Przejdź do zawartości

Stare Dłutowo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stare Dłutowo
wieś
Ilustracja
Dwór w Starym Dłutowie
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

działdowski

Gmina

Lidzbark

Liczba ludności (2021)

663[2]

Strefa numeracyjna

23

Kod pocztowy

13-203[3]

Tablice rejestracyjne

NDZ

SIMC

0118010

Położenie na mapie gminy Lidzbark
Mapa konturowa gminy Lidzbark, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Stare Dłutowo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Stare Dłutowo”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Stare Dłutowo”
Położenie na mapie powiatu działdowskiego
Mapa konturowa powiatu działdowskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Stare Dłutowo”
Ziemia53°11′26″N 19°57′14″E/53,190556 19,953889[1]
Nieoficjalny herb wsi Stare Dłutowo

Stare Dłutowo (dawniej Dłutowo) – wieś w Polsce położona na Mazowszu w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Lidzbark, nad Wkrą.

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Stare Dłutowo, a także rzymskokatolickiej parafii św. Wawrzyńca. Znajdują się tu Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza i jednostka ochotniczej straży pożarnej[4]. Sołtysem wsi jest Józef Burdalski[5].

Historia Starego Dłutowa

[edytuj | edytuj kod]

Badacz dziejów Mazowsza dr Józef Ostaszewski dopatruje się istnienia Dłutowa już w połowie XI wieku – około 1065 r., gdy na gruntach wsi wznosiło się wczesnośredniowieczne grodzisko wraz z prasłowiańskim cmentarzyskiem rzędowym[6]. W XIII wieku istniał tu kościół parafialny[7]. Położenie Dłutowa na lewym brzegu Działdówki, której nurt wyznaczał historyczną granicę Mazowsza, sprawiło, że wieś większą część swego istnienia przetrwała w granicach Polski. W czasach księstwa płockiego wchodziła w skład ziemi zawkrzeńskiej. Po wcieleniu księstwa płockiego do Korony w XIV wieku znalazła się w powiecie szreńskim województwa płockiego. W XIII–XIV wieku jeden z książąt mazowieckich Siemowit nadał ówczesnemu właścicielowi Dłutowa przywilej erekcyjny, dzięki któremu miejscowość uzyskała status miasta. W 1532 r. król Zygmunt I Stary potwierdził nabyty przywilej dla Jana, Stanisława i Macieja Dłutowskich herbu Wąż. Prawa miejskie nie zostały uwzględnione w spisie miejscowości z 1578 r., który umieścił Dłutowo pośród innych wsi[7]. W 1411 r. na osadę napadli Krzyżacy, podpalając zabudowania i grabiąc jej mieszkańców[8]. W 1658 r. w wyniku potopu szwedzkiego wieś ponownie spalono wraz z kościołem, który odbudowano dopiero około 1690 r. z inicjatywy Kazimierza Rudzińskiego[7]. W 1793 r. po drugim rozbiorze Polski Dłutowo przeszło we władanie Królestwa Prus, a w 1807 r. w wyniku wojen napoleońskich zostało wcielone do Księstwa Warszawskiego. W 1815 r. kongres wiedeński włączył miejscowość do Królestwa Polskiego w Cesarstwie Rosyjskim, z którym była związana do odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r.[9].

Do 1797 r. właścicielem dłutowskiego majątku był Kajetan Skopowski, a następnie do 1813 r. Adam Zalewski (założyciel wsi Adamowo i Zalesie). W latach 1813–1839 majątkiem władały jego córki – Amalia Krempska i Harentyna Bromirska, a następnie Dłutowo wykupił w drodze licytacji Konstanty Tabęcki[6]. Posiadłości rodzinne dziedziczyli w dalszej kolejności jego potomkowie, wśród których byli Lucjan i Maria Aniela Wrotnowscy[10]. W 1827 r. Dłutowo liczyło 301 mieszkańców oraz 42 domy. Natomiast w 1881 r. było 614 mieszkańców i 56 domów oraz 52 zabudowania[11].

W latach 1894–1895 w miejscu rozebranej świątyni z końca XVII wieku wzniesiono nowy kościół parafialny według projektu Stefana Szyllera. Inicjatorem budowy był ksiądz Wiktor Mieczkowski, natomiast fundatorem właściciel dóbr dłutowskich Lucjan Wrotnowski[12]. W październiku 1958 r. w wyniku pożaru spaleniu uległo 65 budynków[13]. W celu zmniejszenia ryzyka pożarowego dla wsi został opracowany plan rozluźniający zabudowę, zgodnie z którym pogorzelcy oraz pozostali mieszkańcy budowali budynki na wskazanych przez niego bezpiecznych miejscach. W latach 1954–1971 na mocy reformy administracyjnej kraju wieś posiadała status gromady i była siedzibą gromadzkiej rady narodowej w Dłutowie[14]. W wyniku reformy w latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie ciechanowskim. W 1994 r. nazwę wsi zmieniono na Stare Dłutowo[7].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[15]:

  • kościół parafialny św. Anny wraz z cmentarzem przykościelnym, na którym znajduje się m.in. klasycystyczna kaplica grobowa rodziny Tabęckich z ołtarzem (1852 r.)
  • zespół pałacowy z końca XVIII–XIX:
    • pałac, pawilon „apteczka”, park, ogrodzenie

Urodzeni w Dłutowie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 128961
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-04-22].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1211 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Ochotnicza Straż Pożarna w Starym Dłutowie [online], KRS, www./rejestr.io [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  5. Sołectwo Stare Dłutowo - Jednostki pomocnicze - Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta i Gminy w Lidzbarku [online], bip.umig.lidzbark.pl [dostęp 2024-04-23].
  6. a b Józef Longin Ostaszewski, Z dziejów Mazowsza Mławskiego : szkic historyczny, www.mbc.cyfrowemazowsze.pl, 1934, s. 56, 57, 117, 187, 189, 261 [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  7. a b c d 26.pl, Dłutowo - św. Wawrzyńca [online], Diecezja Płocka [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  8. Kazimierz Pacuski, Kazimierz Pacuski, Możnowładztwo i rycerstwo ziemi gostynińskiej w XIV i XV wieku : studium z dziejów osadnictwa i elity władzy na Mazowszu średniowiecznym, „IH PAN, call no. II.12379 Podr.”, Warszawa 2009, s. 297 [dostęp 2024-04-23].
  9. Russia (1872) | Arcanum Maps [online], maps.arcanum.com [dostęp 2024-04-23] (ros.).
  10. Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego [online], geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2024-04-23].
  11. Filip Sulimierski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II, dir.icm.edu.pl, Warszawa 1881 [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  12. 26.pl, Dłutowo - św. Wawrzyńca [online], Diecezja Płocka [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  13. P., Sądny dzień Dłutowa, „Strażak : pismo Związku Ochotniczych Straży Pożarnych” (22/142), www./mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa, 15 listopada 1958, s. 14 [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  14. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie. 1954, nr 11, „Biblioteka Jagiellońska, 101447 III”, Uchwała nr VI/10/8/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu mławskiego, www.jbc.bj.uj.edu.pl, 1 grudnia 1954 [dostęp 2024-04-23].
  15. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie - Rejestr zabytków nieruchomych [online], www.bip.wuoz.olsztyn.pl [dostęp 2024-04-21].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]