Czchów

{{{nazwa}}}

{{{nazwa oryginalna}}}

Kościół w Czchowie
[[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]] [[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo	{{{państwo}}}
Zarządzający	Burmistrz
Powierzchnia	14,09 km²
Populacja (2008) • liczba ludności • gęstość	{{{liczba ludności}}} {{{gęstość zaludnienia}}} os./km²
Nr kierunkowy	{{{numer kierunkowy}}}
Kod pocztowy	{{{kod pocztowy}}}
Tablice rejestracyjne	{{{tablice rejestracyjne}}}
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | numer kierunkowy = | państwo = | gęstość zaludnienia = | commons = | dopełniacz nazwy = | kod pocztowy = | liczba ludności = | współrzędne = | nazwa oryginalna = | flaga = | nazwa = | tablice rejestracyjne = Nieznane pola: "mapa_miasta", "sekundN", "flaga_miasta", "Miasto", "miejska", "gęstość", "grodzki", "minutN", "województwo", "kod_poczt", "populacja", "tablica_rej", "gmina", "galeria_commons", "nr_kier", "powiat", "domena", "założone", "herb_miasta", "prawa_miejskie", "stopniN", "kod_poczt_um", "rodzaj_gminy", "stopniE", "TERYT", "aglomeracja", "SIMC", "minutE", "dopełniacz_miasta", "sekundE", "miasta_partnerskie", "prezydent" oraz "adres_um".

Czchów – miasto w woj. małopolskim, w powiecie brzeskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Czchów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego. 1 stycznia 2000 Czchów odzyskał utracone w 1928 prawa miejskie.

Według danych z 31 grudnia 2006 miasto miało 2219 mieszkańców.

Miasto jest położone przy drodze krajowej 75 nad Dunajcem i sztucznym zbiornikiem jeziorem Czchowskim, które powstało w wyniku spiętrzenia wód Dunajca.

Historia Czchowa

Romańska wieża w Czchowie
stan z 2000

Ślady najdawniejszego osadnictwa w rejonie miasta sięgają czasów państwa wielkomorawskiego. Z osadnictwem czeskim niekiedy jest wiązana nazwa miasta, występująca w dokumentach od XIII w. także w formie Czechou, Cechou, Cehiov. Według Długosza wśród najdawniejszych mieszkańców przeważali Niemcy, jeńcy wzięci do niewoli w czasie wojen Bolesława Chrobrego z cesarstwem. W roku 1280 odbyło się tu spotkanie księżnej Kingi z księciem Leszkiem Czarnym, w asyście biskupa krakowskiego i innych dostojników w celu rozwiązania konfliktu między książętami.Szablon:Ref W wystawionym na tym zjeździe dokumencie Czchów określony jest jako wieś biskupa krakowskiego. Datowany na 1288 r. dokument, przyznaje prawa do Czchowa benedyktynom tynieckim. Mimo iż dokument jest czasem uznawany za falsyfikat, to miejscowość rzeczywiście należała do benedyktynów w końcu XIII w., gdyż z ich rąk przeszła w ręce panującej dynastii, na początku XIVw.

W 1327 r. istniała już w Czchowie królewska komora celna. W 1333 odziedziczyła go wraz z ziemią sądecką Jadwiga, wdowa po Władysławie Łokietku, a po jej śmierci w 1339 Kazimierz Wielki. Za jego panowania miasto zostało opasane murem obronnym, a przywilej wystawiony w Krakowie 24 listopada 1355 przeniósł je z lokacji na prawie średzkim na magdeburskieSzablon:Ref.

Nie jest pewne kiedy Czchów otrzymał prawa miejskie, we wspomnianym dokumencie zmiany prawa lokacyjnego, wspomniane jest, że prawa miejskie miał już dawno. W czasie lustracji w 1765 wójt z burmistrzami zeznali, że odnośny dokument im zgorzał.Szablon:Ref

Prawdopodobnie w tym samym czasie powstał na wzgórzu wznoszącym się nad miastem niewielki zamek dla obrony tutejszej komory celnej i szlaku handlowego. Trzonem zamku w Czchowie była starsza jeszcze, romańska obronna wieża mieszkalna.

W 1357 król potwierdził miastu immunitet sądowy, wkrótce Czchów był już stolicą powiatu sądowego, kasztelanią mniejszą i starostwem niegrodowym. Tu odbywały się roki sądu ziemskiego krakowskiego i połączone z tym zjazdy szlachty. W 1433 otrzymał prawo urządzania jarmarku, w 1489 kolejnego, a w 1565 Zygmunt August wyznaczył Czchów na miejsce stałych jarmarków przygranicznych.

Korzystne położenie miasta przy głównych szlakach handlowych prowadzących z Czech i Węgier do Polski, przywileje królewskie i stałe jarmarki zapewniały rozwój miasta. O bogactwie dawnego Czchowa świadczyć może, założenie przy poparciu Tomasza z Bochni, komornika żup bocheńskich, w roku 1545 miejskich wodociągów i kanalizacji.Szablon:Ref

W 1501 na czchowskim rynku został ścięty za gwałcenie przymierza , Eliasz, syn Piotra Aarona, hospodara wołoskiego, ostatni z dynastii Bohdanidów. W XVI i XVII w. działał w Czchowie zbór unitariański a przez pewien czas mieszkał też przywódca ruchu, włoski reformator religijny Faust Socyn.

Perspektywa z wieżą w Czchowie

Na początku XVII w. w Czchowie urodził się artysta malarz Florian Benedyktowicz, osiadły później i zmarły w Nowym Sączu w 1649.

Od połowy XVII w. rozpoczął się upadek znaczenia i bogactwa miasta. Przyczyną były zmiany szlaków handlowych, wylewy Dunajca, zwiększane świadczenia na rzecz króla i starostwa i klęski wojenne. W 1662 z 10 łanów na których osadzone było miasto pozostało po powodziach sześć, a liczba mieszkańców wynosiła 500 osób. W 1690 po zniszczeniach powodziowych pozostało 36 domów. Dawny zameczek stracił swe wojskowe znaczenie, pełniąc już tylko rolę więzienia.

Przejście Czchowa pod administrację cesarską po rozbiorach a w 1781 w ręce prywatne (rodziny Benoe) nie zahamowało upadku miasta. W początkach XIX w. powstał tu zakład dobroczynny mający utrzymywać sześciu ubogich, z kapitału zakładowego, 5 mórg i 100 złotych reńskich.

W roku 1928 Czchów utracił prawa miejskie, a przez okres międzywojenny był miejscem stałych targów bydła.

W pobliżu Czchowa leży na pograniczu powiatu brzeskiego i nowosądeckiego zamek Tropsztyn w Wytrzyszczce. Zamek Tropsztyn jest pieczołowicie odbudowany i odrestaurowany, dostępny dla turystów.

Historia parafii w Czchowie

Kościół parafialny w Czchowie

Według zachowanych rachunków świętopietrza parafia w Czchowie istniała już w 1325 r. a niektóre źródła datują jej powstanie nawet na XII w.Szablon:Ref Kościół został erygowany w 1346 (lub wg innych źródeł 1349) pw. Piotra Apostoła . Prawdopodobnie jeszcze w XIV w. zmieniono patrona kościoła i do dziś pozostaje on pw. Narodzenia NMP. Budynek został wzniesiony z miejscowego białego wapienia, stąd dawniej powszechna druga nazwa miasta Ecclesia Alba (łac biały kościół. Kościół został rozbudowany w stylu gotyckim w 1430 r. mimo licznych drobnych przeróbek w tej postaci istnieje do dziś. Do 1693 w kościele znajdowała się brązowa tablica nagrobna Jana de Ognade, starosty czchowskiego i wodza (dux) wołoskiego. W końcu XIX w. Czchów awansował do rangi dekanatu, w skład którego weszły parafie Bieszadszyny (obecnie Biesiadki), Domosławice, Gnojnik, Gwoździec, Olszyny, Poleśnica (obecnie Paleśnica), Tymowa, Zakliczyn, Złota.

Zabytki gminy

1. kościół pw. Narodzenia NMP;
2. lew z niezachowanego do dziś romańskiego kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP.
3. rynek z zabytkowymi podcieniami;
4. liczne dworki;
5. kościółek pw. św. Andrzeja Świerada w Tropiu (święty miał pustelnię w tej miejscowości, która również się zachowała).
6. ruiny zameczku czchowskiego
7. położony 6 km na południe od Czchowa zamek Tropsztyn.

Wpis o Czchowie w rękopisie wizytacji biskupiej w 1570

Ludzie związani z miejscowością

• Stanisław Milski, reżyser, aktor
• Szymon Platner, ostatni żydowski mieszkaniec Brzeska
• Ewa Godlewska, dziennikarka Telewizji Polskiej, prezenterka Panoramy
• Monika Stachurska, dziennikarka Telewizji Polskiej, prezenterka Telekuriera
• Jerzy Skarżyński, dziennikarz muzyczny Radia Kraków, prowadzący audycji muzycznych
• Maciej Florek, tancerz, laureat pierwszej edycji You can dance - Po prostu tańcz!

Literatura

• Szablon:NoteZygmunt Mazur: Studia nad kancelarią Leszka Czarnego Wrocław, Ossolineum, 1975
• Szablon:NoteMiasta polskie w Tysiącleciu red.Stanisław Pazyra, Wrocław, Ossolineum, 1965
• Szablon:NoteLustracja województwa krakowskiego 1765, cz. 1: powiaty sądecki, szczyrzycki, biecki, czchowski oraz księstwa zatorskiego i oświęcimskie, wyd. Alicja Falniowska-Gradowska, Warszawa, PWN, 1973
• Szablon:Note Dekanat czchowski w:Rocznik diecezji tarnowskiej, Tarnów, 1963

Linki zewnętrzne

• „Rubieżami Pogórza Wiśnickiego” - opis szlaku zielonego
• Kościół Narodzenia Najśw. Maryi Panny w Czchowie

• Czchów i Czchów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 777 .