Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: drobne techniczne |
m ort. Znacznik: Wycofane |
||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
[[Plik:WiezowiecRWPGwMoskwie.jpg|thumb|240px|Ratusz w Moskwie przy [[Nowy Arbat|Nowym Arbacie]], dawna siedziba RWPG (2010)]] |
[[Plik:WiezowiecRWPGwMoskwie.jpg|thumb|240px|Ratusz w Moskwie przy [[Nowy Arbat|Nowym Arbacie]], dawna siedziba RWPG (2010)]] |
||
[[Plik:1989 CPA 6039.jpg|thumb|240px|Siedziba RWPG w Moskwie na radzieckim znaczku pocztowym z 1989 upamiętniającym 40. rocznicę utworzenia organizacji]] |
[[Plik:1989 CPA 6039.jpg|thumb|240px|Siedziba RWPG w Moskwie na radzieckim znaczku pocztowym z 1989 upamiętniającym 40. rocznicę utworzenia organizacji]] |
||
'''Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej''' ({{w języku|Ru|Сове́т Экономи́ческой Взаимопо́мощи}}), '''RWPG''' ({{w języku|ru|СЭВ}}) – organizacja powołana w Moskwie w 1949 w celu koordynowania współpracy gospodarczej [[blok wschodni|bloku państw]] podporządkowanych [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]<ref name=pwn>{{encyklopedia PWN|id = 3965334|tytuł=Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej|data dostępu=2019-03-07}}</ref>. Załamanie [[komunizm|systemu komunistycznego]] w europejskich [[państwo satelickie|państwach satelickich]] ZSRR po 1989 (zob. [[ |
'''Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej''' ({{w języku|Ru|Сове́т Экономи́ческой Взаимопо́мощи}}), '''RWPG''' ({{w języku|ru|СЭВ}}) – organizacja powołana w Moskwie w 1949 w celu koordynowania współpracy gospodarczej [[blok wschodni|bloku państw]] podporządkowanych [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]<ref name=pwn>{{encyklopedia PWN|id = 3965334|tytuł=Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej|data dostępu=2019-03-07}}</ref>. Załamanie [[komunizm|systemu komunistycznego]] w europejskich [[państwo satelickie|państwach satelickich]] ZSRR po 1989 (zob. [[jesień ludów]]) oraz zmiany w ZSRR (zob. [[pieriestrojka]] i [[rozpad ZSRR]]) doprowadziły do rozwiązania RWPG w 1991 w Budapeszcie{{r|pwn}}. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Wersja z 21:37, 1 wrz 2024
| |
 RWPG (listopad 1986) członkowie formalni członkowie, którzy nie uczestniczyli w RWPG współpracujący, którzy uczestniczyli w RWPG obserwatorzy | |
| Język roboczy | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Członkowie |
11 |
| Utworzenie |
25 stycznia 1949 |
| Rozwiązanie |
28 czerwca 1991 |
Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (ros. Сове́т Экономи́ческой Взаимопо́мощи), RWPG (ros. СЭВ) – organizacja powołana w Moskwie w 1949 w celu koordynowania współpracy gospodarczej bloku państw podporządkowanych ZSRR[1]. Załamanie systemu komunistycznego w europejskich państwach satelickich ZSRR po 1989 (zob. jesień ludów) oraz zmiany w ZSRR (zob. pieriestrojka i rozpad ZSRR) doprowadziły do rozwiązania RWPG w 1991 w Budapeszcie[1].
Historia
RWPG została utworzona z inicjatywy Stalina podczas konferencji moskiewskiej (5–8 stycznia 1949). Formalnie organizacja powstała w Moskwie w dniu 25 stycznia 1949. W jej skład weszły:
Później do organizacji dołączyły:
Obserwatorami były natomiast:
U genezy RWPG leży tzw. plan Mołotowa z 1947, była to kontrpropozycja sowiecka wobec Planu Marshalla. RWPG miała być odpowiedzią ZSRR na Plan Marshalla i powstanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej. Do grona członków nie zaproszono Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii, co było skutkiem konfliktu między Moskwą a Belgradem. W konferencji moskiewskiej nie uczestniczyła też Finlandia, która przy zachowaniu specjalnych stosunków dwustronnych z Moskwą (odmowa uczestnictwa w Planie Marshalla) zachowała ustrój demokratyczny i gospodarkę rynkową.
Główna siedziba RWPG znajdowała się w Moskwie. 7 grudnia 1961 została podpisana tamże umowa między rządem ZSRR a RWPG o uregulowaniu zagadnień związanych z siedzibą w ZSRR instytucji RWPG, dotycząca nietykalności pomieszczeń, zagadnień finansowych, stałych przedstawicielstw (korzystających z tych samych przywilejów i immunitetów co przedstawicielstwa dyplomatyczne), przejazdów, pobytu i innych spraw. Weszła ona w życie 1 marca 1962.
22 marca 1963 powołano Międzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej (ros. Международный банк экономического сотрудничества, МБЭС) i wprowadzono jednostkę rozliczeniową obowiązującą w RWPG – rubel transferowy[1].
Załamanie systemu komunistycznego w europejskich państwach satelickich ZSRR po 1989 oraz rozpad ZSRR doprowadziły do rozwiązania RWPG na ostatniej sesji organizacji w Budapeszcie, która odbyła się 28 czerwca 1991[1].
Cele
Według I artykułu statutu RWPG miało wspierać planowany rozwój gospodarki narodowej, przyspieszanie postępu technicznego, podniesienie poziomu industrializacji, wzrost wydajności pracy i zwiększenie dobrobytu państw członkowskich.
W latach 60. podjęto próby ożywienia wzrostu gospodarczego i postępu naukowo-technicznego państw bloku wschodniego. Na sesji RWPG w czerwcu 1962 przyjęto zasadę międzynarodowego socjalistycznego podziału pracy. Jej kontynuacją był przyjęty w 1971 tzw. Kompleksowy Program Socjalistycznej Integracji Gospodarczej. Jednak w praktyce integracja gospodarcza państw członkowskich pozostawała ograniczona, m.in. z powodu braku waluty wymienialnej.
Struktura
Najwyższym organem rady była coroczna Sesja Rady, której podlegał Komitet Wykonawczy złożony z wicepremierów państw członkowskich. W Warszawie siedzibę miała jedna z dwudziestu jeden komisji branżowych, odpowiedzialna za przemysł węglowy. Reprezentantem RWPG na zewnątrz był sekretarz Rady wyznaczany przez Sesję Rady. Komitet Wykonawczy powstał w czerwcu 1962, z siedzibą w Moskwie, gdzie też mieścił się od 1949 Sekretariat Rady.
Łącznie działało 21 stałych komisji RWPG:
- Stała Komisja Budownictwa z siedzibą w Berlinie (od czerwca 1958),
- Stała Komisja Ekonomiczna z siedzibą w Moskwie (od marca 1958),
- Stała Komisja Energetyczna z siedzibą w Moskwie (od czerwca 1958),
- Stała Komisja Geologiczna z siedzibą w Ułan Bator (od lipca 1963),
- Stała Komisja Handlu Zagranicznego z siedzibą w Moskwie (od maja 1956),
- Stała Komisja Koordynacji Badań Naukowo-Technicznych z siedzibą w Moskwie (od czerwca 1962),
- Stała Komisja Normalizacyjna z siedzibą w Berlinie (od czerwca 1962),
- Stała Komisja Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej z siedzibą w Moskwie (od lipca 1960),
- Stała Komisja Przemysłu Maszynowego z siedzibą w Pradze (od maja 1956),
- Stała Komisja Przemysłu Chemicznego z siedzibą w Berlinie (od maja 1956),
- Stała Komisja Przemysłu Hutniczego z siedzibą w Moskwie (od maja 1956),
- Stała Komisja Przemysłu Lekkiego z siedzibą w Pradze (od lipca 1963),
- Stała Komisja Przemysłu Metali Nieżelaznych z siedzibą w Budapeszcie (od maja 1956),
- Stała Komisja Przemysłu Naftowego i Gazowego z siedzibą w Budapeszcie (od maja 1956),
- Stała Komisja Przemysłu Radio-technicznego i Elektronowego z siedzibą w Budapeszcie (od lipca 1963),
- Stała Komisja Przemysłu Spożywczego z siedzibą w Sofii (od lipca 1963),
- Stała Komisja Przemysłu Węglowego z siedzibą w Warszawie (od maja 1956),
- Stała Komisja Rolna z siedzibą w Sofii (od maja 1956),
- Stała Komisja Statystyczna z siedzibą w Moskwie (od czerwca 1962),
- Stała Komisja Telekomunikacyjna z siedzibą w Moskwie (od października 1971),
- Stała Komisja Transportowa z siedzibą w Moskwie (od czerwca 1958),
- Stała Komisja Walutowo-Finansowa z siedzibą w Moskwie (od grudnia 1962).
Stałymi organami RWPG były również:
- Biuro Komitetu Wykonawczego ds. Zbiorczych Zagadnień Planów Gospodarczych z siedzibą w Moskwie (od lipca 1962),
- Biuro Koordynacji Frachtowania Statków z siedzibą w Moskwie (od grudnia 1962),
- Konferencja Przedsiębiorstw Armatorów z siedzibą w Moskwie (od października 1963),
- Konferencja Kierowników Urzędów Gospodarki Wodnej z siedzibą w Moskwie (od lipca 1962),
- Narada przedstawicieli krajów członkowskich ds. prawnych (od maja 1970),
- Narada kierowników instytucji patentowych (od 1960),
- Narada kierowników organów gospodarki wodnej (od 1962),
- Narada ministrów handlu wewnętrznego (od 1967),
- Instytut Normalizacyjny RWPG z siedzibą w Moskwie (od czerwca 1962),
- Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych z siedzibą w Dubnej (od 1956),
- Międzynarodowy Instytut Problemów Ekonomicznych Światowego Systemu Socjalistycznego (od 1970),
- Międzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej z siedzibą w Moskwie (od stycznia 1964),
- Międzynarodowy Bank Inwestycyjny z siedzibą w Moskwie (od 1971),
- Międzynarodowe Centrum Informacji Naukowo-Technicznej RWPG z siedzibą w Moskwie (od 1970),
- Międzynarodowa Organizacja Współpracy Hutnictwa Żelaza i Stali Intermetall z siedzibą w Budapeszcie (od 1964),
- Międzynarodowa Organizacja Łączności Kosmicznej Intersputnik z siedzibą w Moskwie (od 1971),
- Międzynarodowa Organizacja Radia i Telewizji OIRT Interwizja siedzibą w Pradze (od 1950),
- Międzynarodowa Organizacja Współpracy w zakresie Laboratoriów Badawczych Wysokich Mocy i Wysokich Napięć Interelektrotest (od 1973),
- Międzynarodowa Organizacja Współpracy Gospodarczej i Naukowej w Dziedzinie Przemysłu Elektrotechnicznego Interelektro z siedzibą w Moskwie (od 1973),
- Międzynarodowa Organizacja Współpracy w Zakresie Budowy Aparatury Pomiarowej Interetalonpribor z siedzibą w Moskwie (od 1972),
- Międzynarodowa Organizacja Współpracy Przemysłu Łożyskowego RWPG Interszypnik (od 1964),
- Międzynarodowe Zjednoczenie Gospodarcze Aparatury Jądrowej Interatominstrument z siedzibą w Warszawie (od 1972),
- Międzynarodowe Zjednoczenie Gospodarcze Produkcji Wyposażenia Elektrowni Atomowych lnteratomenergo z siedzibą w Moskwie (od 1973),
- Międzynarodowe Zjednoczenie Gospodarcze Małotonażowej Produkcji Chemicznej Interchim z siedzibą w Berlinie (od 1969),
- Międzynarodowe Zjednoczenie Gospodarcze Produkcji Włókien Sztucznych Interchimwołokno z siedzibą w Bukareszcie (od 1974),
- Międzynarodowe Zjednoczenie Gospodarcze Wyposażenia do Oczyszczania Wody Interwodoczistka z siedzibą w Sofii (od 1978),
- Międzynarodowe Zjednoczenie Gospodarcze Produkcji Wyposażenia Technologicznego dla Przemysłu Tekstylnego Intertekstilmasz z siedzibą w Moskwie (od 1973),
- Stowarzyszenie Przedsiębiorstw Krajów Socjalistycznych Produkujących Narzędzia Medyczne Medunion z siedzibą w Budapeszcie (od 1973),
- Centralny Zarząd Dyspozytorski Połączonych Systemów Energetycznych z siedzibą w Pradze (od 1962),
- Wspólny Park Wagonów RWPG z siedzibą w Pradze (od 1963).
Pola działania
Integracja systemu walutowego
Walutą rozliczeniową RWPG był rubel transferowy funkcjonujący wyłącznie w formie zapisów na kontach powołanego w 1963 Międzynarodowego Banku Współpracy Gospodarczej (MBWG). Finansowaniem przedsięwzięć prowadzonych w ramach programów integracji gospodarczej RWPG zajmował się powołany w 1970 Międzynarodowy Bank Inwestycyjny (MBI). Oba banki istnieją po dzień dzisiejszy, Polska jest jednak udziałowcem tylko pierwszego z nich.
Integracja standardów technologicznych
Jednym z obszarów koordynacji RWPG był rozwój wspólnych standardów technologicznych, w szczególności w zakresie łączności elektronicznej i elektrotechniki. Ich przykładem był przyjęty w 1966 w ZSRR i narzucany stopniowo innym krajom członkowskim tzw. Jednolity System Elektronicznych Maszyn Cyfrowych. Na obszarze RWPG wprowadzono również jako obowiązujący francuski system nadawania koloru w sygnale kolorowej telewizji analogowej – SECAM.
Budowa zintegrowanej sieci gazociągów i ropociągów
Ich elementem był przebiegający przez Polskę rurociąg naftowy Przyjaźń.
Integracja systemów energetycznych
Nadzór nad tym obszarem integracji sprawował powołany w 1962 Centralny Zarząd Dyspozytorski Połączonych Systemów Energetycznych. Jednym z naczelnych jego zadań było opracowywanie schematów i reżimów pracy równoległej połączonych systemów energetycznych oraz środków zapewniających pracę równoległą tych systemów z normalną częstotliwością. Po rozwiązaniu RWPG zachowano strukturę Centralnego Zarządu Dyspozytorskiego (CZD) połączonych systemów energetycznych (PSE) z siedzibą w Pradze. Zasady współpracy regulowane są obecnie przez instrukcję, która w 1992 roku była dość gruntownie zweryfikowana. Wprowadzono szereg zmian, które uwzględniały nowe warunki ekonomiczne poszczególnych krajów oraz dążenie do większej liberalizacji i komercjalizacji wzajemnych stosunków. Najważniejsza zmiana dotyczyła regulacji częstotliwości i salda wymiany w połączonych systemach energetycznych. Dotychczas częstotliwość była regulowana przez system byłego ZSRR, a następnie Rosji, natomiast pozostałe kraje w przypadku pracy równoległej regulowały tylko saldo wymiany bez uwzględnienia współczynnika korekty częstotliwości. Od stycznia 1993 wprowadzono w tym zakresie nowe zasady: odpowiedzialność za regulację częstotliwości została rozłożona na wszystkie współpracujące kraje, które zobowiązane są regulować saldo wymiany z uwzględnieniem współczynnika korekty częstotliwości.
Członkowie
- Założyciele:
- Pozostali:
Ludowa Republika Albanii 1949–1961 (od 1962 przestała brać udział w pracach, formalnie nie występując z organizacji)
Niemiecka Republika Demokratyczna 1950–1990 (członkostwo ustało w związku z wchłonięciem do RFN-u)
Mongolska Republika Ludowa od 7 czerwca 1962
Republika Kuby od 11 lipca 1972
Socjalistyczna Republika Wietnamu od 29 czerwca 1978
- Status obserwatora:
- Członkowie stowarzyszeni:
Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii od 1964
Finlandia od 1973
Meksyk od 1975
Irak od 1975
Cenzura komunistyczna
W okresie PRL tematyka związana z Radą Wzajemnej Pomocy Gospodarczej była przedmiotem cenzury. Peerelowska cenzura usuwała wszystkie krytyczne opinie wobec organizacji, a także wiele merytorycznych informacji odnośnie do jej działalności. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje wytyczne dla cenzorów Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk: „W informacjach dotyczących RWPG nie należy dopuszczać do publikacji materiałów krytycznych, podważających celowość i zasady współpracy gospodarczej krajów socjalistycznych oraz ujawnionych rozbieżności między poszczególnymi krajami lub zawierających krytykę ich stanowisk.”[2]
Cenzurowano również wszelkie informacje dotyczące współpracy militarnej, ukrywano istnienie w RWPG Komisji do spraw przemysłu zbrojeniowego oraz współpracę z Układem Warszawskim[2]. Zakazem publikacji objęte były kursy walut narodowych państw należących do RWPG oraz ich przeliczniki, a także oparte na nich analizy statystyczne[2].
Zobacz też
- rubel transferowy
- Międzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej
- blok wschodni
- Jesień Ludów
- rozpad ZSRR
- 20 złotych 1974 XXV lat RWPG
Przypisy
- ↑ a b c d Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-03-07].
- ↑ a b c Strzyżewski 2015 ↓, s. 67.
Bibliografia
- Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015. ISBN 978-83-61344-70-4.