Czołg

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Thraen (dyskusja | edycje) o 19:54, 22 mar 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
M1 Abrams – współczesny amerykański czołg podstawowy
Poszczególne elementy budowy czołgu
1. Napęd gąsienicowy
2. Armata czołgowa
3. Błotniki
4. Wyrzutnie granatów dymnych
5. Przeciwlotniczy wielkokalibrowy karabin maszynowy
6. Przedział silnikowy
7. Wieżyczka dowódcy
8. Czołgowy karabin maszynowy sprzężony z armatą
9. Pochylony pancerz przedni
10. Burtowy karabin maszynowy (nie stosowany po II wojnie światowej)

Czołg – gąsienicowy wóz bojowy, przeznaczony do walki z siłami przeciwnika na krótkich i średnich dystansach za pomocą prowadzenia ognia na wprost. Ciężki pancerz i duża mobilność zapewniają czołgom przetrwanie na polu bitwy, a napęd gąsienicowy pozwala na przemieszczanie się z dużą prędkością w trudnym terenie. Czołg jest zasadniczym środkiem prowadzenia walki lądowej, zwłaszcza natarcia.

Większość współczesnych czołgów jest uzbrojonych w pojedynczą armatę czołgową, umieszczoną w obrotowej wieży oraz w jeden lub więcej karabinów maszynowych. Korpus czołgu wykonany jest z pancernych płyt o zróżnicowanej grubości. Pierwsze czołgi nie posiadały wieży, a ich uzbrojenie artyleryjskie było umieszczone w sponsonach, pierwszym czołgiem o klasycznej i używanej obecnie konstrukcji (obrotowa wieża na kadłubie) był francuski Renault FT-17.

Prototyp czołgu opracowano w Anglii w roku 1915, choć pierwszy taki pojazd zaprojektował już w 1911 Austriak Günther Burstyn i niezależnie od niego australijski inżynier Lancelot De Mole, ale ich pomysły zostały zignorowane przez ówczesny establishment wojskowy.

W czasie I wojny światowej brytyjski pułkownik Ernest Swinton doszedł do wniosku, że skuteczną osłoną atakującej piechoty mógłby być opancerzony traktor na gąsienicach. Dzięki poparciu Winstona Churchilla powstał pojazd nazwany „Mały Willy”. Osiągał prędkość 3,2 km/h przy wadze 18,3 ton i długości ponad 4 m (z tylnymi kołami pomocniczymi długość wyniosła 8 m), a co najważniejsze, był w stanie przejechać przez okopy i rowy strzeleckie o szerokości do 1,35 m. Z racji podobieństwa „Willy'ego” do zbiornika na benzynę i w celu zmylenia wywiadu niemieckiego pułkownik Swinton nadał maszynie kryptonim „tank”, czyli dosłownie zbiornik. Nazwa ta do dzisiaj w wielu językach oznacza czołg. W przeszłości używane było też w innych państwach, w tym w Polsce w latach 20. XX wieku. Od słowa tank pochodzi też tankietka (ang. tankette).

Polska nazwa „czołg” pochodzi od sposobu poruszania pierwszych maszyn, które zdawały się powoli czołgać po ziemi na swoich gąsienicach. Nazwę tę zaproponował por. Władysław Kohutnicki w 1919 roku[1].

Historia

T-14 Armata - współczesny rosyjski czołg podstawowy.
Mark I – pierwszy użyty bojowo typ czołgu
Francuski FT-17 z okresu I wojny światowej
Niemiecki PzKpfw II z okresu II wojny światowej
Radziecki czołg T-34 z okresu II wojny światowej
Polski czołg 7TP z okresu II wojny światowej
Amerykański czołg M4 Sherman z okresu II wojny światowej
Brytyjski czołg Mk IV Churchill z okresu II wojny światowej
Radziecki czołg T-62 z okresu zimnej wojny
Współczesny izraelski czołg Merkawa

Początki

Pierwsze plany pojazdu podobnego do czołgu opracował już w XVI wieku Leonardo da Vinci, jednak dopiero podczas I wojny światowej taki pojazd został wprowadzony do użytku w armii.

Pierwsze czołgi, oznaczone Mark I, zostały użyte bojowo w 1916 roku przez Brytyjczyków w bitwie nad Sommą w roli wsparcia piechoty. Pierwsze zmasowane natarcie czołgów miało miejsce podczas bitwy pod Cambrai.

Pierwsze czołgi brytyjskie przypominały opancerzone skrzynie, opasane z dwóch stron metalowymi gąsienicami. Nowy rodzaj mechanizmu jezdnego umożliwiał pokonywanie trudnych przeszkód, w tym okopów, a także miażdżenie zasieków z drutu kolczastego. Pierwsze czołgi były maszynami bardzo prymitywnymi. Aby wykonać ostry skręt, wymagały skoordynowanej pracy czterech osób, co było nie lada osiągnięciem. Pojazd nie miał wentylacji, co powodowało, że gazy spalinowe i prochowe wywoływały często omdlenia i zatrucia załogi. Zbiornik czołgu mieścił 210 litrów paliwa, które umożliwiało przejechanie zaledwie 30 kilometrów. Po pokonaniu trasy 100 kilometrów pojazd wymagał natomiast wymiany wielu części. Czołgi nie miały radiostacji i do porozumiewania się na większe odległości wykorzystywano gołębie pocztowe. Ich uzbrojenie mieściło się w bocznych wieżach – sponsonach. Połowa wozów posiadała po 5 karabinów maszynowych, a pozostałe po dwa działa 57 mm i 3 karabiny maszynowe. Do pierwszej akcji nad Sommą w 1916 roku skierowano 49 czołgów, z których część w wyniku awarii nie dotarła nawet do niemieckich pozycji. Początkowo Niemców ogarnęła panika, ale szybko nauczyli się je zwalczać, np. strzelając z armat na wprost. W bitwie tej wzięło udział niewiele czołgów i być może jest to jedna z przyczyn braku sukcesów w pierwszych akcjach z ich użyciem.

Jedyną niemiecką konstrukcją z okresu I wojny światowej był nieudany czołg A7V. Za najbardziej udany czołg I wojny światowej uważana jest francuska konstrukcja FT-17.

Okres międzywojenny to czas prób i udoskonalania istniejących pomysłów. W większości krajów powstały konstrukcje czołgów „szybkich” i „czołgów piechoty” – przeznaczonych albo do niszczenia czołgów nieprzyjaciela i szybkich ataków na tyły wroga (czołg pościgowy), albo do wsparcia piechoty (czołg piechoty). W III Rzeszy oprócz czołgów lekkich (PzKpfw I, PzKpfw II) zaprojektowano dwa czołgi średnie – PzKpfw III (początkowo z armatą 37 mm, w późniejszym czasie z armatami większego kalibru) przeznaczony do zwalczania pojazdów nieprzyjaciela i PzKpfw IV (początkowo z krótkolufową armatą 75 mm) przeznaczonym do wspomagania piechoty. Pierwszymi czołgami uzbrojonymi w armaty „uniwersalne” były radzieckie konstrukcje KW-1 i T-34. Ich długolufowe armaty kalibru 76 mm pozwalały zarówno na używanie skutecznej amunicji przeciwpancernej jak również odłamkowej lub kruszącej.

Rozwój w poszczególnych krajach

Niemcy

W 1931 roku w zakładach Kruppa opracowano na tajne zamówienie Urzędu Uzbrojenia Armii (Heereswaffenamt) dwa modele lekkiego czołgu PzKpfw I i PzKpfw II (PzKpfw – Panzer Kampfwagen, czyli „opancerzony wóz bojowy”). Ponieważ traktat wersalski zabraniał niemieckiej Reichswehrze posiadania broni pancernej dlatego czołg oznaczony został LaS (Landwirtschaftlicher Schlepper – ciągnik rolniczy).

Oznaczenie to zmieniono na Panzerkampfwagen I dopiero w 1935 roku, gdy Hitler oficjalnie wypowiedział traktat wersalski. Pierwszy był uzbrojony w dwa karabiny maszynowe kalibru 7,92 mm osadzone w wieży, a drugi miał jeden karabin i działko kalibru 20 mm.

Podstawowy czołg niemiecki okresu II wojny światowej PzKpfw IV został opracowany w 1936 roku. Miał on masę od 18 ton w przypadku pierwszych wersji do 32 ton dla wersji budowanych pod koniec działań wojennych. Uzbrojenie składało się z działa kaliber 75 mm i dwóch karabinów maszynowych kalibru 7,92 mm; załoga składała się z 5 osób.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Niemieckie czołgi II wojny światowej.

Związek Radziecki

Związek Radziecki wprowadził kilka projektów czołgów, które wprawiły w zadziwienie żołnierzy Wehrmachtu swoimi osiągami i sprawnością bojową. Pierwszym z nich był budowany w dużej serii czołg BT (skonstruowany na podwoziu czołgu konstrukcji amerykańskiego inżyniera Christiego) – istniało kilka jego odmian. Cechą wyróżniającą ten wóz była jego ogromna prędkość (BT – bystrochodnyj tank – szybki czołg) – potrafił na dobrej drodze osiągnąć nawet 86 km/h (bez gąsienic, których możliwość zdejmowania była charakterystyczną cechą tego wozu) i był to niekwestionowany rekord aż do końca lat 70. Czołgi serii BT wyposażone były w długolufową armatę kalibru 45 mm, która w zupełności wystarczała do walki z każdym ówczesnym czołgiem. Słabością wozów BT był jednak cienki pancerz (w najlepszym z nich, BT-7, zaledwie 22 mm). Należy jednak zaznaczyć, że do czasu wybuchu II wojny światowej żaden z czołgów produkowanych na świecie nie miał wystarczającej ochrony przed używanymi ówcześnie armatami ppanc., nawet małokalibrowymi. Pancerz czołgów produkowanych w czasie I wojny światowej i w okresie międzywojennym miał z założenia zapewniać skuteczną ochronę przed bronią strzelecką piechoty i odłamkami. Wyprodukowano też lekki czołg pływający uzbrojony w karabiny maszynowe, zapewniający wsparcie piechocie podczas pokonywania przeszkód wodnych, żadna z innych armii na świecie nie miała podobnej konstrukcji.

Następną konstrukcją był ciężki czołg przeznaczony do działań przełamujących KW-1 – skrót od Klimient Woroszyłow, jednego z członków politbiura. Ten ciężki i mocno opancerzony czołg wyposażony był w armatę kalibru 76,2 mm i 3–4 karabiny maszynowe, Jego załogę stanowiło 5 ludzi. Kolejne wersje czołgu KW to KW-2 i KW-85. Dalszy rozwój tej konstrukcji doprowadził do powstania czołgu IS (Iosif Stalin). Istniało kilka wersji czołgu IS. Były to wersje od IS-1 do IS-4. Po wojnie w oparciu o czołg IS-3 skonstruowano ciężki czołg T-10, który zakończył służbę w armii rosyjskiej w 1993 r.

Czołg T-34 jest z pewnością najbardziej znanym radzieckim czołgiem II wojny światowej. Podstawowe parametry określające ten skonstruowany w 1940 roku i wyprzedzający swoją epokę o kilka lat czołg średni to: 25 ton masy, armata kalibru 76,2 mm, 55 km/h i zasięg do 300 km dzięki znakomitemu silnikowi Diesla. W 1943 r. udoskonalono go jeszcze bardziej, wymieniono armatę na kalibru 85 mm, co dało mu jeszcze większą siłę i możliwość walki nawet z czołgami ciężkimi typu „Tygrys”. Jeszcze podczas wojny Rosjanie próbowali skonstruować godnego następcę T-34. Powstał więc czołg T-43. Różnił się od T-34 przede wszystkim grubszym pancerzem, jednak nie był to jeszcze czołg jakiego oczekiwali Rosjanie. Tak więc prace nad następcą T-34 trwały nadal i zaowocowały powstaniem czołgu T-44. Rozwinięciem tej konstrukcji był czołg T-54/T-55, który stał się najbardziej rozpowszechnionym na świecie czołgiem podstawowym. Znajduje się on do dziś w armiach kilkudziesięciu krajów świata.

W 1941 roku siły zbrojne Trzeciej Rzeszy na froncie wschodnim nie posiadały ani jednego czołgu ciężkiego, niewiele zaś czołgów niemieckich było w stanie nawiązać równorzędną walkę z czołgami radzieckimi. W początkowym okresie wojny Niemcy zmuszeni byli niszczyć średnie oraz ciężkie czołgi radzieckie w znacznej mierze armatami przeciwlotniczymi Flak oraz za pomocą lotnictwa i w walce manewrowej. Sukcesy zawdzięczali lepszej organizacji taktycznej oraz łączności - na początku wojny radzieckie wozy bojowe nie posiadały radiostacji (w radiostacje były wyposażone czołgi dowodzenia). 21 czerwca 1941 r. Armia Czerwona miała na stanie 677 czołgów KW i 1363 czołgi T-34.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Radzieckie czołgi II wojny światowej.

Polska

 Z tym tematem związana jest kategoria: Polskie czołgi II wojny światowej.
 Osobny artykuł: Broń pancerna II RP.

Pierwszymi czołgami użytkowanymi w Wojsku Polskim było 120 francuskich czołgów (Renault) FT-17, które w 1919 roku weszły na stan 1 Pułk Czołgów w Armii Polskiej we Francji pod dowództwem gen. Hallera. Zostały one użyte podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku.

W latach 30. na uzbrojenie polskich wojsk pancernych weszły także dwie polskie konstrukcje tankietka TKS oraz czołg 7 TP, który był unowocześnioną modyfikacją czołgu angielskiego Vickers E[2]. 7TP był pierwszym seryjnie produkowanym czołgiem z wysokoprężnym silnikiem Diesla, a także pierwszym wozem bojowym z peryskopem odwracalnym konstrukcji Rudolfa Gundlacha[2]. Oprócz Vickersa polska armia użytkowała także inne importowane zachodnie konstrukcje, jak francuskie Renault R-35 i Hotchkiss H-35[3].

Druga wojna światowa

Działania wojenne przyniosły ze sobą bezpośrednią konfrontację czołgów. Wszystkie strony wyciągnęły z niej odpowiednie wnioski i powstało dużo nowych konstrukcji. Po stronie radzieckiej powstał IS-2, będący następcą czołgu KW. Miał on 122 mm armatę i pancerz czołowy o grubości 120 mm. Przy masie 46 ton był bardzo groźnym przeciwnikiem dla obu nowych typów czołgów niemieckich: średniego PzKpfw V Panther z 1943 roku i ciężkiego PzKpfw VI Tiger, który pojawił się już pod koniec 1942 roku. Tiger ważył 56 ton, był uzbrojony w znakomitą armatę kalibru 88 mm (przekonstruowana przeciwlotnicza), dwa karabiny maszynowe, rozwijał 37 km/h i miał 102 mm pancerz czołowy. Pod koniec wojny Niemcy wprowadzili odmianę o nazwie Königstiger – czołg ten miał masę 70 ton, wydłużoną armatę kalibru 88 mm o większej prędkości wylotowej pocisków i tym samym większej skuteczności i pancerzu sięgającym 185 mm grubości. Podane wartości pancerza są jednak względne – w momencie wprowadzenia do służby Königstigerów niemiecka stal z braku surowców była już znacznie gorszej jakości niż ta stosowana w czołgach radzieckich czy alianckich. Tygrysy były jednak napędzane jeszcze silnikami benzynowymi, podczas gdy radzieckie od początku wojny miały już wyłącznie silniki Diesla. Silnik Diesla miał tę zaletę, że używane w nim paliwo (w przeciwieństwie do benzyny) rzadziej zapalało się od trafienia czołgu przez wroga. Ponadto silnik Diesla szybciej uzyskuje moment obrotowy, co jest istotne w warunkach terenowych; niemniej osiągał on zdecydowanie niższe moce.

Amerykańskie wojska lądowe używały kilku typów czołgów. Najpowszechniejszym był M4 Sherman, opracowany w 1940 roku. Początkowo miał masę 31 ton i krótkolufową armatę kalibru 75 mm; pod koniec wojny pojawiły się wersje z armatami: długolufową kalibru 76 mm, brytyjską 17-funtową (76,2 mm), a nawet haubicą 105 mm. Zaletą tego czołgu była przede wszystkim łatwość jego masowej produkcji (podobnie jak T-34), a przez to duża przewaga liczebna nad czołgami niemieckimi (w sumie, do zakończenia produkcji w 1945 roku, powstało ponad 40 tysięcy czołgów M4). Do najważniejszych wad natomiast należały wysoka sylwetka i słabe opancerzenie względem niemieckiej broni przeciwpancernej, przystosowanej do zwalczania znacznie lepiej opancerzonych radzieckich czołgów oraz niska siła ognia, szczególnie w wypadku wozów z podstawową armatą 75 mm[4].

Okres powojenny

Okres powojenny przyniósł ze sobą na początku zastój nowych konstrukcji, co najwyżej dokańczanie starych i dalekie ich udoskonalanie, tak jak np. radziecki T-54, którego wersja rozwojowa T-55 była produkowana do roku 1981. Nowe impulsy pojawiły się w latach sześćdziesiątych. W tym okresie zanikł definitywnie podział na czołgi lekkie, średnie i ciężkie, a za to wykształciła się koncepcja czołgu podstawowego (MBT, Main Battle Tank). Wtedy pojawiły się i weszły do masowego użycia nowe wynalazki, zasadniczo zmieniające wygląd pola bitwy. Pierwsze śmigłowce bojowe i przeciwpancerne pociski kierowane. Na początku kierowanie było przewodowe, z czasem użyto lasera jako środka naprowadzającego. Wtedy Armia Radziecka wprowadziła czołgi T-62 z armatami gładkolufowymi zamiast gwintowanych. Stabilizacja armat, na początku tylko w pionie, a potem także w poziomie, stała się normą. W latach 70. nastąpił gwałtowny skok w technice, pojawiły się nowe rodzaje pancerzy niestalowych, termowizory, dalmierze laserowe, określające odległość z dokładnością do kilku centymetrów, oraz nowe rodzaje środków przeciwpancernych.

Klasyfikacje czołgów

M24 Chaffee – amerykański czołg lekki
Typ 97 Chi-Ha – japoński czołg średni
PzKpfw VI Tiger – niemiecki czołg ciężki

Przez lata najpowszechniejszy był podział czołgów ze względu na ich masę. W tej klasyfikacji wyróżniano:

Rzadziej dzielono czołgi ze względu na kaliber głównego uzbrojenia:

  • czołgi z uzbrojeniem lekkim – kaliber do 50 mm (np. PzKpfw III),
  • czołgi z uzbrojeniem średnim – kaliber do 85 mm (np. T-34/85)
  • czołgi z uzbrojeniem ciężkim – kaliber do 152 mm (np. KW-2).

Klasyfikacje te były w praktyce umowne i różne w różnych armiach[5], zaś różnice między najnowszymi czołgami średnimi i nieprodukowanymi już czołgami ciężkimi zatarły się.

Ze względu na przeznaczenie taktyczne obecnie czołgi dzieli się na:

  • czołgi podstawowe (bojowe, liniowe) (np. T-72, Leopard 2, M1 Abrams),
  • czołgi specjalne, przeznaczone, dzięki specjalnemu wyposażeniu do wykonywania zadań specjalnych (czołgi ze specjalnym uzbrojeniem, wyposażeniem), w niektórych armiach wyróżnia się ponadto czołgi powietrznodesantowe.

Niekiedy słowo „czołg” stanowi część nazwy, która określa pojazd nie będący de facto czołgiem. Przykładem są czołgi przeciwlotnicze będące formą samobieżnych dział przeciwlotniczych.

Generacje czołgów

T-54 – radziecki czołg podstawowy I generacji
M60 Patton – amerykański czołg podstawowy II generacji
PT-91 Twardy – polski czołg podstawowy generacji pośredniej II/III

Czołgi powojenne dzieli się obecnie na trzy generacje:

Pierwsza generacja to czołgi powstałe bezpośrednio po II wojnie światowej. Należą do niej T-54, mający 35 ton, 180 mm pancerz czołowy i niestabilizowaną armatę kalibru 100 mm; systemy prowadzenia ognia są mało skuteczne. Jego odpowiednikiem jest amerykański M47 z niestabilizowaną armatą kalibru 90 mm i podobnym zestawem celowników.

Czołgi I generacji:

Druga generacja to czołgi mające już udoskonalone, w stosunku do poprzedników, przyrządy celownicze, wprowadzono wtedy po raz pierwszy celowniki laserowe, i pociski APFSDS. Do tej generacji należą czołgi T-55, w wersji AM (zmodernizowane, wyposażone w system kierowania ogniem MERIDA oraz dodatkowe opancerzenie kadłuba i wieży), T-62 – pierwszy w ogóle czołg II generacji, pierwszy z gładkolufową stabilizowaną armatą kalibru 115 mm i 240 mm pancerzem czołowym. Jego potencjalny przeciwnik amerykański M60 miał armatę gwintowaną kalibru 105 mm, brytyjską L7, produkowaną na licencji w USA pod nazwą M68. Była ona wówczas standardową armatą we wszystkich armiach NATO. Także brytyjskie czołgi Chieftain z armatą o kalibrze 120 mm były klasycznymi przykładami czołgów drugiej generacji. W tym okresie standardem stało się montowanie bocznych ekranów przeciwkumulacyjnych, aby przeciwdziałać nasyceniu kumulacyjnymi środkami przeciwpancernymi (np. granatniki przeciwpancerne) będącymi na wyposażeniu piechoty.

Czołgi II generacji:

Czołgi trzeciej generacji stanowią obecnie podstawowe uzbrojenie armii państw zachodnich. Do tej klasy należą takie pojazdy jak amerykański M1 Abrams wyposażony w gładkolufową, niemiecką armatę Rheinmetal RhM o kalibrze 120 mm, wystrzeliwującą pociski z prędkością 1650 m/s. Pancerz składa się z elementów kompozytowych i wysokowytrzymałych spieków ceramicznych zapewniających mu, po modernizacji, kompletną ochronę przed pociskami kalibru 125 mm z czołgów radzieckich, zarówno kumulacyjnymi jak i rdzeniowymi. System kierowania ogniem dysponuje termowizorem o dużych możliwościach, armata jest w pełni stabilizowana, całkowita masa czołgu wynosi 56 ton. Czołg wyposażono w dość nietypowy system napędu, zamiast klasycznego turbodoładowanego diesla zastosowano turbinę gazową.

Brytyjski Challenger 1 jest produkowany od 1983 roku. Uzbrojony w armatę kalibru 120 mm. Jest w stanie rozwinąć prędkość 56 km/h przy masie własnej 62 ton. Pod tym względem pozostawia daleko w tyle jednostki amerykańskie czy niemieckie. Posiada doskonały pancerz typu „Chobham”, który na licencji produkowany jest również w USA i zastosowany w „Abramsach”. Posiada system automatycznej stabilizacji lufy, wykorzystuje żyroskopy do utrzymania armaty dokładnie wycelowanej nawet wtedy, gdy czołg porusza się po bardzo nierównym terenie. Dalmierz laserowy jest sprzężony z komputerowym systemem kierowania ogniem. Od roku 1996 konstruowane są również nowe wersje, mianowicie Challenger 2.

Niemiecki Leopard 2 w wersjach do A4 ma armatę kalibru 120 mm. Czołgi Leopard 2 w wersji A4 wchodzą w skład wyposażenia polskich sił zbrojnych.

Challenger 2 – brytyjski czołg podstawowy III generacji

Francuski Leclerc jest jedną z najnowszych konstrukcji. Ma armatę kalibru 120 mm, jednak dzięki wydłużeniu lufy prędkość wylotowa wzrosła do 1800 m/s. Armata nie jest ładowana ręcznie, zamontowano specjalny automat ładujący, dzięki czemu szybkostrzelność wzrosła do nawet 15 strzałów na minutę przy strzelaniu krótkimi seriami, co jest szczególnie ważne na współczesnym polu bitwy, gdzie czołg musi szybko wykrywać i niszczyć cele.

Pancerz opracowano wspólnie z firmami niemieckimi zajmującymi się czołgiem Leopard II. Leopard II otrzymał go w czasie modernizacji, spodnia część jego pancerza jest więc troszkę starszej generacji a wierzchnia najnowocześniejsza. W Leclercu cały pancerz jest najnowszej generacji, a czołg nie przeszedł jeszcze modernizacji takiej jak pozostałe czołgi III generacji i ma jeszcze możliwość przyjęcia dodatkowego opancerzenia o masie do 3 ton.

Armia rosyjska również posiada czołgi III generacji, są nimi T-80 i T-90. Mają one osiągi porównywalne z pojazdami zachodnimi.

Czołgi III generacji:

Modele pośrednie (między II i III generacją)

Między drugą a trzecią generacją powstało kilka czołgów pośrednich np. T-64, które były już lepsze niż wozy drugiej generacji, jednak słabsze niż te z trzeciej generacji. Najlepszym przykładem jest używany przez polskie wojsko T-72. Wyposażono go w najpotężniejszą w tamtym czasie armatę D-81, zwaną też Rapira, oznaczaną przez producenta jako 2A46, gładkolufową o kalibrze 125 mm. Armata jest ładowana automatem, pociski nie są scalone tylko rozdzielne – oddzielnie głowica oddzielnie ładunek miotający. Amunicja jest podawana z obrotowego magazynu znajdującego się na dnie wieży. Armata wyrzuca pociski APFSDS z prędkością 1815 m/s – dla porównania najnowocześniejsze obecnie armaty amerykańskie osiągają prędkość wylotową rzędu 1650 m/s. Armata jest jednak stabilizowana tylko jednym żyroskopem, podczas gdy w czołgach zachodnich III generacji stosuje się już cztery a nawet pięć. Poza tym gorszej jakości amunicja powoduje, że to zachodnie wozy mogą przebić grubszy pancerz. Silnik Diesla o mocy 730 koni mechanicznych zapewnia mu dość dobrą manewrowość, jednak nowoczesne czołgi III generacji mające mocniejsze jednostki napędowe są zwrotniejsze i szybsze.

Czołgi generacji pośredniej II/III:

Przyszłość

Czołgi nadal są podstawowym narzędziem na polu bitwy, jednak wyrósł im bardzo groźny przeciwnik w postaci śmigłowca szturmowego wyposażonego w najnowsze systemy zwalczania czołgów. Jednak przepowiednie z początku lat 90. o nadchodzącym końcu ery czołgów, na razie się nie sprawdziły, czego dowodzą prace USA i innych krajów nad IV generacją czołgów.

Zobacz też

Specjalizacja czołgów doprowadziła do wyodrębnienia:

Czołgi w filmie:

Inne:

Przypisy

  1. ↑ Piotr Bojarski. Czołgające się smoki. „Ale historia”. 46/ 2012 (46), s. 8–9. Agora SA. (pol.). 
  2. ↑ a b R. Szubański, „Polska broń pancerna 1939”, wydawnictwo MON, 1982
  3. ↑ A. Jońca, R. Szubański, J. Tarczyński, „Pojazdy Wojska Polskiego 1939”, WKŁ, 1990
  4. ↑ The Encyclopedia of Weapons of World War II. Barnes & Noble, s. 35. ISBN 0-7607-1022-8.
  5. ↑ Marian Laprus: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979. ISBN 83-11-06229-3.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czołg&oldid=52946679”