólnota Samorządowa | – | – | – | 4 | 5 (20,20%) |
| Wspólnota Samorządowa 2006 | – | 2 | – | – | – |
| Wspólnota Samorządowa 2010 | – | – | 3 | – | – |
| Porozumienie dla Powiatu Częstochowskiego | – | 8 | 4 | 2 | 2 (8,03%) |
| Razem dla Powiatu | – | – | – | 1 | – |
| Łącznie | 25 | 25 | 25 | 25 | 25 |
Sąsiednie powiaty
- Częstochowa (miasto na prawach powiatu)
- powiat zawierciański
- powiat myszkowski
- powiat lubliniecki
- powiat kłobucki
- powiat pajęczański (łódzkie)
- powiat radomszczański (łódzkie)
- powiat włoszczowski (świętokrzyskie)
Przypisy
- ↑ Polska w Liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2023-11-20].
- ↑ Ranking powiatów – powierzchnia. [w:] Gminy.pl [on-line]. [dostęp 2020-04-18].
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
- ↑ a b Powiat częstochowski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ l, Rzeki i cieki wodne na terenie miasta Częstochowy [online], www.czestochowa.pl [dostęp 2022-12-19] (pol.).
- ↑ Jan Wąsicki, Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793-1806. Studium historycznoprawne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1957.
- ↑ Henryk Ogrodniczak, Zarys historii ziem województwa częstochowskiego, w: Ziemia Częstochowska, t. XII, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1978, s. 71.
- ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 49, poz. 335
- ↑ Dz.U. 1926 nr 125 poz. 727
- ↑ Dz.U. z 1928 r. nr 40, poz. 391
- ↑ Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426
- ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 59, poz. 474
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 99, poz. 902
- ↑ Franciszek Sobalski, Powiat częstochowski w okresie II Rzeczypospolitej (1918–1939), w: Ziemia Częstochowska, t. XXVI, Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa 1999, ISBN 83-7098-704-4, s. 57.
- ↑ Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 12.04.1952 r.
- ↑ Ignacy Heromiński, Układ i zmiany administracyjne powiatu, w: Ziemia Częstochowska, t. X, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r., tabl. 26.
- ↑ Franciszek Sobalski, Zarys historii gospodarczej powiatu częstochowskiego do 1939 r., w: Ziemia Częstochowska, t. X, Częstochowa 1974, s. 156.
- ↑ Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru Jasnogórskiego. T. 3. Częstochowa: 2006, s. 103.
- ↑ Franciszek Sobalski, Powiat częstochowski w okresie II Rzeczypospolitej (1918–1939), w: Ziemia Częstochowska, t. XXVI, Częstochowa 1999, s. 58.
- ↑ http://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:ZSKo7GPIdYIJ:www.bs.katowice.pl/bibliografia/pdf/2010-01-07_kalendarium_rocznic_2010.pdf+Kazimierz+K%C3%BChn+1926&hl=pl&gl=pl&pid=bl&srcid=ADGEESgJnPMRVeAEpy9Zt3a8pN_WfjpG_kSPXukY8gy_o4EqHYm8FGah1NXIzxUwYO6OETrjfv6GrHd9mZdmKrd-4h7zv3s01UuGeYNNu7Nq6eOQdNTkKrb2ZEmdfggo8nQy6hBRGmLj&sig=AHIEtbSPUAQppdKHCLd8R3Y2sdfRJTN4GA
- ↑ Zbiory NAC on-line [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Zdzisław Janikowski: Zdzisław Janikowski. Łódź: Księży Młyn, 2011, s. 11–13, seria: Magiczne czasy magicznych miast. ISBN 978-83-7729-027-9.
- ↑ Krzysztof Smela nowym starostą częstochowskim [online], czestochowa.wyborcza.pl, 9 lutego 2017 [dostęp 2017-02-10].
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – Powiat częstochowski. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Nowa Rada Powiatu. czestochowa.powiat.pl. [dostęp 2015-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- ↑ Dorota Steinhagen, Wybory samorządowe. W powiecie częstochowskim wygrał PSL – tuż przed PiS [online], czestochowa.wyborcza.pl, 23 października 2018 [dostęp 2018-10-24].
Bibliografia
- Ziemia Częstochowska, tom X. Powiat częstochowski. Szkice monograficzne, pod red. Mieczysława Stańczyka, Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej, Częstochowa 1974
- Ziemia Częstochowska, tom XXVII. Szkice i materiały dotyczące ziem powiatu częstochowskiego, pod red. Marcelego Antoniewicza, Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, Częstochowa 2000, ISBN 83-7098-702-8.
- Samorząd powiatu częstochowskiego 1998-2002, Wydawnictwo „Dom Książki” na zlec. Starostwa Powiatowego, Częstochowa 2002 ISBN 83-89108-23-2.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Powiaty | |
| Inne zagadnienia |
| Powiaty miejskie |
|
|---|---|
| Powiaty ziemskie |
|
