Przejdź do zawartości

Mstów (województwo śląskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mstów
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

częstochowski

Gmina

Mstów

Liczba ludności (2022)

1647[2]

Strefa numeracyjna

34

Kod pocztowy

42-244[3]

Tablice rejestracyjne

SCZ

SIMC

0138649

Położenie na mapie gminy Mstów
Mapa konturowa gminy Mstów, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Mstów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Mstów”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Mstów”
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego
Mapa konturowa powiatu częstochowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Mstów”
Ziemia50°49′44″N 19°17′10″E/50,828889 19,286111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Mstów – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, siedziba gminy Mstów. Położona nad Wartą, przy drodze wojewódzkiej nr 786. W latach 1279–1870 miejscowość miała status miasta.

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Mstów znajduje się około 12 km na wschód od Częstochowy, nad Wartą, w rejonie jej przełomu[4][5]. Pod względem fizycznogeograficznym położony jest na pograniczu dwóch mezoregionów: tereny po południowej stronie Warty (z przełomowym odcinkiem rzeki włącznie) należą do Wyżyny Częstochowskiej, po stronie północnej do Wyżyny Wieluńskiej[6][7]. Miejscowość leży zatem na północnym krańcu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[4][5].

W Mstowie znajduje się zbudowana z wapieni Skała Miłości będąca jego charakterystycznym, widocznym z daleka obiektem. W Mstowie i jego najbliższych okolicach znajduje się kilka wzniesień, m.in. Góra Szwajcera (267 m), Góra Wał (293 m), Chrapoń (308 m), Dobra Góra (279 m), Ściegna (281 m)[8]. Przełomowa dolina Warty jest uznawana za atrakcyjną krajobrazowo. Tereny nad rzeką, położone wokół Skały Miłości i zbiornika wodnego Tasarki są zagospodarowane w celach rekreacyjnych[4][9].

Mstów znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Przez miejscowość przebiegają szlaki turystyczne: Szlak Jury Wieluńskiej, Szlak Warowni Jurajskich (szlak ten ma tutaj swój początek) i rowerowy Jurajski Szlak Zygmunta Krasińskiego[10].

Panorama widokowa miejscowości z Góry Szwajcera
Panorama widokowa miejscowości z Góry Szwajcera

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Mstów w granicach Korony Królestwa Polskiego na mapie Wacława Grodzieckiego wydanej w 1592 roku.
Klasztor Kanoników Regularnych Laterańskich, formalnie w Wancerzowie
Urząd gminy

Pierwsza historyczna pisana wzmianka o Mstowie pochodzi z 1193 roku. Miejscowość została wówczas wymieniona (w formie Mstou) w bulli papieża Celestyna III jako własność kanoników regularnych laterańskich na Piasku we Wrocławiu[11]. Istnieją jednak przesłanki, że miejscowość istniała już wcześniej – Jan Długosz zamieścił wzmiankę o Mstowie opisując życie Piotra Włostowica, zmarłego przed tą datą[4].

Prawdopodobnie na początku XIII wieku założono w Mstowie klasztor. W 1212 w miejscowości odbył się synod z udziałem Henryka Kietlicza, arcybiskupa gnieźnieńskiego, oraz biskupów krakowskiego, wrocławskiego, lubuskiego i poznańskiego[12]. W 1220 roku w łacińskim dokumencie biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża wydanym w Krakowie[13] miejscowość wymieniona jest w formie Mstovia oraz Msthow[14].

W połowie XIII wieku miejscowość miała już wczesnomiejski charakter, funkcjonowały tu już targ, komora celna, karczmy, młyn i folusz. Rozwojowi miejscowości sprzyjało położenie na szlaku handlowym z Krakowa do Wielkopolski. 10 czerwca 1279 roku, lub w roku 1278, Bolesław Wstydliwy zezwolił na utworzenie w Mstowie miasta na prawie średzkim. Lokacja Mstowa nastąpiła na gruntach dawnej osady, którą jedynie uregulowano przestrzennie[15][16][17]. Do XIV wieku Mstów był stolicą opola, potem stolica została przeniesiona do Olsztyna[11]. Miasto zachowało obowiązek udzielania stacji[18].

Do XVI wieku Mstów był największym miastem w regionie, przewyższającym znaczeniem Częstochowę[17][11]. Miejscowość kilkukrotnie odwiedzali władcy Polski: Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Władysław IV Waza, Jan Kazimierz, Zygmunt August[4].

W 1569 w wyniku unii lubelskiej miejscowość znalazła się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W końcu XVI wieku miasto znajdowało się w powiecie lelowskim województwa krakowskiego, było własnością klasztoru kanoników regularnych[19]. Od około XVI wieku znaczenie miasta zaczęło słabnąć. Przyczyniło się do tego m.in. przesunięcie szlaku handlowego tak, aby przebiegał przez Częstochowę. Miasto zostało w dużym stopniu zniszczone w 1655 roku, w trakcie potopu szwedzkiego. Wymordowano wówczas prawie połowę ludności i spalono zabudowania[4][11][16][17].

Podczas powstania styczniowego mieszkańcy Mstowa brali udział w walkach przeciwko Rosjanom, służąc między innymi w oddziale kapitana Zygmunta Chmieleńskiego. W 1870 roku, w ramach represji po powstaniu, władze carskie skasowały prawa miejskie i włączyły miejscowość do gminy Wancerzów[11][16].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 650 Żydów. W sierpniu 1942 zostali wywiezieni do getta w Radomsku, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[20].

Od 1952 roku Mstów jest siedzibą gminy. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mstów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Jedna ze stodół

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 786. Połączenie z Częstochową zapewnia linia autobusowa nr 30, która obsługiwana jest przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Częstochowie[22].

Funkcjonują także 3 linie Komunikacji Gminnej, obsługiwanej przez PKS Częstochowa[potrzebny przypis]:

  • M1: Kobyłczyce - Brzyszów - Srocko - Mstów,
  • M2: (Pniaki Mokrzeskie - Kuśmierki) - Krasice - Mokrzesz - Mstów,
  • M3: Kuchary - Mstów.

Sport

[edytuj | edytuj kod]
Kadra LKS „Warta” Mstów na sezon 2010/2011

We Mstowie od 1947 roku działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy Warta.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 84041
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 808 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ a b c d e f g h i j Agnieszka Nowicka, Wskazanie potrzeb rewitalizacyjnych oraz analiza przeprowadzonych dotychczas działań mających na celu rewitalizację wsi Mstów, „Studia Obszarów Wiejskich”, 49, 2018, s. 7–24, DOI: 10.7163/SOW.49.1.
  5. ↑ a b Mstów. polskieszlaki.pl. [dostęp 2019-05-11].
  6. ↑ Jerzy Nita, Urszula Myga-Piątek, Mikroregiony i submikroregiony Wyżyny Częstochowskiej na tle podziału fizycznogeograficznego Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, [w:] Studia nad regionalizacją fizycznogeograficzną Polski, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2018, s. 224, ISBN 978-83-61590-89-7.
  7. ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  8. ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza. [dostęp 2021-12-13].
  9. ↑ Oskar Wolski, Paweł Różycki, Management of tourist values on the example of the Mstów commune, „Geotourism / Geoturystyka”, 3–4, 2012, s. 55–70.
  10. ↑ Jura Krakowsko-Częstochowska, część północna, mapa turystyczna, Warszawa: ExpressMap, 2017, ISBN 978-83-88112-71-3.
  11. ↑ a b c d e Historia. mstow.pl. [dostęp 2019-05-08].
  12. ↑ Wojciech Baran-Kozłowski, Arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz, Poznań 2005, s. 175.
  13. ↑ Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 28–31.
  14. ↑ Franciszek Kulczycki, „Monumenta mediiaevi historica res gestas Poloniae illustrantia”, Tomus IX, Cracoviae, 1886, s. 27.
  15. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.
  16. ↑ a b c d e Jerzy Pleszyniak, Gmina Mstów: otwarta gmina: przewodnik turystyczny, Wydawnictwo Alatus, 2018, s. 12–13, 29, ISBN 978-83-948725-4-0.
  17. ↑ a b c Andrzej Sochacki: 730-lecie nadania praw miejskich dla Mstowa. Gazeta Częttochowska Online. [dostęp 2019-05-08].
  18. ↑ Tadeusz Brzeczkowski, Podatki zwyczajne w Polsce w XV wieku, w: Acta Universitatis Nicolai. Copernici, Historia XVIII — Nauki Humanistyczne”, z. 128, Toruń 1982, s. 58.
  19. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 104.
  20. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 260.
  21. ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2019-05-18].
  22. ↑ https://web.archive.org/web/20200925001609/http://mzd.czest.pl/publiczny-transport-zbiorowy/aktualnosci-ptz/4482-od-1-wrzesnia-2020-r-przedluzenie-linii-nr-30-w-gminie-mstow-linie-26-i-30 (dostęp: 17.09.2020r.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Mstów

Siedziba gminy: Mstów

Wsie
Kolonie
Część wsi
  • Chrapoń
Przysiółek wsi

Powiat częstochowski (1867–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1867–1954 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mstów_(województwo_śląskie)&oldid=72532056”