Bielsk Podlaski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m →‎Zabory: drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎XVII wiek: drobne merytoryczne
Linia 139: Linia 139:


=== XVII wiek ===
=== XVII wiek ===
* 1641 - wybudowanie Kościoła i Klasztoru
* 1641 - wybudowanie Kościoła pw. Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji [[Adam Kazanowski|Adama Kazanowskiego]]
* 1655 - zniszczenie w czasie [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] dużej części miasta
* 1655 - zniszczenie w czasie [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] dużej części miasta
* 1659 - przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska


=== XVIII wiek ===
=== XVIII wiek ===

Wersja z 23:27, 20 paź 2012

Szablon:POL miasto infobox Bielsk Podlaski (białorus. Бельск Падляскі, Bielsk Padlaski) (ukr. Більськ Підляський, Bilśk Pidlaśkyj, gwarowe Біэльськ, Biêlśk) – miasto i gmina w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Według danych z 30 czerwca 2009[1] miasto liczyło 26 493 mieszkańców.

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

Bielsk Podlaski zamieszkują głównie Polacy oraz są kultywowane tradycje mniejszości narodowych (głównie białoruskiej i ukraińskiej).[potrzebny przypis] Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji na poziomie szkoły wyższej, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992-1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej "Jesień Bardów", Piosenki Religijnej "Śpiewajmy Panu", Kultury Ukraińskiej "Podlaska Jesień".

Toponimia

Prawdopodobnie nazwa miasta pochodzi od słowa "bielsko", co oznacza miejsce podmokłe, leżące w rzecznych rozlewiskach (podobnie jak miasto Bielsko-Biała). Nazwa miasta może też pochodzić od słowa "biele". Rosyjski slawista Ryhor Illiński opowiada się z kolei za pochodzeniem nazwy od słowa "biały".[potrzebny przypis]

Struktura powierzchni

Według danych z 2002[2] Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

  • użytki rolne: 72%
  • użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 26 577 100 13 775 51,8 12 802 48,2
powierzchnia 26,88 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 988,7 512,5 476,3

Historia

Góra zamkowa
Ratusz barokowy z 1776
Kościół karmelitów z 1641
Karmelicki zespół klasztorny z 1641, obecnie szkoła muzyczna
Karmelicki zespół klasztorny z 1641
Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy z XVIII w
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z ok. 1716
Bazylika klasycystyczna z 1783
Cerkiew św. Michała z 1789 r.
(stan w 2010 r.)
Ulica Kościuszki ze starą zabudową drewnianą
Jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim
Plik:BielskPodlaski pieczec1574.jpg
Pieczęć miejska wyciśnięta w 1574 r.

XIII wiek

XIV wiek

XV wiek

  • 1410 - w skład podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszły dwie podlaskie chorągwie (mielnicka i drohicka)
  • po 26 listopada 1412 - w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę. Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna
  • 2 stycznia 1430 - ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich
  • 1440
    • wiosna - miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
    • czerwiec - w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys. "kopijników" w drodze na Litwę
  • 26 listopada 1486 - w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
  • 1487 - pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
  • 18 listopada 1495 - nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego. Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta, który objął Jakub Hoppen z Gdańska
  • 28 września 1496 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
  • 18 lipca 1499 - kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
  • koniec XV w. - powstanie prawosławnego klasztoru św. Mikołaja[7]

XVI wiek

  • 1501
    • 9-18 września - w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
    • 3 listopada - zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
  • 14 listopada 1505 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
  • 1506
  • 22-25 lutego 1509 - w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
  • 1513 - Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego
  • 1516 - powstaje cech rzeźników
  • 1530 - ziemia bielska zostaje kupione od Gasztołdów przez królową Bonę
  • 1542 - wzmiankowana jest synagoga
  • 1549 - powstaje cech szewców
  • 1563 - według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów
  • 1564
    • 20 maja-9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
    • 22 lipca - pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej, miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku, zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
    • proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
  • 1569 - Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
  • 1571 - powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
  • 1576 - w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
  • 1591 - pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)

XVII wiek

  • 1641 - wybudowanie Kościoła pw. Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
  • 1655 - zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
  • 1659 - przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska

XVIII wiek

  • 1779-1781 - w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
  • 1784 - pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej

Zabory

  • 1795-1807 - Bielsk w zaborze pruskim
  • 1802 - Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
  • 1807 - Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
  • 1812 - przez miasto przechodzą wojska Napoleona
  • 1825 - likwidacja monasteru św. Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań; cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej[7]
  • 1831 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
  • 1843 - miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
  • 1855 - następna epidemia cholery
  • 1863 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
  • 1866 - z polecenia rosyjskiej administracji zaborczej unici zostają zmuszeni do przyjęcia prawosławia; ostateczna likwidacja unickiej diecezji chełmskiej następuje w 1875
  • XIX wiek - w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
  • 1873 - doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
  • 1915 - część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej, spalenie dworca kolejowego

II Rzeczpospolita

  • 1919
    • 19 lutego - opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
    • założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
  • 1920
    • 29 lipca - miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
    • 20 sierpnia - odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
  • 1921 - powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Rolnik"
  • 1923-1937 - burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
  • 1924 - uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji
  • 1925-1928 - budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
  • 1932-1939 - starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
  • 1932 - ukazuje się pierwszy numer "Gazety Bielskiej"
  • 1936 - pierwszy numer powiatowego miesięcznika "Plon"
  • 1937-1939 - burmistrzem miasta był Alfons Erdman
  • 1938 - oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
  • 1939
    • 11 czerwca - uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
    • 18 czerwca - przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg

II wojna światowa

  • 15-23 września 1939 - pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
  • 23 września 1939-1941 - okupacja przez Armię Czerwoną. Pierwsze wywózki na Syberię
  • 22 czerwca 1941 - zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (min. nauczycieli, urzędników, księży)
  • 2 listopada 1942 - likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulica Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki
  • 1943 - powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
  • 30 lipca 1944 - kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną

PRL

III Rzeczpospolita

  • 1991 - wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia "Над Бугом і Нарвою" (Nad Buhom i Narwoju - Nad Bugiem i Narwią)
  • 1992 - powstał Związek Ukraińców Podlasia
  • 1994 - w Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP

Urodzeni w Bielsku Podlaskim

Zabytki

  • Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Na tej górze zamkowej znajdował się zamek, w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską, ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna
  • Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
  • Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka
    • Kościół NMP z Góry Karmel z 1641, późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
    • Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy, (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
    • ogrodzenie z basztami i bramą
    • kapliczka
  • Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja, zbudowana w 1783 według projektu Szymona Bogumiła Zuga w stylu klasycystycznym, pierwsza wzmianka XV w.
    • dzwonnica w stylu klasycystycznym z 1843
    • ołtarz główny z barokowym obrazem Augustyna Mirysa Matka Boska nawiedza św. Elżbietę,
    • obraz Ukrzyżowanie z 1622 z epitafium poświęconym Hannie Kadłubowskiej, żonie pisarza bielskiego Stanisława Kuleszy
  • plebania drewniana z 1900
  • Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy tzw. zamkowa z końca XVI w., drewniana (parafialna)
  • Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z 1716 (do 1839 unicka), drewniana (parafialna)
  • Cerkiew św. Michała (zbudowana w 1789, wieża z 1914), drewniana (parafialna)
  • Cerkiew cmentarna Świętej Trójcy, ufundowana pierwotnie przez królową Bonę (po 1533), od 1596 unicka, istniała do 1774. Odbudowana na przełomie XVIII i XIX w., od 1839 prawosławna. W połowie XIX wieku przeniesiona z dzielnicy Nowe Miasto na cmentarz. Obecnie podlega parafii Opieki Matki Bożej
  • Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
  • Kaplica cmentarna p.w. św. Wincentego a Paulo, 1859, nr rej.: A-125 z 3.11.1966
  • Zajazd z poł. XIX wieku, ul. Henryka Sienkiewicza 8, nr rej.: 251 z 3.11.1966
  • Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
  • Park przy dawnym Dworze w Hołowiesku
  • Cmentarz wojenny, ul. Białowieska
  • Dom przy ul. Dubicze 20, drewniany, z końca XVIII w., nr rej.: 440 z 30.03.1979

Kościoły

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

Parafie prawosławne

Kościoły protestanckie

Parafie rzymskokatolickie

Inne

Transport

Znaczący węzeł drogowy. W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:

Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok - Czeremcha - Brześć

 Osobny artykuł: Bielsk Podlaski (stacja kolejowa).

Media

Prasa

Miasta partnerskie

Szablon:Źródła

Zobacz też

  1. ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009-11. ISSN 1734-6118. (pol.).
  2. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  3. ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).
  4. ↑ "Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici" Poznań 1842, s.233 [1]
  5. ↑ M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11-20
  6. ↑ T. J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111-113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.
  7. ↑ a b H. Surynowicz, Życie monastyczne na Grodzieńszczyźnie w XIX wieku [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik: Życie monastyczne w Rzeczypospolitej. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 199-202. ISBN 83-902928-8-2.
  8. ↑ Strona zboru Kościoła Chrystusowego w Bielsku Podlaskim

Linki zewnętrzne

Miasta województwa podlaskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Powiat bielski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy wiejskie

Powiat bielski (do 1940 i 1945–75)
Przynależność wojewódzka
Gminy miejskie
(1919–75)
Gminy wiejskie
(1919–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Legenda
  • de facto skasowane w 1941, de jure w 1950
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bielsk_Podlaski&oldid=33217520”