Dęblin
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}} | |||||
| |||||
Państwo | {{{państwo}}} | ||||
---|---|---|---|---|---|
Zarządzający |
Burmistrz | ||||
Powierzchnia |
38,33[1] km² | ||||
Wysokość |
115 m n.p.m. | ||||
Populacja (2008) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
{{{numer kierunkowy}}} | ||||
Kod pocztowy |
{{{kod pocztowy}}} | ||||
Tablice rejestracyjne |
{{{tablice rejestracyjne}}} | ||||
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |||||
Strona internetowa |
Dęblin – miasto i gmina w województwie lubelskim, w powiecie ryckim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego.
Dęblin położony jest w historycznej Małopolsce, w południowo-zachodniej części ziemi stężyckiej, przy ujściu rzeki Wieprz do Wisły, w szerokiej dolinie rzecznej, która osiąga 15 km szerokości. Dolina ma budowę terasową. Najstarsza terasa położona jest 20 m nad zwierciadłem Wisły.
Według danych z 31 grudnia 2007[2] miasto miało 17 802 mieszkańców.
Okoliczna przyroda
Na lewym brzegu Wisły, kilkanaście kilometrów od Dęblina, znajduje się jeden z większych kompleksów leśnych w Polsce – Puszcza Kozienicka. Większość jej drzewostanu – głównie w części wschodniej – stanowi sosna. Razem z sosną występują w niej dęby i graby. W części zachodniej rosną lasy mieszane z jodłą, brzozą, grabem, świerkiem, osiką i jesionem. Miejscami zachowały się jeszcze nieliczne jawory i modrzewie[potrzebny przypis].
W puszczy spotyka się sarny, jelenie, dziki, lisy, borsuki oraz jastrzębie, cietrzewie i rzadko kruki[potrzebny przypis]. Na prawym brzegu Wisły w kierunku na północ od Dęblina występują bory sosnowe i sosnowo-dębowe, a w podmokłych dolinach łęgi, najczęściej wierzbowo-topolowe i jesionowo-olszowe. Na tym terenie do większych kompleksów leśnych należą lasy garwolińskie, ciągnące się wzdłuż nadwiślańskiej krawędzi Wysoczyzny Żelechowskiej.
O wiele mniejszymi są okoliczne lasy stawskie, które porastają południowo-zachodni skraj Wysoczyzny Żelechowskiej. Ich drzewostan stanowi przede wszystkim sosna i dąb. W lesie tym żyją: jelenie, sarny, łosie i dziki[potrzebny przypis].
Na lewym brzegu Wieprza w północno-zachodniej części Wysoczyzny Lubartowskiej rosną lasy gołębskie. W lasach tych występuje sosna, świerk, dąb, lipa, klon, jawor, wiąz górski, czyli brzost, jesion, osika, brzoza. Poszycie leśne jest tu miejscami niezwykle bogate. Paproć wietlica samicza tworzy bukiety o wysokości ponad 1,5 m. W lasach gołębskich można też spotkać inne rzadkie rośliny jak: dziurawiec górski, łuskiewnik różowy, zimoziół północny, żywiec cebulkowy, trawę żubrówkę, kosawiec syberyjski, obuwik pospolity, storczyk plamisty oraz krzew wawrzynek wilcze łyko[potrzebny przypis]. W niedostępnych ostępach znajdują schronienie dziki, sarny, jelenie i lisy[potrzebny przypis]. Na pobliskich terenach Puszczy Kozienickiej można spotkać łosie. Rejon ten odznacza się wysokimi walorami przyrodniczymi, zarówno pod względem flory jak i fauny[potrzebny przypis].
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002[3] Dęblin ma obszar 38,51 km², w tym:
- użytki rolne: 28%
- użytki leśne: 15%
Miasto stanowi 6,26% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 31 grudnia 2007[2]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 17 802 | 100 | 8731 | 49,0 | 9071 | 51,0 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
464 | 227 | 236 |
Według danych z roku 2002[3] średni dochód na mieszkańca wynosił 1239,88 zł.
Geneza nazwy
W średniowiecznych zapiskach można się spotkać z nazwami Deblin (1505) i Deblyn (1508) co oznacza, że osada nazywana była wtedy Deblinem. W połowie XVI wieku pojawia się obecna nazwa. Nie istnieje żadna potwierdzona dostatecznymi argumentami hipoteza dotycząca jej pochodzenia. W okresie zaborów, po wybudowaniu w 1842 w pobliżu Dęblina twierdzy, miasto nosiło nazwę Iwanogród, na cześć Iwana Paskiewicza, namiestnika Królestwa Polskiego[4].
W jednym z przedmieść Chicago, Oak Lawn, Illinois, w którym prawie co piąty mieszkaniec jest polskiego pochodzenia, znajduje się ulica, której nazwa brzmi Deblin Lane.
Historia
- 1397 - wzmiankowany jako wieś
- 1838–1878 - u ujścia Wieprza do Wisły rozpoczęta została budowa twierdzy wg projektu rosyjskiego generała Iwana Dehna, twórcy twierdz w Modlinie, Warszawie i Brześciu
- 1840 - car Mikołaj I Romanow podarował dobra dęblińskie Iwanowi Paskiewiczowi, stąd do 1915 obowiązywała nazwa Iwanogród
- 1893 - powstał tu jeden z pierwszych oddziałów aeronautycznych wojsk carskich wyposażonych w balony obserwacyjne (trzeci, po Ossowcu w 1892 i Dęblinie w 1893)
- 1914 - w sąsiedztwie twierdzy trwały zacięte bitwy pomiędzy wojskami niemieckimi i austriackimi a rosyjskimi
- sierpień 1920 - wyruszyła stąd kontrofensywa wojsk polskich do bitwy warszawskiej
- 1929 - założono tutaj Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa, obecnie siedziba Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych
- lipiec 1944 - oddział AK Mariana Bernaciaka samodzielnie podczas Akcji Burza w Dęblinie uratował przed zniszczeniem ważne obiekty wojskowe i gospodarcze, uchronił ludność przed wywózką i znęcaniem się przez wycofujących się żołnierzy niemieckich
- 1954-Dęblin otrzymał prawa miejskie
Zabytki
- Twierdza Dęblin – fortyfikacje na prawym brzegu Wisły (forty na lewym brzegu znajdują się na terenie woj. mazowieckiego)
- Cytadela w Dęblinie
- Pozostałości fortu I " Nadwiślanka " w Nadwiślance, gm. Stężyca.
- Fort II " Mierzwiączka " w Mierzwiączc
- Pozostałości fortu III " Dęblin " w Dęblinie.
- Pozostałości fortu IV " Borowa " w Borowej, gm. Puławy
- W parku Zespół pałacowy (córka właściciela Dęblina, Jerzego Mniszcha – Maryna Mniszchówna była żoną cara Dymitra Samozwańca I a po jego śmierci poślubiła Dymitra Samozwańca II)
- Cmentarz wojenny Balonna – pomnik ofiar faszyzmu
- Cmentarz komunalny – groby nieznanego żołnierza i symboliczne pomnik ofiar faszyzmu
- Brama Lubelska i brama Warszawska
- Pomnik lotników i izba pamięci Szkoły "Orląt"
- Kościół pw. Chrystusa Miłosiernego (pierwotnie cerkiew w Łosicach z I poł. XVIII w.) przeniesiona do Dęblina w 1928-1929
- Zespół Dworca Kolei Nadwiślańskiej
- Synagoga w Dęblinie – zbudowana w połowie XIX wieku, przy ulicy Okólnej. Podczas II wojny światowej, hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po wojnie budynek synagogi służył jako łaźnia miejska, następnie przebudowano ją na magazyn. Obecnie nieistniejąca – na jej miejscu stoi sklep AGD-RTV.
Gospodarka
Na początku lat 90. wraz z całym krajem Dęblin przeszedł okres zasadniczych przemian ekonomicznych. Duże państwowe przedsiębiorstwa, które od początku były i są związane z obronnością kraju, zwalniały pracowników i zmniejszały produkcję. Obecnie obiekty w niektórych wojskowych zakładach są w pełni wykorzystywane i odnajmowane dęblińskim przedsiębiorcom. W mieście powstało około tysiąca nowych prywatnych podmiotów gospodarczych. Otworzono między innymi przedsiębiorstwa przemysłu dziewiarskiego, konfekcyjnego, materiałów budowlanych, przetwórstwa owocowo-warzywnego. Przedsiębiorstwo komunalne przekształcone w spółkę z o.o. również notuje systematyczny wzrost. Najwięcej osób zatrudnionych jest w przemyśle na rzecz wojska tj. w Wojskowych Zakładach Lotniczych Nr 3 oraz w Wojskowych Zakładach Inżynieryjnych.
Od kilku lat działa na terenie miasta nowa oczyszczalnia ścieków (aktualnie modernizowana). Wybudowano wiele kilometrów kolektorów sanitarnych[potrzebny przypis].
Transport
Dęblin posiada wiele połączeń drogowych i kolejowych. Istnieje połączenie gminy ze wschodnią granicą państwa. Rangę miasta podnosi również istniejące tu wojskowe lotnisko Dęblin-Irena. Obecnie lotnisko służy przede wszystkim do szkolenia pilotów.
Dęblin posiada liczne połączenia kolejowe, m.in. z Lublinem, Warszawą, Otwockiem, Radomiem, Bydgoszczą, Białą Podlaską, Łukowem, Przemyślem, Szczecinem i Kielcami. Autobusy PKS Puławy, PKS Kozienice i PKS Garwolin umożliwiają dojazd do Ryk, Puław, Lublina, Kozienic, Warszawy, Maciejowic i Przytoczna[potrzebny przypis]. Funkcjonuje również komunikacja prywatna. Główne linie to Dęblin PKP – Dęblin Rynek, Dęblin – Stawy – Ryki – Lublin, Dęblin – Ryki – Otwock - Warszawa oraz Dęblin – Puławy.
Dęblin jest ważnym węzłem kolejowym. Przebiegają tędy: linia kolejowa 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk (przez Lublin) i linia 26 do Radomia (przez Pionki). Dziennie na stacji zatrzymuje się kilkadziesiąt pociągów regionalnych i międzyregionalnych.
Przez miasto przechodzą drogi krajowe i wojewódzkie:
Edukacja
Szkoły podstawowe
- Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Władysława Broniewskiego
- Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Marii Curie Skłodowskiej
- Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Bohaterów Lotnictwa Polskiego
- Szkoła Podstawowa Nr 5 im. gen. Władysława Sikorskiego
- Szkoła Podstawowa Nr 6 im. Wojska Polskiego.
Gimnazja
- Gimnazjum Nr 1
- Gimnazjum Nr 2
- Gimnazjum Nr 3.
Szkoły średnie
- Zespół Szkół Zawodowych Nr 1 im. Gen. F. Kleeberga
- Zespół Szkół Zawodowych Nr 2 im. Marii Dąbrowskiej
- Liceum Ogólnokształcące im. 15 pp "Wilków"
- Ogólnokształcące Liceum Lotnicze im. F. Żwirki i S. Wigury.
Szkoły wyższe
Kościoły
Większość mieszkańców Dęblina stanowią katolicy. W mieście działają parafie rzymskokatolickie św. Piusa V, Chrystusa Miłosiernego oraz wojskowa parafia Matki Boskiej Loretańskiej. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów, protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym.
Sport
W miejscowości działa klub sportowy Czarni Dęblin. Drużyna sekcji szachowej z powodzeniem występuje w II Lidze Seniorów. Sekcja piłkarska występuje obecnie w V lidze.
Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych
W 1927 do Dęblina przeniesiono Oficerską Szkołę Lotnictwa, obecnie to Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych.
Sąsiednie gminy
Puławy, Ryki, Stężyca, Sieciechów.
Zobacz też
- ↑ a b Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 23.09.2009].
- ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ a b Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 60. ISBN 83-04-02436-5.
Bibliografia
- Krzysztof Karbowski, Dęblin. Walory krajoznawczo-turystyczne., 2003
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona urzędu miasta
- Towarzystwo Przyjaciół Dęblina
- Historia i zabytki Dęblina
- Twierdza Dęblin
- Dęblin – fotogaleria
- Miejsca Pamięci Narodowej w Dęblinie
- Mapy i zdjęcia satelitarne
- Iwangród, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 310 .