Żabno

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żabno
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Fontanna na rynku w Żabnie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

tarnowski

Gmina

Żabno

Prawa miejskie

sprzed 1385 do 1905, odzyskane w 1934

Burmistrz

Marta Herduś

Powierzchnia

11,13 km²

Wysokość

183 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


4200[1]
377,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 14

Kod pocztowy

33-240

Tablice rejestracyjne

KTA

Położenie na mapie gminy Żabno
Mapa konturowa gminy Żabno, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Żabno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Żabno”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Żabno”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Żabno”
Ziemia50°07′58″N 20°53′07″E/50,132778 20,885278
TERC (TERYT)

1216154

SIMC

0982641

Urząd miejski
ul. Jagiełły 1
33-240 Żabno
Strona internetowa

Żabnomiasto w powiecie tarnowskim (woj. małopolskie) położone na prawym brzegu Dunajca. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żabno.

Powierzchnia Żabna wynosi 11,13 km², według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 4200 mieszkańców[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Władysław, król polski, nadaje prawo niemieckie miastom: Książ, Żabno i Brzeg wraz z przyległymi wioskami (1400)
Kościół parafialny pw. Świętego Ducha w Żabnie. Na pierwszym planie zdjęcia widać zadbaną zieleń i białą wieżę kościoła. Obok budowli rośnie kilka dużych drzew.
Kościół par. pw. Świętego Ducha
Zdjęcie przedstawia zniszczony, wyłożony betonowymi płytami peron stacji kolejowej w Żabnie, poniżej jego krawędzi, po prawej i lewej stronie widać tory. Po prawej stronie zdjęcia można zobaczyć wysokie krzaki i młode drzewka. W tle widać zniszczony ceglany budynek, rampę kolejową i dziką zieleń.
Stacja kolejowa w Żabnie (2022)
Zdjęcie przedstawia Ratusz miejski w Żabnie. Budynek ratusza pomalowany jest na biało. W bryle budowli widać kilka okien oraz drzwi umiejscowione na środku. Na dachu znajduje się niewielka wieżyczka z zegarem. Obok ratusza rośnie kilka drzew, a w tle widać inne budynki.
Ratusz w Żabnie (2022)
Rynek w Żabnie, widok od południa

Miejscowość początkowo była niewielką osadą. Najstarsza pisana wzmianka o Żabnie pochodzi z 1274 roku, w tym roku książę Bolesław Wstydliwy nadał miejscowość rycerzowi Świętosławowi z rodu Gryfitów[2]. Prawa miejskie Żabno uzyskało przed 1385 rokiem[3]. W 1400 roku król polski Władysław Jagiełło nadał miastu prawo niemieckie.

Miejscowość wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymieniając dziedzica Jana Rabsztyńskiego z Kraśnika, który odziedziczył ją po matce. Miasto miało wówczas 12 łanów mieszczańskich, łan wójtowski oraz folwark szlachecki z dworem[3].

Od XV wieku następuje rozwój rzemiosła. Żabno ze względu na swoje położenie komunikacyjne, stało się miejscem jarmarków. Prawo do nich miasto otrzymało w 1487 roku, a ich tradycja przetrwała do dziś. W XV wieku w mieście znajdowały się dwa kościoły, pw. Świętego Ducha i pw. Świętego Krzyża. Obecnie w mieście istnieje jedna parafia rzymskokatolicka pod wezwaniem Ducha Świętego, należąca do dekanatu Żabno, diecezji tarnowskiej[4].

Miasto było wielokrotnie niszczone, w 1501 roku zostało spalone przez Tatarów, a w 1655 roku przez Szwedów i przez wojska Rakoczego.

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim. W 1799 roku prawie całe miasto strawił pożar. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona jest w powiecie tarnowskim w Galicji. Według austriackiego spisu powszechnego pod koniec XIX wieku we wsi było 178 domów, w których mieszkało 1341 mieszkańców w tym 656 mężczyzn i 685 kobiet. W miasteczku mieszkało wtedy 669 katolików oraz 672 izraelitów[3]. W miejscowości znajdowała się 6-klasowa szkoła ludowa, urząd podatkowy i pocztowy[3].

Miasto utraciło prawa miejskie w 1909 roku, a odzyskało je w 1934 roku już po odzyskaniu niepodległości przez Polskę[5].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w maju 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 800 Żydów. We wrześniu 1942 roku zostali wywiezieni do getta w Tarnowie[6].

W kwietniu 1943 roku opodal miasta doszło do starcia oddziału „Stacha” Gwardii Ludowej z Niemcami i granatową policją. Zginęło kilkunastu gwardzistów[7]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego.

17 stycznia 1945 roku do Żabna wkroczyły oddziały przez oddziały Armii Czerwonej. Dwudziestu żołnierzy poległych w walkach zostało pochowanych w zbiorowej mogile na cmentarzu. W 1948 roku na mogile ustawiono pomnik[8].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[9].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

W XIX wieku ludność trudniła się przeważnie rolnictwem oraz handlem. Pierwszym zakładem przemysłowym w Żabnie była cegielnia uruchomiona w 1905 roku. Obecnie Żabno jest ośrodkiem usługowym, z drobnym przemysłem m.in. metalowym i przetwórczym (przetwórstwo warzyw). Na terenie miasta znajdują się również dwie fabryki świeczek.

Związani z miejscowością[edytuj | edytuj kod]

W Żabnie urodził się pisarz Adolf Rudnicki[10][11].

W Żabnie często bywał Stanisław Wyspiański, w miejscowym kościele znajdują się witraże według jego projektu[12][13].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Przez Żabno przebiegają drogi wojewódzkie nr 973 oraz nr 975.

W Żabnie znajduje się nieczynna dla ruchu pasażerskiego stacja kolejowa. Przechodzi przez nią zbudowana w 1906 r. linia kolejowa TarnówSzczucin, czyli tzw. Szczucinka. Od 2000 roku po linii nie kursują rozkładowe pociągi pasażerskie[14]. Współcześnie stacja w Żabnie jest ostatnim miejscem do którego mogą dojechać pociągi na linii kolejowej nr 115. Obecnie na żabnieńską stację sporadycznie przyjeżdżają pociągi towarowe[14], a w latach 2019–2022 na żabnieńskiej stacji pojawiły się pasażerskie pociągi retro organizowane m.in. w ramach projektu „Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej”[15][16][17].

Media[edytuj | edytuj kod]

  • Nowa Gazeta Żabnieńska

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

  • Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego
  • Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. ks. Janusza St. Pasierba
  • Przedszkole Publiczne
  • Niepubliczne Przedszkole ''Smerfna Chata”

Demografia[edytuj | edytuj kod]

31 grudnia 2016 roku Żabno zamieszkiwało 4230 osób, w tym 2170 kobiet i 2060 mężczyzn. Średni wiek mieszkańców miasta wynosi 40,8 lat. Żabno ma dodatni przyrost naturalny (3,3 na tysiąc mieszkańców).

  • Piramida wieku mieszkańców Żabna w 2014 roku[18].


Sport[edytuj | edytuj kod]

W Żabnie działa klub piłkarski Polan Żabno, którego najwyższym osiągnięciem jest udział w rozgrywkach IV ligi polskiej w piłce nożnej[19].

Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]

Miasta i gminy partnerskie: Niemcy Bad Berka[20]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-31].
  2. Historia miejscowości Żabno, www.sztetl.org.pl [dostęp 2017-05-28] (pol.).
  3. a b c d Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XIV, hasło „Żabno”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880. s. 717. [dostęp 2018-03-24].
  4. Witamy na stronie startowej [dostęp 2017-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-21].
  5. Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Historia Żabna, zabno.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  6. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 597.
  7. Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 365.
  8. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 735
  9. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy, wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
  10. Author’s Name, e-Kurier Dąbrowski – niezależny portal internetowy » Blog Archive » Adolf Rudnicki [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  11. Żydowski Instytut Historyczny, www.jhi.pl [dostęp 2020-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-08].
  12. Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Aktualności, www.zabno.pl [dostęp 2020-05-25].
  13. Biografia w kamienie wpisana, kwiatek.krakow.pl [dostęp 2020-05-25].
  14. a b Dawid Drwal, 115 lat temu „Szczucinka” połączyła Powiśle z Tarnowem [ZDJĘCIA], TEMI - Twoje Media Informacyjne, 14 października 2021 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
  15. Fotogaleria: Parowozem z Tarnowa do Żabna | Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej, kolejegalicyjskie.pl [dostęp 2020-10-13].
  16. Pociągiem Retro na „Szczucince” z Tarnowa do Żabna (zdjęcia), www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-10-13] (pol.).
  17. Paweł Chwał, Tarnów. Sentymentalna podróż pociągiem retro do Tuchowa i Żabna. W weekend zabytkowy skład będzie kursował po torach w regionie, Tarnów Nasze Miasto, 6 września 2022 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
  18. Żabno w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  19. Oficjalny serwis MLKS Polan Żabno [zarchiwizowane z adresu 2017-01-05].
  20. Trzeciego października nasz zachodni sąsiad obchodził dwudziestą piątą rocznicę Zjednoczenia – 2015-10-12 na str. www.zabno.pl.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]