Komisariat Straży Granicznej „Gniew”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Gniew” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-gdańskiej w latach 1928–1939.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[1]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[2]. Rozkazem nr 2 z 19 kwietnia 1928 w sprawach organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Szprudowo” do Inspektoratu Granicznego nr 4 „Tczew” i określił jego strukturę organizacyjną[3]. Rozkazem nr 12 z 10 stycznia 1930 w sprawie reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił nową organizację komisariatu[4]. Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł komisariat Szprudowo i placówkę II linii „Szprudowo” do Gniewa[5]. Rozkazem nr 3 z 29 listopada 1933 w sprawach organizacyjnych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przemianował placówki II linii „Małe Słońce” na placówkę I linii[6]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę Straży Granicznej I linii „Janowo”[7]. Rozkazem nr 3 z 27 lipca 1936 w sprawach reorganizacji placówek i zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zmienił nazwę placówki I linii „Małe Słońce” na „Gorzędziej”[8]. Rozkazem nr 1 z 31 marca 1937 w sprawach [...] likwidacji i tworzenia placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Tczew” podległą pod względem gospodarczym komisariatowi SG „Gniew”, a pod względem operacyjnym bezpośrednio Inspektoratowi[9]. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przemianował placówkę I linii „Walichnowy” na „Rozgraty”[10]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zniósł posterunek SG „Starogard”[11]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił placówkę I linii „Tczew” z komisariatu „Gniew” i przydzielił go do komisariatu „Skarszewy”[12].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
Kierownik Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej mjr Józef Zończyk w rozkazie organizacyjnym nr 2 z 8 czerwca 1928 udokładnił linie rozgraniczenia komisariatu. Granica południowa: linia pociągnięta od zapory granicznej przy UC Jamno wprost na zachód; granica północna: początek granicy gdańskiej od widlenia się Nogatu[13].
- Sąsiednie komisariaty
- komisariat Straży Granicznej „Rakowiec” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Gdynia” − 1928
- komisariat Straży Granicznej „Rakowiec” ⇔ Komisariat Straży Granicznej „Skarszewy” − 1930
Funkcjonariusze komisariatu[edytuj | edytuj kod]
| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| nadkomisarz | Wilhelm Kisielewski[a] | VIII 1929 – XI 1929[14] | kierownik komisariatu „Lwów” |
| komisarz | Antoni Wierzchowski | - 25 IV 1938[15] | oficer wywiadowczy IG „Kościerzyna” |
| podkomisarz | Bronisław Borowiec | 25 IV 1938[15] - | |
| aspirant | Stanisław Niezgoda | 12 VIII 1939[16] - | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| starszy strażnik | Zbigniew Borgowski | 1 V 1939[17] – | |
| starszy strażnik | Tadeusz Wisz | 1 V 1939[17] – | |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Organizacja komisariatu w maju 1928[3]:
- komenda − Szprudowo
- placówka Straży Granicznej I linii „Gniew”
- placówka Straży Granicznej I linii „Polskie Gronowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Małe Walichnowy”
- placówka Straży Granicznej II linii „Tczew”
- placówka Straży Granicznej II linii „Pelplin”
- placówka Straży Granicznej II linii „Szprudowo”
- placówka Straży Granicznej II linii „Czersk”[b]
Organizacja komisariatu w styczniu 1930[4]:
- komenda − Szprudowo
- placówka Straży Granicznej I linii „Gniew”
- placówka Straży Granicznej I linii „Polskie Gronowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Małe Walichnowy”
- placówka Straży Granicznej II linii „Szprudowo” → w 1932 przeniesiona do Gniewa
- placówka Straży Granicznej II linii „Tczew”[c]
- placówka Straży Granicznej II linii „Małe Słońce” → w 1933 przemianowana na placówkę I linii → w 1936 przeniesiona do Gorzedziej
Organizacja komisariatu w 1936:
- komenda − Gniew
- placówka Straży Granicznej II linii Gniew
- placówka Straży Granicznej II linii Tczew
- placówka Straży Granicznej I linii Gniew
Uzbrojony kuter strażniczy "Ślązak" z Flotylli Straży Granicznej (od jesieni 1937 zabezpieczający komunikację między Gniewem i Janowem na prawym brzegu Wisły)
- placówka Straży Granicznej I linii Gronowo
- placówka Straży Granicznej I linii Małe Walichnowy
- placówka Straży GranicznejI linii Gorzędziej
- placówka Straży Granicznej I linii Janowo
- posterunek SG Starogard
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wilhelm Kisielewski – w 1913 powołany został do armii austriackiej. W 1918 wstąpił Wojska Polskiego. W składzie dywizji gen. Żeligowskiego walczył na północy Polski. W sierpniu 1919 wziął udział w I Powstaniu Śląskim. Potem służył w 10 Dywizji Piechoty. W 1929 zwolniony z wojska w stopniu kapitana i przyjęty w stopniu nadkomisarza do Straży Granicznej na stanowisko kierownika komisariatu SG „Szprudowo”. W grudniu 1929 ukończył kurs wywiadowczy w komisariacie SG „Warszawa” i przeniesiony został na stanowisko kierownika komisariatu „Lwów”. 25 kwietnia 1932 zwolniony ze służby w Straży Granicznej[14].
- ↑ Drużyna inspektora okręgowego → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 18
- ↑ W 1931 placówce Straży Granicznej II linii „Tczew” podlegał posterunek detaszowany SG „Starogard” → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 18.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 73.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 89.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 103.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 111.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 116.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 159.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 173.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 181.
- ↑ Kopie rozkazów PIOSG ↓, s. 45.
- ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 149.
- ↑ a b Rozkazy KG SG ↓, s. 18/1938.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 63/1939.
- ↑ a b Rozkazy KG SG ↓, s. 27/1939.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Rozkazy, materiały dotyczące dyslokacji, organizacji służby, wywiadu wojskowego i przeciwprzemytniczego, budżetu PIOSG → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.