Janis Joplin
| ||
 Janis Joplin | ||
| Imię i nazwisko | Janis Lyn Joplin | |
| Pseudonim | Pearl (Perła) | |
| Data i miejsce urodzenia | 19 stycznia 1943 Port Arthur | |
| Data i miejsce śmierci | 4 października 1970 Los Angeles | |
| Przyczyna śmierci | przedawkowanie narkotyków | |
| Instrumenty | gitara, harmonijka ustna, perkusja, fortepian | |
| Typ głosu | mezzosopran (E3-G6, 3 oktawy)[1] | |
| Gatunki | blues rock, hard rock, soul, psychodeliczny soul, blues, rock psychodeliczny | |
| Zawód | piosenkarka, autorka tekstów | |
| Aktywność | 1962–1970 | |
| Wydawnictwo | Columbia | |
| Zespoły | ||
| Big Brother and The Holding Company, Kozmic Blues Band, Full Tilt Boogie Band | ||
| ||
| Strona internetowa | ||
Janis Lyn Joplin (ur. 19 stycznia 1943 w Port Arthur, zm. 4 października 1970 w Los Angeles[2][3]) – amerykańska piosenkarka rockowa, soulowa i bluesowa, autorka tekstów, najczęściej wiązana z szeroko pojętym stylem psychodelicznego rocka (hipisowski rock) i blues rocka.
Zdobyła popularność w drugiej połowie lat sześćdziesiątych XX wieku jako wokalistka zespołu Big Brother and the Holding Company. Choć kariera artystyczna piosenkarki trwała zaledwie kilka lat, przeszła ona do legendy gatunku i ciągle uznawana jest za jedną z najbardziej wpływowych postaci współczesnej kultury masowej. Joplin karierę rozpoczęła w 1962 występami w klubach. W 2004 magazyn Rolling Stone umieścił Joplin na 46. miejscu w rankingu 100 Największych Artystów Wszech Czasów.
Dzieciństwo[edytuj | edytuj kod]
Janis Joplin była córką Setha (1910–1987) i Dorothy (1913–1998) Joplin. Jej ojciec był inżynierem, zaś matka archiwistką w wyższej szkole handlowej. Była najstarsza z trójki rodzeństwa. Rodzice Joplin zawsze uważali, że Janis trzeba poświęcić więcej uwagi niż pozostałym dzieciom. Dorothy Joplin powiedziała, że „[Janis] była niezadowolona i nieusatysfakcjonowana, gdy poświęcano jej za mało uwagi. Wzajemne zrozumienie nie wchodziło w grę”.
Jako nastolatka zaprzyjaźniła się z grupą wyrzutków, którzy zapoznali ją z twórczością artystów afroamerykańskiego bluesa, takich jak Bessie Smith oraz Leadbelly, których muzyka, według Janis, zainspirowała ją do podjęcia decyzji o rozpoczęciu kariery muzycznej. Dołączyła do lokalnego chóru, a następnie zaczęła słuchać takich bluesowych wykonawczyń jak Big Mama Thornton czy Odetta Holmes.
Początkowo jej pasją było malarstwo, później, wraz z grupą przyjaciół, zaczęła śpiewać wybrane piosenki nie tylko z gatunku blues, ale i folk. Twierdziła, że podczas nauki w szkole średniej im. Thomasa Jeffersona głównie unikała towarzystwa. Powiedziała: „Byłam nieprzystosowana. Czytałam. Malowałam. Nie darzyłam czarnuchów nienawiścią”. Będąc nastolatką, cierpiała na nadwagę. Jej skórę pokryły tak głębokie blizny i rozstępy, że musiała poddać się zabiegowi dermabrazji. Jej rówieśnicy naśmiewali się z jej wyglądu.
W 1960 ukończyła szkołę i udała się na studia na uniwersytet Lamar State College of Technology w Beaumont, a później na Uniwersytet Teksasu w Austin, jednak nigdy nie ukończyła studiów. Tamtejsza gazeta studencka opublikowała artykuł o Janis, zatytułowany „Ona ma odwagę być inna”.
Kariera[edytuj | edytuj kod]
W 1966 dołączyła jako wokalistka do mało znanego zespołu bluesrockowego Big Brother and the Holding Company. Wkrótce jej nieco skrzeczący lecz bardzo ekspresyjny głos o dużych możliwościach, stał się sygnaturą zespołu, z którym wydała dwa albumy. Do statusu gwiazdy podniósł Janis Joplin występ z zespołem na festiwalu rockowym Monterey Pop Festival w 1967 roku. W grudniu 1968 artystka rozstała się z zespołem i rozpoczęła karierę solową, wspomagana przez utworzone w tym celu efemeryczne grupy: Kozmic Blues Band, a następnie Full Tilt Boogie Band. Kolejne dwa albumy, wydane pod nazwiskiem artystki (drugi już pośmiertnie), stały się również klasykami psychodelicznego rocka, balansując na pograniczu muzyki soul i bluesa. Janis Joplin wystąpiła również na słynnym festiwalu rockowym w Woodstock w 1969.
Seria znakomitych utworów, w tym przeboje „Cry Baby”, „Piece of My Heart”, „Try (Just a Little Bit Harder)” i „Me and Bobby McGee” (kompozycja Krisa Kristoffersona), humorystyczny utwór a cappella „Mercedes Benz”, czy brawurowa interpretacja „Summertime” George’a Gershwina, weszły na trwałe do kanonu rocka. Janis Joplin związana była z ruchem hippisowskim. Krótkie lata jej kariery wypełnione były alkoholowymi, narkotycznymi i obyczajowymi ekscesami, przeplatanymi kuracjami odwykowymi. Zmarła na krótko przed wydaniem swojej drugiej solowej płyty, Pearl, 4 października 1970 roku w pokoju numer 105 w Hotelu Landmark w Hollywood, gdzie wówczas mieszkała. Przyczyną zgonu było ostre zatrucie heroinowo-morfinowe w wyniku wstrzyknięcia nadmiernej dawki. Ciało Janis Joplin poddano kremacji, a prochy zostały rozsypane w Kalifornii nad Oceanem Spokojnym.
Obecność w popkulturze[edytuj | edytuj kod]
- Janis J. jest wymieniona w piosence pt. Czas ołowiu z repertuaru polskiej grupy Budka Suflera. Autorem tekstu jest Marek Dutkiewicz, a kompozytorem Romuald Lipko[4].
- W 1995 roku Janis Joplin została wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame[5].
- W grudniu 2005 roku w warszawskim Teatrze Roma odbyła się premiera monodramu muzycznego „Moja mama Janis” w którym wykorzystano 16 piosenek artystki, na tę okazję po raz pierwszy przetłumaczonych na język polski przez Daniela Wyszogrodzkiego i Maciejkę Mazan. Główną rolę w monodramie gra i piosenki Joplin śpiewa Jolanta Litwin-Sarzyńska. Ta rola została uznana za najlepszą kreację I Festiwalu Teatrów Muzycznych w Gdyni (2008).
- W styczniu 2010 roku Agencja Artystyczna MMJ wydała płytę zatytułowaną „Moja mama Janis” z 12 utworami pochodzącymi z monodramu o tym samym tytule. Wykonawczynią jest Jolanta Litwin-Sarzyńska.
Dyskografia[edytuj | edytuj kod]
Janis Joplin w całej swojej karierze nagrała cztery albumy studyjne, z czego ostatni został wydany niedługo po jej śmierci. Dwa pierwsze nagrała jako członek grupy Big Brother and the Holding Company, a dwa ostatnie były jej solowymi wydawnictwami z udziałem dwóch różnych zespołów. Pozostałe utwory studyjne, nagrania koncertowe i alternatywne wersje piosenek zostały wydane na różnych albumach kompilacyjnych, takich jak Farewell Song z 1982 roku. Kilka koncertów Janis Joplin zostało profesjonalnie nagranych i oficjalnie wydano, co kontrastuje z ogromną ilością bootlegów koncertów do dziś niewydanych.
- z zespołem Big Brother and the Holding Company:
- 1967 Big Brother and the Holding Company
- 1968 Cheap Thrills
- 1984 Cheaper Thrills
- 1998 Live at Winterland '68
- 2008 The Lost Tapes
- 2012 Live at the Carousel Ballroom 1968
- z zespołem Kozmic Blues Band:
- z zespołem Full Tilt Boogie Band:
- późniejsze wydawnictwa:
- 1972 In Concert
- 1973 Janis Joplin's Greatest Hits
- 1975 Janis
- 1982 Farewell Song
- 1993 Janis
- 1995 18 Essential Songs
- 1995 This is Janis Joplin
- 1999 Rare Pearls
- 2001 Love, Janis
- 2011 Move Over!
- 2012 The Pearl Sessions
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Janis Joplin Vocal Profile/Range (ang.). divadevotee.com. [dostęp 2011-12-7].
- ↑ allmusic ((( Janis Joplin > Overview ))) (ang.)
- ↑ Janis Joplin Biography (ang.). biography.com. [dostęp 2011-04-23].
- ↑ Marek Dutkiewicz: Jolka, Jolka pamiętasz?. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse Książki, 2015, s. 117-118.
- ↑ Janis Joplin: inducted in 1995 (ang.). The Rock and Roll Hall of Fame and Museum, Inc.. [dostęp 2016-07-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ellis Amburn: Perła. Obsesje i namiętności Janis Joplin. Tłum. Lidia Drapińska. Warszawa, Iskry, 1995
- Myra Friedman: Janis Joplin. Żywcem pogrzebana. Tłum. Anna Kołyszko. Warszawa, W.A.B., 2005
- Guinness – Encyklopedia muzyki popularnej. Lata sześćdziesiąte, Atena, Rock-Serwis, 1995, ISBN 83-85335-22-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| |||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||