Otto Hahn

Otto Hahn
Państwo działania	Niemcy
Data i miejsce urodzenia	8 marca 1879 ; Frankfurt nad Menem
Data i miejsce śmierci	28 lipca 1968 ; Getynga
	profesor
	Specjalność: chemia fizyczna
Alma Mater	Uniwersytet w Marburgu
Uczelnia	Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie chemii
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Otto Hahn (ur. 8 marca 1879 we Frankfurcie nad Menem, zm. 28 lipca 1968 w Getyndze) – niemiecki fizykochemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1944 roku za prace nad rozszczepieniem jądra atomu^[1]. Jest często uważany za „ojca” współczesnej technologii jądrowej.

Życie i kariera

Dorastał w Monachium, studiował chemię i mineralogię na Uniwersytecie Marburskim oraz na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Otrzymał doktorat na Uniwersytecie Marburskim w 1901 roku. Od roku 1904 pracował w University College London (z Wiliamem Ramsayem). W 1905 roku przeniósł się na McGill University w Montrealu, gdzie pracował z Ernestem Rutherfordem. W 1906 roku powrócił do Niemiec, gdzie pracował na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie, z Emilem Fischerem.

W czerwcu 1911 roku, podczas konferencji w Szczecinie, Otto poznał Edith Junghans (1887–1968), studentkę sztuki. Pobrali się 22 marca 1913 w Szczecinie (rodzinnym mieście Edith). Ich jedyne dziecko, Hanno Hahn (1922–1960), był znanym historykiem sztuki i badaczem architektury do momentu śmierci (razem ze swoją żoną) w wypadku samochodowym. Zostawili 14-letniego syna Dietricha Hahna.

W 1910 roku został mianowany profesorem, a od 1912 kierował Departamentem Jądrowym w nowo utworzonym Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft. W roku 1924 Hahn został pełnym członkiem Pruskiej Akademii Nauk (jego kandydatura została zaproponowana przez Einsteina, Plancka, Fritza Habera, Wilhelma Schlenka i Maksa von Laue). Od roku 1928 Otto Hahn został dyrektorem Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie.

W 1913 roku jego współpracownicą została austriacka fizyk Lise Meitner, z którą Hahn badał zjawisko rozszczepienia jąder atomowych. Meitner wspólnie z Ottonem Frischem rozwinęła teoretyczne podstawy tego zjawiska. Po zajęciu Austrii przez nazistowskie Niemcy Meitner musiała w 1938 roku, z powodu swego żydowskiego pochodzenia, wyemigrować do Danii. Nowym współpracownikiem Ottona Hahna został mianowany 36-letni chemik – uczeń Hahna – Fritz Straßmann.

25 kwietnia 1945 r. Hahn został aresztowany w Kaiser-Wilhelm-Institut für Physik(inne języki) i przewieziony do Hechingen, podobnie jak inni naukowcy biorący udział w niemieckim programie nuklearnym (m.in. Max von Laue, Carl Friedrich von Weizsäcker, Erich Bagge, Horst Korsching(inne języki) i Karl Wirtz(inne języki); natomiast Werner Heisenberg zdołał się ukrywać przez pewien czas i dołączył do nich nieco później)^[2]. Następnie cała grupa została w ścisłej tajemnicy internowana w Farm Hall koło Cambridge w ramach operacji Epsilon(inne języki)^[3]. Przyznanie Hahnowi nagrody Nobla za 1944 rok zostało ogłoszone 15 listopada 1945, w czasie jego pobytu w Farm Hall. Hahn odebrał tę nagrodę 10 grudnia 1946^[4].

W latach 1946–1960 był przewodniczącym Towarzystwa Maxa Plancka, a od 1960 prezydentem honorowym tej organizacji.

Otto Hahn był członkiem Akademii Nauk w: Berlinie, Getyndze, Monachium, Halle, Sztokholmie, Wiedniu, Bostonie, Madrycie, Helsinkach, Lizbonie, Moguncji, Rzymie (Watykanie), Allahabadzie, Kopenhadze oraz Indyjskiej Akademii Nauk^[5].

Osiągnięcia naukowe i spuścizna

W roku 1905 Hahn odkrył mezotor 1^[a] i mezotor 2^[b] oraz radiotor^[c]. Za odkrycie mezotoru 1 Hahn był nominowany do Nagrody Nobla (przez Adolfa von Baeyera).

W roku 1917 odkrył pierwiastek protaktyn (niezależnie od Fredericka Soddy’ego).

W 1921 roku wykrył zjawisko izomerii jądrowej. Za to odkrycie Hahn był powtórnie nominatem do Nagrody Nobla (m.in. przez Maxa Plancka).

W 1938 roku wspólnie z Fritzem Strassmannem przeprowadził pierwszą reakcję rozszczepienia jądra atomu^[7]. Za to odkrycie Hahn otrzymał nagrodę Nobla w 1944 roku.

10 lutego 1939 Hahn i Strassmann przewidzieli wyzwolenie dodatkowych neutronów w czasie rozpadu atomowego (reakcja łańcuchowa została udowodniona przez Frédérica Joliot i jego współpracowników w marcu 1939 roku).

Podczas II wojny światowej Otto Hahn (i jego asystenci: Hans-Joachim Born, Siegfried Flügge, Hans Götte, Walter Seelmann-Eggebert oraz Strassmann) pracowali nad reakcjami rozszczepienia jądra uranu. Do końca 1945 roku skompilowali listę 25 pierwiastków i około 100 udowodnionych przez nich izotopów.

W roku 1955 Hahn był współtwórcą tzw. Deklaracji Mainau, a w 1957 Manifestu z Göttingen. Od 1957 roku był wielokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla (np. przez francuski związek zawodowy Confederation Generale du Travail). Linus Pauling pisał o Ottonie Hahnie jako "swojej inspiracji".

W roku 1971 amerykańscy chemicy nazwali pierwiastek numer 105 hahnium na cześć Ottona Hahna. Po latach wojen o nazwy szeregu pierwiastków, IUPAC ostatecznie nazwała ten pierwiastek dubnium w roku 1997.

W 1999 roku niemiecki magazyn „Focus” opublikował wyniki sondy wśród 500 czołowych naukowców w dziedzinie nauk przyrodniczych, inżynierów i fizyków na temat największych naukowców XX wieku^[8]. Hahn zajął 3 miejsce (za Albertem Einsteinem i Maxem Planckiem) i był pierwszym wśród uczonych empiryków (nie-teoretyków).

Laureat Nagrody Enrica Fermiego^[9].

Uwagi

↑ MsThI lub MsTh₁^[6], ²²⁸Ra; naturalny izotop promieniotwórczy radu, produkt przemiany promieniotwórczej toru w szeregu torowym, T_1/2=6,7 a.
↑ MsThII lub MsTh₂^[6], ²²⁸Ac; naturalny izotop promieniotwórczy aktynu; produkt przemiany promieniotwórczej mezotoru 1 w szeregu torowym T_1/2=6,13 h.
↑ RdTh^[6], ²²⁸Th; naturalny izotop promieniotwórczy toru; produkt przemiany promieniotwórczej mezotoru II w szeregu torowym, T_1/2=1,910 a

Przypisy

↑ The Nobel Prize in Chemistry 1944 [online], nobelprize.org [dostęp 2019-01-23] (ang.).
↑ Hoffmann 2001 ↓, s. 195.
↑ Hoffmann 2001 ↓, s. 2–3.
↑ Hoffmann 2001 ↓, s. 172.
↑ Otto Hahn. Biographical [online], nobelprize.org [dostęp 2019-01-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy i symbole zwyczajowe izotopów według: Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 402, 614–615.
↑ Hahn, O., Strassmann, F.. Über den Nachweis und das Verhalten der bei der Bestrahlung des Urans mittels Neutronen entstehenden Erdalkalimetalle. „Naturwissenschaften”. 27 (1), s. 11–15, 1939. DOI: 10.1007/BF01488241. (niem.). Praca wysłana do publikacji 22 grudnia 1938.
↑ Die Allmacht der Unschärfe. „Focus”. 52, s. 103–108, 1999. [dostęp 2019-01-23]. (niem.).
↑ The Enrico Fermi Award. Award Laureates (ang.), U.S. Department of Energy, Office of Science, science.osti.gov [dostęp 2024-05-18].

Bibliografia

KlausK. Hoffmann KlausK., Otto Hahn. Achievement and Responsibility, Springer, 2001, DOI: 10.1007/978-1-4613-0101-1, ISBN 978-1-4613-0101-1 (ang.).

[7] MsThI lub MsTh₁^[6], ²²⁸Ra; naturalny izotop promieniotwórczy radu, produkt przemiany promieniotwórczej toru w szeregu torowym, T_1/2=6,7 a.

[8] MsThII lub MsTh₂^[6], ²²⁸Ac; naturalny izotop promieniotwórczy aktynu; produkt przemiany promieniotwórczej mezotoru 1 w szeregu torowym T_1/2=6,13 h.

[9] RdTh^[6], ²²⁸Th; naturalny izotop promieniotwórczy toru; produkt przemiany promieniotwórczej mezotoru II w szeregu torowym, T_1/2=1,910 a

[1] The Nobel Prize in Chemistry 1944 [online], nobelprize.org [dostęp 2019-01-23] (ang.).

[CITEREFHoffmann2001195-2] Hoffmann 2001 ↓, s. 195.

[CITEREFHoffmann20012–3-3] Hoffmann 2001 ↓, s. 2–3.

[CITEREFHoffmann2001172-4] Hoffmann 2001 ↓, s. 172.

[5] Otto Hahn. Biographical [online], nobelprize.org [dostęp 2019-01-23] (ang.).

[trzeb78-6] Nazwy i symbole zwyczajowe izotopów według: Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 402, 614–615.

[Hahn-10] Hahn, O., Strassmann, F.. Über den Nachweis und das Verhalten der bei der Bestrahlung des Urans mittels Neutronen entstehenden Erdalkalimetalle. „Naturwissenschaften”. 27 (1), s. 11–15, 1939. DOI: 10.1007/BF01488241. (niem.). Praca wysłana do publikacji 22 grudnia 1938.

[Focus-11] Die Allmacht der Unschärfe. „Focus”. 52, s. 103–108, 1999. [dostęp 2019-01-23]. (niem.).

[12] The Enrico Fermi Award. Award Laureates (ang.), U.S. Department of Energy, Office of Science, science.osti.gov [dostęp 2024-05-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[b]

[c]

[7]

[8]

[9]

[6]