Artur Rubinstein
| ||
_by_Erling_Mandelmann_-_2.jpg) Artur Rubinstein (1963) | ||
| Data i miejsce urodzenia | 28 stycznia 1887 Łódź | |
| Pochodzenie | żydowskie | |
| Data i miejsce śmierci | 20 grudnia 1982 Genewa | |
| Instrumenty | fortepian | |
| Gatunki | muzyka poważna | |
| Zawód | pianista | |
| Wydawnictwo | Decca, RCA Red Seal | |
| Odznaczenia | ||
          
| ||
Artur Rubinstein (ur. 28 stycznia 1887[1] w Łodzi, zm. 20 grudnia 1982 w Genewie)[2] – polski pianista pochodzenia żydowskiego.
W swojej ponad 80-letniej karierze pianisty wystąpił ponad 6000 razy. Jeden z najwybitniejszych wirtuozów fortepianu XX wieku[3] i odtwórca muzyki autorstwa Fryderyka Chopina, Johannesa Brahmsa, Franza Schuberta, Roberta Schumanna, Antonína Dvořáka, Siergieja Rachmaninowa i Karola Szymanowskiego. Występował z wieloma uznanymi orkiestrami i dyrygentami oraz grał m.in. z Pau Casalsem, Jacques’em Thibaudem i Romanem Totenbergiem.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Od dziecka przejawiał uzdolnienia muzyczne, już w wieku siedmiu lat wystąpił w koncercie charytatywnym. Pierwsze lekcje gry na fortepianie pobierał u Adolfa Prechnera w Łodzi. Rodzice, zamożni łódzcy mieszczanie żydowscy, wysłali go do Warszawy, gdzie uczył się u Aleksandra Różyckiego. W 1897 wyjechał do Berlina, gdzie uczył się w Wyższej Szkole Muzycznej, pobierał lekcje gry na fortepianie u Henryka Bartha. Jego opiekunem był dyrektor akademii, Józef Joachim. W czasie studiów wiele koncertował przed berlińską publicznością, debiutował 1 grudnia 1900 w berlińskiej Beethoven-Saal. W kwietniu 1902 koncertował w Filharmonii Warszawskiej pod batutą Emila Młynarskiego. W 1902, z polecenia Joachima, zaprezentował się Paderewskiemu w Szwajcarii, zyskując jego przychylność i uznanie. W 1904 przeniósł się do Paryża, skąd odbywał liczne tournées po Stanach Zjednoczonych (1906), Europie i Ameryce Południowej. Wielokrotnie koncertował też w Polsce – w Łodzi, Warszawie, Lwowie, Krakowie i Zakopanem.
W 1932 poślubił córkę polskiego dyrygenta, Emila Młynarskiego – Anielę. W 1933 w Buenos Aires w Argentynie urodziła się Eva Rubinstein. W 1939 Rubinsteinowie opuścili Europę i zamieszkali w Stanach Zjednoczonych. W USA koncertował m.in. na rzecz uchodźców z okupowanej Polski i innych krajów Europy.
Artur Rubinstein stracił z rąk Niemców prawie całą rodzinę w II wojnie światowej. Na znak protestu przeciwko zbrodniom niemieckim nigdy nie wystąpił z żadnym koncertem ani w RFN, ani w NRD[4]. W 1945 podczas uroczystości podpisania Karty Narodów Zjednoczonych, wobec braku polskiej flagi, wyraził oburzenie i ostentacyjnie zagrał Mazurka Dąbrowskiego. Występ poprzedził słowami:
W tej sali, w której zebrały się wielkie narody, aby uczynić ten świat lepszym, nie widzę flagi Polski, za którą toczono tę okrutną wojnę.
i dodał:
A więc teraz zagram polski hymn narodowy[5].
W 1946 otrzymał obywatelstwo USA. W 1960 był honorowym przewodniczącym jury podczas VI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina. Podczas otwarcia konkursu wykonał Koncert fortepianowy f-moll Fryderyka Chopina z udziałem Orkiestry Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Witolda Rowickiego. Ostatni raz odwiedził Polskę, w tym Warszawę, w 1979. W cukierni A. Bliklego przy ul. Nowy Świat znajdują się zdjęcia pamiątkowe z wizyty artysty. Polskie Nagrania „Muza” wydały wówczas płytę z jego koncertem z 1960.
Rubinstein otrzymał też tytuł doktora honoris causa Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie[6]).
W 1971 został laureatem prestiżowej duńskiej Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning.
Artur Rubinstein był wielkim miłośnikiem cygar. Do czasu rewolucji komunistycznej miał nawet własną plantację tytoniu na Kubie.
Przyjaźnił się między innymi z Karolem Szymanowskim, Pablem Picassem, Grzegorzem Fitelbergiem.
Zmarł 20 grudnia 1982 w Genewie. Urna z popiołem pochowana jest niedaleko Jerozolimy na zboczu góry Orah[7].
Nela Rubinstein – żona artysty jest autorką książki kucharskiej, Nela’s Cookbook, opublikowanej w Nowym Jorku w 1983. W Polsce została wydana pt. Kuchnia Neli (wyd. Muza, pełna wersja z 2001). Książka jest zapisem upodobań kulinarnych jej męża i bohemy artystycznej Nowego Jorku, Los Angeles, Paryża. Nela’s Cookbook nadal stanowi źródło inspiracji dla wielbicieli talentu i sztuki życia Artura Rubinsteina.
Pamiętniki[edytuj | edytuj kod]
- Moje młode lata (My Young Years), Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1976, ISBN 83-224-0303-8.
- Moje długie życie (My Many Years), Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1988, ISBN 83-224-0367-4.
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1934)[8]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1926)[9]
- Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej (Francja)[10]
- Krzyż Oficerski Orderu św. Jakuba (Portugalia)[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Zasługi (Chile)[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Leopolda (Belgia)[10]
- Krzyż Orderu Cywilnego Alfonsa XII (Hiszpania)[10]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Od 1974 w Izraelu organizowany jest Międzynarodowy Mistrzowski Konkurs Pianistyczny im. Artura Rubinsteina. Od 4 kwietnia 1984 Filharmonia Łódzka nosiła nazwę Państwowej Filharmonii im. Artura Rubinsteina w Łodzi. 30 sierpnia 1999 Zarząd Województwa Łódzkiego uchwałą nadał placówce obecną nazwę: Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina. 4 listopada 1991 Państwowy Zespół Szkół Muzycznych w Bydgoszczy przyjął imię Artura Rubinsteina.
Od 1993 w Bydgoszczy odbywa się Międzynarodowy Konkurs Młodych Pianistów „Arthur Rubinstein in memoriam”, którego dyrektorem i inicjatorem jest Ewa Stąporek-Pospiech, dyrektor Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych w Bydgoszczy. Konkurs odbywa się pod patronatem Ewy Rubinstein, córki słynnego pianisty[11].
Uchwałą z 7 marca 2007 Sejm RP zdecydował o ustanowieniu roku 2007 Rokiem Artura Rubinsteina[12].
W 2008 w Łodzi utworzono Międzynarodową Fundację Muzyczną im. Artura Rubinsteina, która organizuje Rubinstein Piano Festival. Odbyły się trzy edycje festiwalu (2008, 2011 i 2013). W Muzeum Miasta Łodzi znajduje się największa na świecie ekspozycja pamiątek po Arturze Rubinsteinie w tzw. Galerii Muzyki im. Artura Rubinsteina, przekazanych przez jego rodzinę[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bożena Pellowska-Chudobińska Łódzkie koncerty Artura Rubinsteina, Międzynarodowa Fundacja Muzyczna im. Artura Rubinsteina w Łodzi, Łódź 2011, ISBN 978-83-63150-00-6, s. 7 tam też wyjaśniono genezę innych dat urodzenia.
- ↑ Culture.pl – Artur Rubinstein (pol.) [dostęp 2011-10-05].
- ↑ Rubinstein Artur, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-09-19].
- ↑ Artur Rubinstein – charyzmatyczny geniusz fortepianu, PolskieRadio.pl [dostęp 2019-08-25].
- ↑ MSZ: Polska w ONZ. Aleksander Bregman Dzieje pustego fotela: konferencja w San Francisco i sprawa polska, Londyn 1947.
- ↑ Doktorzy honoris causa, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, 22 września 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-05-12].
- ↑ Andrzej Niziołek: Zachód słońca nad grobem Rubinsteina. Gazeta.pl, 2007-05-01. [dostęp 2015-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-30)].
- ↑ Kronika. Rubinstein w Rzeszowie. „Gazeta Rzeszowska”, s. 3, nr 40 z 30 września 1934.
- ↑ Polonia Restituta. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 101 z 6 maja 1926.
- ↑ a b c d e Arthur Rubinstein Dies in Geneva at 95. www.nytimes.com (ang.)
- ↑ Konkurs Rubinsteina w Bydgoszczy.
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 18, poz. 196.
- ↑ Wystawa stała „Z dziejów Łodzi. Historia – Kultura – Codzienność” – Galeria Muzyki im. Artura Rubinsteina, Muzeum Miasta Łodzi [zarchiwizowane z adresu 2012-06-28].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Arthur Rubinstein w bazie Discogs.com (ang.)
- Arthur Rubinstein w AllMusic (ang.)
- Arthur Rubinstein (ang.) w Musixmatch
- Arthur Rubinstein (ang.) w Rate Your Music
- Dyskografia Arthur Rubinstein w MusicBrainz (ang.)
- NAXOS – Arthur Rubinstein
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Artur Rubinstein w bazie IMDb (ang.)
- Artur Rubinstein w bazie Filmweb
- Artur Rubinstein w bazie filmpolski.pl
- Arthur Rubinstein (ang.). famousfix.com. [dostęp 2019-01-24].
- Artur Rubinstein na płytach BMG
- I Międzynarodowy Festiwal Muzyczny im. Artura Rubinsteina w Łodzi
- Harold C. Shoenberg, Arthur Rubinstein, The Artist, The Arthur Rubinstein International Music Society, kwiecień 1986 (ang.).
- Archiwum Dokumentów Fonicznych Polskiego Radia – Artur Rubinstein w rozmowie z Reginą Adamczak
- Artur Rubinstein w Teatrze Wielkim i w PWSM – Polska Kronika Filmowa 51A/65, Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
- ISNI: 0000 0001 2028 5187
- VIAF: 73859563
- LCCN: n81125304
- GND: 118603612
- NDL: 00454911
- LIBRIS: xv8bc8ng10hfhwz
- BnF: 119230678
- SUDOC: 028131274
- SBN: IT\ICCU\BRIV\169180
- NLA: 35934734
- NKC: js20011212099
- BNE: XX854076
- NTA: 06835844X
- BIBSYS: 90127450, 7053190
- CiNii: DA00367967
- Open Library: OL1755646A
- PLWABN: 9810600980805606
- NUKAT: n97026821
- NLI: 000114443
- PTBNP: 111435
- CANTIC: a10307096
- LNB: 000198731
- NSK: 000184576
- CONOR: 58891875
- BLBNB: 000337920
- KRNLK: KAC201520793
- LIH: LNB:I+l;=BV
- RISM: pe188259
- WorldCat: lccn-n81125304
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina
- Laureaci Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning
- Laureaci Nagrody Grammy
- Ludzie urodzeni w Łodzi
- Muzycy związani z Łodzią
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Polacy – Komandorzy Legii Honorowej
- Polacy odznaczeni Prezydenckim Medalem Wolności
- Polacy odznaczeni Orderem Cywilnym Alfonsa XII
- Polacy odznaczeni Orderem Imperium Brytyjskiego
- Polacy odznaczeni Orderem Leopolda (Belgia)
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi (Chile)
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Włoskiej
- Polscy pianiści klasyczni
- Polscy jurorzy Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina
- Polscy Żydzi
- Przewodniczący jury Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina
- Żydowscy muzycy
- Urodzeni w 1887
- Zmarli w 1982
- Laureaci Kennedy Center Honors