Y’all
Y’all (wym. UK: /jɔːl/, USA: /jɑːl/[1]; ang. „wy wszyscy”) – w języku angielskim forma ściągnięta od you i all (niekiedy pisane łącznie jako you-all). Y’all funkcjonuje zasadniczo jako zaimek drugiej osoby liczby mnogiej, jednak kwestia jego stosowania wyłącznie jako formy liczby mnogiej stała się tematem wieloletnich sporów i dyskusji lingwistycznych. Forma ta jest silnie kojarzona z południowymi odmianami angielszczyzny amerykańskiej[2], jak również z innymi dialektami takimi jak angielszczyzna afroamerykańska oraz z formą angielszczyzny południowoafrykańskiej używaną przez osoby pochodzenia hinduskiego[3].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Y’all powstało jako forma ściągnięta od you-all. Forma ta po raz pierwszy pojawiła się w XIX wieku na południu Stanów Zjednoczonych[4], a po raz pierwszy odnotowano ją w 1824 roku[5]. Brakuje informacji na temat wielu aspektów pochodzenia tego wyrazu; nie istnieje m.in. żadne opracowanie, które wyjaśniałoby, czy słowo to zaczęło być używane przez Afroamerykanów na południu czy przez białych imigrantów[6]. Jedna z teorii głosi, że termin ten wywodzi się od wyrażenia ye aw, funkcjonującgo we wczesnym dialekcie ulsterskim[7]. Imigranci pochodzenia irlandzko-szkockiego, którzy podróżowali do południowych stanów bardzo często używali tego wyrażenia[8]. Część zebranych danych wskazuje, że forma y’all mogła wyewoluować z ye aw dzięki afrykańskim niewolnikom, którzy najprawdopodobniej przyswoili sobie ten element językowy[9]. Inna teoria głosi, że y’all jest kalką z kreolskich języków gullah oraz karaibskiej angielszczyzny, która potem pojawiła się we wczesnych odmianach angielszczyzny afroamerykańskiej[5]. Forma y’all jest rodzimych tworem, to jest znajduje swoje źródło w rodzimych procesach gramatycznych i morfologicznych, a nie w naleciałościach innych dialektów angielszczyzny[5].
Występują również inne warianty pisowni tego wyrazu: ya'll oraz yall, przy czym forma y’all jest najbardziej rozpowszechniona, będąc dziesięć razy bardziej popularną niż ya'll[10]. Rzadziej spotykane odmiany zapisu to yawl oraz yo-all[6].
Cechy językowe
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Źródła formy y’all doszukuje się na etapie złączenia się drugiej osoby liczby pojedynczej („thou”) i mnogiej („ye”) w języku wczesnonowoangielskim[5]. Tym samym y’all miało wypełnić lukę powstałą w wyniku braku osobnego zaimka dla drugiej osoby liczby mnogiej w angielszczyźnie standardowej. Zaimek y’all uchodzi za nietypowy, ponieważ akcentowana forma you-all, od której się wywodzi, staje się nieakcentowana[10].
Y’all może pełnić kilka funkcji gramatycznych – funkcjonuje np. jako zaimek zbiorowy („do y’all have any money?”) lub zaimek nieokreślony („y’all are here”)[11][12].
Językoznawca Raymond Hickey podaje również, że y’all służy w pewnych kontekstach do wyrażenia „zażyłości” oraz „solidarności” z rozmówcą[13]. Jako forma liczby pojedynczej y’all może służyć okazaniu życzliwości wobec adresata[14]. Tak użyte angielskie y’all odróżnia się zatem od praktyki panującej w językach takich jak francuski, niemiecki czy rosyjski, gdzie liczba mnoga nadaje wypowiedzi oficjalny i formalny ton[14].
Y’all w liczbie pojedynczej
[edytuj | edytuj kod]Od wielu lat, wśród użytkowników tej formy i profesjonalnych gramatyków[12], toczy się debata, czy zwrot y’all odnosi się wyłącznie do liczby mnogiej[5]. Spór ten sięga do końca XIX wieku i problematykę tę od tego czasu bardzo często porusza się w literaturze lingwistycznej[12]. Mimo że wielu mieszkańców południowych stanów preferuje używanie y’all wyłącznie w liczbie mnogiej, wiadomo, że zaimek ten używany jest również w funkcji liczby pojedynczej[6][10][14], w szczególności poza obszarami południowych stanów[15].
Henry Louis Mencken ustalił, że zaimki y’all i you-all odnoszą się przeważnie do liczby mnogiej, jednak również on przyznał, że wyrażenia te bywają również stosowane jako formy liczby pojedynczej. Stwierdził, że y’all w liczbie mnogiej jest:
podstawowym dogmatem na Południu Stanów Zjednoczonych (…) Niemniej jednak, było to wielokrotnie kwestionowane ze znacznym wykazaniem dowodów. Niewątpliwie, dziewięćdziesiąt dziewięć razy na sto, you-all sygnalizuje liczbę mnogą – bezpośrednie lub nie – a zatem, używane do pojedynczej osoby oznacza „Ty i twoi znajomi” lub coś podobnego, ale ten setny raz, możliwe jest odkrycie dodatkowego znaczenia.
Formy dzierżawcze
[edytuj | edytuj kod]Istnieje również dzierżawcza forma zaimka y’all pisana najczęściej jako y’all's[13], jednakże z powodu braku ustandaryzowanej pisowni można spotkać się z wieloma wariacjami tego wyrazu, w tym: y’alls, y’all's, y’alls's, you all's, your all's oraz all of y’all's[12].
Forma all y’all
[edytuj | edytuj kod]Niektórzy użytkownicy angielszczyzny używają form all y’all, all of y’all i alls y’all na określenie większej grupy osób niż sugerowałoby samo y’all[18], jednakże w niektórych południowych regionach Stanów Zjednoczonych warianty te są postrzegane jako niepoprawne i nadmiarowe. Forma all y’all bywa także używana w celu wzmocnienia wypowiedzi.
Wymowa
[edytuj | edytuj kod]
OdsłuchajSłownik Cambridge podaje wymowę y’all jako /jɑːl/, która jest zgodna z transkrypcją fonetyczną dla ustandaryzowanej angielszczyzny amerykańskiej (tzw. General American)[1]. Amerykański słownik Merriam-Webster podaje transkrypcję zgodną z bardziej południowym dialektem, czyli tam, gdzie y’all jest najczęściej stosowane, mianowicie /jɔːl/[19]. W amerykańskiej angielszczyźnie długość samogłoski (reprezentowana znakiem ː) nie jest wartością fonemiczną, dlatego nie jest ona zaznaczona w transkrypcji Merriam-Webster. Niewielkie różnice w wymowie związane są ze zjawiskiem defonologizacji głosek /ɔ/ i /ɑ/, które w amerykańskiej odmianie angielskiego, dla wielu rodzimych użytkowników języka, tracą swoją dystynktywność (tzw. cot–caught merger).
Użycie regionalne
[edytuj | edytuj kod]Stany Zjednoczone
[edytuj | edytuj kod]Y’all uważane jest za „jedną z najbardziej charakterystycznych cech gramatycznych” południowej odmiany języka angielskiego w Stanach Zjednoczonych, jak również jego jedną z najważniejszych cech[5]. Osoby, które przeprowadziły się na Południe z innych rejonów kraju często przyswajają użycie y’all, nawet gdy nie przyswajają innych cech[20]. Poza południowymi terenami Stanów Zjednoczonych, y’all jest ściśle powiązane z afroamerykańską odmianą języka angielskiego[21]. Afroamerykanie przyjęli południową angielszczyznę i podczas masowej emigracji na północ w XIX wieku, część cech językowych powędrowała razem z nimi, w tym y’all, które w społecznościach afroamerykańskich poza południem jest szczególnie widocznie[22].
Użycie y’all jako głównego zaimka dla drugiej osoby liczby mnogiej nie jest upowszechnione na całym obszarze południa Stanów Zjednoczonych. Na przykład w dialektach z Ozark i Great Smoky Mountains dominuje forma you'uns – forma ściągnięta od you ones[12]. Na południu funkcjonują również inne formy tego zaimka, jak na przykład you guys[12].
W 2003 roku wydział językoznawstwa na Uniwersytecie Harvarda przeprowadził ankietę dotyczącą dialektów używanych na terenie całych Stanów Zjednoczonych. Jednym z pytań było pytanie o to „jakiego słowa/jakich słów używasz, by zwrócić się do dwóch lub więcej osób?”[23]. Y’all padło jako odpowiedź w każdym stanie, przy czym najwięcej osób (ponad 85%) udzieliło takiej odpowiedzi w Missisipi, a najmniej (poniżej jednego procenta) w Dakocie Północnej[23].
|
 |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
- zaimki w języku angielskim
- gramatyka języka angielskiego
- kontrakcja w fonetyce
- rozdzielny bezokolicznik
- they jako forma liczby pojedynczej
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Znaczenie Y'ALL, definicja w Cambridge English Dictionary-Słowniku języka angielskiego Cambridge. Cambridge Dictionary. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).
- ↑ Bernstein 2003 ↓, s. 106.
- ↑ Mesthrie 1996 ↓, s. 88-89.
- ↑ Crystal 2012 ↓, s. 189.
- ↑ a b c d e f Schneider 2005 ↓, s. 284.
- ↑ a b c Crystal 2012 ↓, s. 190.
- ↑ Montgomery 2001 ↓, s. 149.
- ↑ Bernstein 2003 ↓, s. 108-109.
- ↑ Lipski 1993 ↓.
- ↑ a b c Garner 2009 ↓, s. 873.
- ↑ Montgomery 2001 ↓.
- ↑ a b c d e f Bernstein 2003 ↓, s. 107-109.
- ↑ a b Hickey 2003 ↓, s. 352.
- ↑ a b c Lerner 2010 ↓, s. 218.
- ↑ Arika Okrent: Can y’all be used to refer to a single person?. The Week, 2014-09-14. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).
- ↑ Mencken 1948 ↓, s. 337.
- ↑ Oryginalny cytat: is a cardinal article of faith in the South. ... Nevertheless, it has been questioned very often, and with a considerable showing of evidence. Ninety-nine times out of a hundred, to be sure, you-all indicates a plural, implicit if not explicit, and thus means, when addressed to a single person, 'you and your folks' or the like, but the hundredth time it is impossible to discover any such extension of meaning.
- ↑ Teresa R. Simpson: How to Use 'Y’all' Correctly. tripsavvy.com, 2018-05-12. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).
- ↑ Y’all – Definition of Y’all by Merriam-Webster. Merriam-Webster. [dostęp 2019-03-26]. (ang.). Instrukcja do odczytu transkrypcji stosowanej przez Merriam-Webster dostępna jest pod tym adresem
- ↑ Montgomery 2007 ↓.
- ↑ Baugh 2000 ↓, s. 106.
- ↑ Wright 2014 ↓, s. 177.
- ↑ a b c Wyniki ankiety – Dialect Survey. Harvard Dialect Survey, 2003. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Cynthia Goldin Bernstein: Grammatical features of southern speech: yall, might could, and fixin to. W: Stephen J. Nagle, Sara L. Sanders: English in the Southern United States. Cambridge University Press, 2003, s. 106-118. DOI: 10.1017/CBO9780511486715. ISBN 978-0-511-48671-5.
- John Baugh: Beyond Ebonics: Linguistic pride and racial prejudice. Oxford University Press, 2000. ISBN 978-0-19-515289-0.
- David Crystal: The Story of English in 100 Words. St. Martin’s Press, 2012. ISBN 1-250-00346-6.
- Bryan A. Garner: Garner's Modern American Usage. Oxford University Press, 2009. ISBN 0-19-538275-7.
- Edgar W. Schneider: The English dialect heritage of the southern United States. W: Raymond Hickey: Legacies of Colonial English: Studies in Transported Dialects. Cambridge University Press, 2005. DOI: 10.1017/CBO9780511486920.012. ISBN 1-139-44238-4.
- John M. Lipski. Y'ALL in American English. „English World-Wide”. 14, s. 23–56, 1993. DOI: 10.1075/eww.14.1.03lip. ISSN 0172-8865. (ang.).
- Michael Montgomery: British and Irish antecedents. W: John Algeo: The Cambridge History of the English Language: Volume 3. Cambridge University Press, 2001, s. 9780521264792.
- Michael Montgomery: Y’all. W: Michael Montgomery, Ellen Johnson: The New Encyclopedia of Southern Culture, Volume 5: Language. North Carolina Press, 2007. ISBN 0-8078-5806-4.
- Raymond Hickey: Rectifying a standard deficiency: Second-person pronominal distinction in varieties of English. W: Irma Taavitsainen, Andreas H. Jucker: Diachronic Perspectives on Address Term Systems. John Benjamins Publishing Company, 2003, s. 345–374, seria: Pragmatics & Beyond New Series. DOI: 10.1075/pbns.107. ISBN 978-90-272-5348-4.
- Laurence Lerner: You Can't Say That! English Usage Today. Cambridge University Press, 2010. ISBN 0-521-14097-8.
- Henry Louis Mencken: The American Language Supplement II: An Inquiry into the Development of English in the United States. 1948.
- Susan Wright: Ah'm going for to give youse a story today': remarks on second person plural pronouns in Englishes. W: Jenny Cheshire, Dieter Stein: Taming the Vernacular: From dialect to written standard language. Routledge, 2014. ISBN 1-317-88579-1.
- Rajend Mesthrie: South African Indian English. W: Vivian De Klerk: Focus on South Africa. John Benjamins Publishing Company, 1996. ISBN 90-272-4873-7.