Kropka środkowa

·

Kropka środkowa, punkt – znak niealfabetyczny w formie kropki (np. font serif) położonej na wysokości średniej linii pisma. W niektórych fontach może mieć inną formę graficzną (kwadrat, trójkąt, romb, elipsa). Stosowany głównie jako separator lub punktor (ozdobny znak wypunktowania).

Historia

Kropkę środkową zaczęli stosować Rzymianie jako znak interpunkcyjny służący do rozdzielania wyrazów. Zachowała się na papirusach z Herkulanum pisanych rzymską kurentą kapitalną z początku n.e. Pojawia się również na pompejańskich tabliczkach woskowych z lat 55–57 n.e. pisanych starszą kursywą rzymską. W I w n.e. stosowano ją powszechnie na rzymskich inskrypcjach nakamiennych.

Znak był obecny również w łacinie średniowiecznej, w której bywał jedynym z używanych znaków przestankowych. Od niego pochodzi również sam termin interpunkcji (od łac. interpunctio), czyli dosłowne: wstawianie owych punktów w tekst.

Znak ten był podstawowo umieszczany w połowie wysokości łacińskiego pisma kapitalnego tzw. kapitale monumentalnej, a umieszczanie go na różnych wysokościach wiersza zmieniało jego znaczenie. Punkt postawiony u góry oznaczał koniec myśli lub przerwę dużą, pośrodku przerwę mniejszą, a u dołu, czyli w miejscu współczesnej kropki – przerwę mała.

Zanik punktu w piśmiennictwie polskim (zastąpionego przecinkiem, skośną kreską oraz kropką) miał miejsce w XVI wieku.

Forma graficzna kropki środkowej przypominała trójkąt, grot strzały, kwadracik, romb lub ozdobny liść bluszczu, tzw. hederę. Niekiedy kropka środkowa była stosowana jako ornament do rozdzielania poszczególnych liter.

Znaki podobne

Znaki podobne do kropki środkowej w zapisie unikodowym:

Znak	Unicode	Kod HTML	Nazwa unikodowa	Nazwa polska	Zastosowanie
·	U+00B7	· lub · lub ·	MIDDLE DOT	kropka środkowa	typografia, ozdobny znak wypunktowania
•	U+2022	• lub • lub •	BULLET	punktor	typografia, znak wypunktowania
‧	U+2027	‧ lub ‧	HYPHENATION POINT	punkt podziału	leksykografia (patrz opis pod tabelą)
∙	U+2219	∙ lub ∙	BULLET OPERATOR	punktor operator	chemia
⋅	U+22C5	⋅ lub ⃅ lub ⋅	DOT OPERATOR	kropka środkowa operator	matematyka
·	U+0387	· lub ·	GREEK ANO TELEIA	grecki średnik	język grecki
・	U+30FB	・ lub ・	KATAKANA MIDDLE DOT	kropka środkowa katakana	symbol CJK
･	U+FF65	･ lub ･	HALFWIDTH KATAKANA MIDDLE DOT	kropka środkowa katakana na półfirecie	symbol CJK
ּ	U+05BC	ּ lub ּ	HEBREW POINT DAGESH OR MAPIQ		język hebrajski

Zastosowanie

Matematyka

W matematyce i fizyce znak kropki środkowej stosuje się jako znak mnożenia np. x ∙ y lub jako symbol iloczynu skalarnego.

Iloczyn wektorowy zapisuje się stosując znaku obróconego krzyżyka (używanego też czasem do oznaczania mnożenia):

${\vec {a}}\times {\vec {b}}$

W unikodzie przewidziano dla iloczynu skalarnego adres U+2219 o nazwie BULLET OPERATOR (∙) punktor operator, stosowany też na oznaczanie relacji „AND” w logice.

Programy DTP i procesory tekstu

W programach DTP i procesorach tekstu kropkę środkowa wykorzystuje się na oznaczania spacji w trybie podglądu niedrukowanych znaków.

Chemia

W chemii kropkę środkową (w postaci U+2022) stosuje się do rozdzielenia części formuł w zapisie nieorganicznych soli uwodnionych np. bezwodny węglan sodu przyswajając wodę tworzy kolejno hydraty: jednowodny Na₂CO₃•H₂O, następnie siedmiowodny Na₂CO₃•7H₂O i ostatecznie trwały dziesięciowodny Na₂CO₃•10H₂O.

Leksykografia

W leksykografii środkową kropkę stosowano zazwyczaj do oznaczania miejsc podziału np.:

do·ber·man, D. ~na, Ms. ~nie, lm M. ~ny.

Coraz częściej również wężyk zastępuje się kropką środkową (U+00B7)

do·ber·man, D·na, Ms·nie, lm M·ny.

W słownikach przygotowywanych do publikacji drukiem jak też w przeglądarkach internetowych zaleca się stosowanie znaku HYPHENATION POINT (‧) U+2027 punktu podziału, który oprócz graficznego oznaczenia potencjalnych miejsc podziału wyrazu (gdyż wizualnie sam glif jest identyczny jak kropka środkowa (U+00B7)), ma dodatkową funkcjonalność, dzięki której jeśli wypadnie na końcu wiersza to punkt podziału zostanie zamieniony na dywiz.

Przykład problemu składu z kropką środkową (U+00B7)

do·ber·-
man

lub

do·ber-
·man

rozwiązanie problemu z punktem podziału (U+2027)

do·ber-
man

Punkt podziału ułatwia skład komputerowych słowników itp., gdyż nie wymaga korekty wyrazów z zaznaczonymi punktami podziału, które na skutek justowania i dzielenia wyrazów zostały przeniesione do następnego wiersza. W niektórych przeglądarkach internetowych (np. Safari) taka funkcjonalność dla punktu podziału została również zaimplementowana.

Typografia

• punktor – do wypunktowania wyrażeń umieszczonych w formie listy. W krojach OpenType punktor może mieć wiele glifów zdefiniowanych pod swoim adresem unikodowym. Zazwyczaj są to warianty hedery lub inne ozdobniki;

• kropka środkowa — zazwyczaj jako ozdobnik, separator, lub punkt podziału;
• w języku japońskim — separator dziesiętny w liczbach pisanych znakami kanji, np. 一・五四 (1,54).