Miłomłyn

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Miłomłyn
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Budynek nad kanałem
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

ostródzki

Gmina

Miłomłyn

Prawa miejskie

1335 (ponownie 1998)

Burmistrz

Stanisław Siwkowski

Powierzchnia

12,38[1] km²

Wysokość

102 m n.p.m.

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


2449[2][3]
197,8 os./km²

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

14-140

Tablice rejestracyjne

NOS

Położenie na mapie gminy Miłomłyn
Mapa konturowa gminy Miłomłyn, w centrum znajduje się punkt z opisem „Miłomłyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Miłomłyn”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Miłomłyn”
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego
Mapa konturowa powiatu ostródzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Miłomłyn”
Ziemia53°45′51″N 19°50′17″E/53,764167 19,838056
TERC (TERYT)

2815074

SIMC

0482192

Urząd miejski
ul. Twarda 12
14-140 Miłomłyn
Strona internetowa
BIP

Miłomłyn (dawniej niem. Liebemühl[4]Liebe (miłość, także nazwa nieistniejącej obecnie rzeki Liebe+ Mühle (młyn); – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, nad Kanałem Elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Miłomłyn. Ważny węzeł wodny na Kanale Elbląskim. Nazwa Liebemühl została przetłumaczona przez Polaków jako Miłomłynek[5].

Pod względem historycznym Miłomłyn leży na obszarze dawnej ziemi Sasinów, który później wszedł w skład diecezji pomezańskiej[6] i Prus Górnych[7], a etnograficznie jest zaliczany do Mazur[8].

Miłomłyn uzyskał lokację miejską przed 1335 rokiem, zdegradowany w 1945 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1998 roku[9]. W latach 1945–1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.

Według danych z 1 stycznia 2018 Miłomłyn liczył 2449 mieszkańców[2].

Historia[10][edytuj | edytuj kod]

Początki[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze wzmianki o osadzie datuje się na 1315 rok. Należała ona początkowo do komturstwa dzierżgońskiego, którego komtur – Hartung von Sonnenborn – 31 grudnia 1335 roku nadał miastu herb i przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. Na początku XIV w. na miejscu osady Krzyżacy zbudowali zamek i młyn, a obok powstało osiedle targowe Liwemühl (Młyn nad Liwą), które w 1335 r. uzyskało prawa miejskie. Od XIV w. miasto miało swoje władze – radę miejską i sąd. Ratusz został zbudowany w 1406 roku.

Wojny i spustoszenia[edytuj | edytuj kod]

W 1414 roku, podczas wojny głodowej, Polacy zajęli miasto na krótko i dokonali dużych zniszczeń. W trakcie wojny trzynastoletniej (1454–1466) zamek znajdował się pod kontrolą Krzyżaków, natomiast mieszkańcy miasta opowiadali po stronie polskiej[11]. Ponownego spustoszenia podczas wojny polsko-krzyżackiej dokonały wojska krzyżackie w listopadzie 1520 roku, a potem miasto zostało zajęte przez wojska polskie.

W latach 1567–1587 na tutejszym zamku rezydowali ostatni ewangeliccy biskupi pomezańscy. W wieku XVII Miłomłyn zniszczyli Szwedzi, a w roku 1807 i 1813 – kolejne przemarsze wojsk francuskich, pruskich i rosyjskich.

Miłomłyn nie uniknął klęsk w postaci epidemii i pożarów.

Rok Rodzaj spustoszenia Skutki Uwagi
1414 atak Polaków na Miłomłyn; wojna głodowa ogólne zniszczenia miasta
1520 atak Krzyżaków na Miłomłyn; wojna polsko-krzyżacka bardzo duże zniszczenia, Krzyżacy wycięli w pień ludność
1653 wielki pożar spłonęło niemalże całe miasto m.in. ratusz w centrum rynku pozostał jedynie kościół i 4 domy
1700 pożar zniszczył to, co ocalało z poprzedniego pożaru spłonęły 2 domy
1710 epidemia dżumy śmierć kilkudziesięciu osób
wiek XVII zniszczenia dokonane przez Szwedów
1807, 1813 przemarsze wojsk francuskich, pruskich i rosyjskich

Rozkwit Miłomłyna[edytuj | edytuj kod]

Budynek poczty

W latach 1818–1945 należał do wschodniopruskiego powiatu ostródzkiego. Do rozwoju miejscowości w XIX w. przyczyniła się budowa Kanału Elbląskiego w latach 1844–1860 oraz doprowadzenie kolei (trasa OstródaElbląg) w roku 1893. Linia kolejowa została rozebrana w 1945 r. i wywieziona do ZSRR. Druga linia kolejowa, zbudowana w 1903 r., o numerze 257, łączyła Ostródę i Morąg. W tym czasie Miłomłyn stał się węzłem dróg wodnych i kolejowych oraz ośrodkiem handlu drewnem.

W 1855 wybrukowano ulice[11]. Na przełomie XIX i XX w. zbudowano w Miłomłynie tartak oraz stocznie naprawy statków pływających po kanale. W mieście istniała czynna cegielnia oraz znany w okolicy browar Mierau. W roku 1888 zdecydowano się na oświetlenie Miłomłyna lampami gazowymi.

W referendum 11 lipca 1920 r. mieszkańcy Miłomłyna jednogłośnie opowiedzieli się za przynależnością miasta do Rzeszy Niemieckiej. W roku 1939 miejscowość zamieszkiwało 2439 osób.

W miejscowości znajdowała się stacja kolejowa Miłomłyn.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

W 1945 roku do Miłomłyna wycofała się jedna z trzech grup kompanii piechoty garnizonu czerwonych koszar, broniących Ostródy przed Armią Czerwoną, a dokładnie odcinka KajkowoBukwałd. Grupą tą, która liczyła 50-60 żołnierzy, dowodził Bruno Kowalzik. Żołnierze przedzierali się przez lasy miejscowości Piławki pod ostrzałem artylerii, a gdy już dotarli do samego Miłomłyna, zostali ewakuowani ciężarówką do Morąga. Po dużych zniszczeniach z 1945 r., spowodowanych przez wojska Armii Czerwonej i obejmujących 90% całego miasta, Miłomłyn stracił prawa miejskie.

Miłomłyn jako gromada[edytuj | edytuj kod]

Budynek straży pożarnej

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Miłomłyn.

Obszar ochrony uzdrowiskowej[edytuj | edytuj kod]

W 2008 roku gmina Miłomłyn rozpoczęła starania o przyznanie jej statusu uzdrowiska. Aktualnie prowadzone są rozmowy z potencjalnymi inwestorami. Uzdrowisko w Miłomłynie miałoby przyjmować pacjentów z chorobami dróg oddechowych, reumatologicznymi i urazami ortopedycznymi. Argumentem popierającym powstanie uzdrowiska jest obecność cennej borowiny.

W 2016 r. Miłomłyn wraz z sołectwami Bagieńsko i Tarda w gminie Miłomłyn uzyskał na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów status obszaru ochrony uzdrowiskowej („Obszar Ochrony Uzdrowiskowej Miłomłyn”)[12].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Miłomłyna w 2014 roku[13]:

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Bartłomieja
Dzwonnica
  • Neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Bartłomieja wzniesiony w latach 1898–1901
  • Dzwonnica z 1341 r. w stylu gotyckim, będąca pozostałością po poprzednim gotyckim kościele rozebranym około 1898 r.,
  • Fragment gotyckiego muru północnej nawy rozebranego kościoła
  • Pozostałości murów miejskich z XIV w.
  • Kaplica poewangelicka, obecnie rzymskokatolicka św. Elżbiety (przy ul. Twardej) z lat 1931–1932
  • Neogotycka kaplica cmentarna z początku XX w.
  • Domy z XVIII i XIX w. – zabudowa małomiasteczkowa:
    • ul. Kościelna,
    • ul. Rynkowa,
    • ul. Twarda,
  • Dawny folwark Przejazd (niem. Sonnenhof)
  • Dwór z XIX w. (przy śluzie Miłomłyn).
  • Zespół cmentarza ewangelicko-augsburskiego, obecnie komunalnego, XVIII, XIX/XX wiek
  • Budynek gimnazjum z 1867 roku[14].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

S7E77 GdańskWarszawaRadomKielceKrakówChyżne

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Przez Miłomłyn od 1893 do końca drugiej połowy XX w. przebiegała linia z Elbląga do Ostródy. Została rozebrana przez Sowietów. Od 1909 do 1994 roku istniało stałe połączenie kolejowe Morąg – Ostróda (linia nr 257). W 2006 roku zlikwidowano linię[15].

Oświata[edytuj | edytuj kod]

W wyniku wprowadzenia reformy systemu oświaty z 2017 roku trwa okres przejściowy, w którym oddziały gimnazjalne przynależą do Publicznej Szkoły Podstawowej w Miłomłynie. W Miłomłynie znajdują się obecnie dwie szkoły:

Do 1999 roku istniała ośmioklasowa szkoła podstawowa, a później, po reformie oświaty w 1999 roku, do 2001 dwie szkoły stanowiły zespół. W roku szkolnym 2001/2002 nastąpiło rozdzielenie szkoły podstawowej i gimnazjum[14]. Po kolejnej reformie Publiczne Gimnazjum im. Ziemi Mazurskiej przestało istnieć jako samodzielna jednostka.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Przystań przy śluzie Miłomłyn z widocznym pomostem służącym do wsiadania i wysiadania ze statków oraz Kanałem Iławskim.

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Szlaki samochodowe[edytuj | edytuj kod]

Punkty widokowe[edytuj | edytuj kod]

  • Wieża widokowa przy ul. Hotelowej[18]
    Śluza Miłomłyn po remoncie przystani

Przystanie[edytuj | edytuj kod]

  • Przystań przy ul. Ostródzkiej na Kanale Elbląskim[19]
  • Przystań przy ul. Przejazdowej i Kościelnej przy śluzie Miłomłyn[20]

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Ośrodki kultury[edytuj | edytuj kod]

  • Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Miłomłynie, ul. Nadleśna 1A
  • Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Miłomłynie, ul. Ostródzka 10

Cykliczne imprezy, festiwale[edytuj | edytuj kod]

  • Festiwal Młodych Talentów – maj/czerwiec
  • Dni Miłomłyna – lipiec/sierpień
  • Rajd Rowerowy – czerwiec
  • Gminne Dożynki – wrzesień
  • Inne imprezy okolicznościowe (Dni Rodziny, Dzień Seniora, Dzień Strażaka itp.)[21]

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Sport[edytuj | edytuj kod]

W mieście funkcjonuje klub sportowy LKS Tęcza Miłomłyn. Ponadto młodzież może korzystać od 2012 roku z rozbudowywanego kompleksu sportowego wraz z boiskiem Orlik 2012[23]. W jego skład wchodzi również bieżnia 60 m, pole do pchnięcia kulą, urządzenia rekreacyjne tzw. „siłownia pod chmurką”, plac zabaw. Dodatkowo kompleks wyposażono w trybuny[24].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
  2. a b Miłomłyn w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  5. Mapa województwa pomorskiego, Wyd. Atlas Lwów, 1923, przedstawia formę Miłomłynek.
  6. Stanisław Kujot: Dzieje Prus Królewskich, cz. I: Do roku 1309 (ciąg dalszy), w: „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, R. XXI. Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1914, s. 491.
  7. Maria Biolik: Toponimia byłego powiatu ostródzkiego. Nazwy miejscowe, w: „Pomorskie Monografie Toponomastyczne”, nr 10. Wydawnictwo Gdańskie, Gdańsk 1992, s. 12. ISBN 83-900121-4-6, ISSN 0208-4082
  8. Stanisław Lencewicz, Jerzy Kondracki: Geografia fizyczna Polski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959, s. 235.
  9. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52-53.
  10. http://usui.com.pl/wp-content/uploads/2018/01/milo51.pdf
  11. a b [1]
  12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 2016 r. w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej miastu Miłomłyn i sołectwom Bagieńsko i Tarda położonym na obszarze gminy Miłomłyn (Dz.U. z 2016 r. poz. 756).
  13. Miłomłyn w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  14. a b Publiczne Gimnazjum im. Ziemi Mazurskiej w Miłomłynie – O szkole. milgim.edupage.org. [dostęp 2015-07-08].
  15. Linia 257 (Ostróda – Miłomłyn). www.bazakolejowa.pl. [dostęp 2015-07-12].
  16. Urząd Miasta i Gminy Miłomłyn – Charakterystyka. milomlyn.pl. [dostęp 2015-07-08].
  17. Biuletyn Informacji Publicznej – BIP, www.bip.milomlyn.pl [dostęp 2017-10-28] (pol.).
  18. Wieża widokowa znajdująca się w pobliży... – Hotel Miłomłyn Zdrój Medical Spa & Vitality | Facebook. www.facebook.com. [dostęp 2015-07-12].
  19. Mapy Google. Mapy Google. [dostęp 2015-07-12].
  20. Mapy Google. Mapy Google. [dostęp 2015-07-12].
  21. Urząd Miasta i Gminy Miłomłyn – Imprezy 2015. milomlyn.pl. [dostęp 2015-07-11].
  22. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-19].
  23. Artykuł Gazety Ostródzkiej https://web.archive.org/web/20150708133513/http://milomlyn.wm.pl/132403,Milomlyn-ma-Orlika.html#axzz4eJGcbsc8 dostęp 2017-04-15.
  24. Urząd Miasta i Gminy Miłomłyn – Aktualności z gminy 2016, milomlyn.pl [dostęp 2016-07-26].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 44–45
  • „Kraina Kanału Elbląskiego” Przewodnik turystyczny, ISBN 978-83-7560-075-9.
  • Paweł Jaskółowski, Miłomłyn 1990-2010, Miłomłyn: Paweł Jaskółowski, 2013, ISBN 978-83-937157-0-1, OCLC 860446053.
  • Miłomłyn 1335-2015 – folder wydany z okazji rocznicy uzyskania praw miejskich

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]