Tomasz More

{{{rodzaj}}}
{{{imię}}}

Thomas More

{{{tytuły}}}
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{podpis grafiki}}}]] {{{podpis grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia	{{{data urodzenia}}} {{{miejsce urodzenia}}}
Data i miejsce śmierci	{{{data śmierci}}} {{{miejsce śmierci}}}
Czczony przez	{{{kościół}}}
Beatyfikacja	{{{data beatyfikacji}}} {{{miejsce beatyfikacji}}} przez {{{beatyfikujący}}}
Kanonizacja	{{{data kanonizacji}}} {{{miejsce kanonizacji}}} przez {{{kanonizujący}}}
Wspomnienie	{{{wspomnienie}}}
Atrybuty	{{{atrybuty}}}
Patron	{{{patron}}}
Szczególne miejsca kultu	{{{miejsce kultu}}}
[[Plik:{{{faksymile}}}|130x100px|alt=Faksymile|{{{opis faksymile}}}]] {{{opis faksymile}}}

{{Święty infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | beatyfikujący = | miejsce kanonizacji = | data urodzenia = | patron = | kanonizujący = | miejsce beatyfikacji = | data kanonizacji = | rodzaj = | miejsce kultu = | podpis grafiki = | atrybuty = | faksymile = | data beatyfikacji = | miejsce śmierci = | tytuły = | wspomnienie = | imię = | data śmierci = | kościół = | grafika = | miejsce urodzenia = | opis faksymile = Nieznane pola: 1, "Wspomnienie", "Portret", "Miejsce_śmierci", "Data_urodzenia", "quote", "Atrybuty", "Beatyfikowany_przez", "Kanonizowany_przez", "Miejsce_kultu", "Patron", "Tytuły", "Miejsce_kanonizacji", "Imię", "Miejsce_urodzenia", "Data_beatyfikacji", "Data_kanonizacji", "Kościół", "Miejsce_beatyfikacji", "zdjęcie podpis" oraz "Data_śmierci".

Sir Tomasz More (Morus) (ur. 7 lutego 1478 w Londynie, zm. 6 lipca 1535 tamże) – angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby Lordów i kanclerz królewski, tercjarz franciszkański (OFS), męczennik chrześcijański czczony przez anglikanów, święty Kościoła katolickiego.

Biografia

Tomasz More urodził się w Londynie 7 lutego 1478 roku w zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Choć interesowały go nauki humanistyczne, które studiował w Oksfordzie, ojciec (londyński sędzia) skłonił go, by je przerwał i podjął studia prawnicze. Przez cztery lata mieszkał u londyńskich kartuzów. Porzuciwszy życie zakonne, został świeckim tercjarzem franciszkańskim i wkrótce założył rodzinę. Jego żona, Jane Colt, urodziła czwórkę dzieci, niestety wcześnie zmarła. Jego drugą żoną była Alicja Middleten.

Po ukończeniu studiów, mając 23 lata, został najpierw biegłym i uznanym adwokatem, a następnie (w wieku 26 lat) posłem do parlamentu w czasach panowania Henryka VII.

Narażając się jako poseł królowi Henrykowi VII w 1504, wycofał się z życia politycznego i udał się do Europy. Dał się tam poznać, jako humanista i pisarz. Przebywał na uniwersytetach w Lowanium (Leuven) i Paryżu.

Od 1517, już po śmierci Henryka VII (zm. 1509), Tomasz powrócił do działalności publicznej: był dyplomatą i doradcą królewskim Henryka VIII. Otrzymał tytuł szlachecki i został członkiem Izby Lordów. W 1520 był jej skarbnikiem a w 1523 przewodniczącym. W latach 1529–1532 był kanclerzem Anglii.

Tomasz był przyjacielem Erazma z Rotterdamu, który zadedykował mu swoją Pochwałę głupoty – słowo "głupota" po grecku brzmi μωρíα (moria). Później stosunki między nimi się ochłodziły, ponieważ More miał ortodoksyjne poglądy religijne, podczas gdy Erazm w niektórych kwestiach doktrynalnych skłaniał się ku stanowiskom protestanckim.

Dzieła

Jego najsłynniejsze dzieło, Utopia (około 1516) przedstawia fikcyjne królestwo na wyspie, w którym niektórzy współcześni uczeni dopatrują się wyidealizowanego przeciwieństwa Europy z czasów Morusa, podczas gdy inni uznają je za złośliwą satyrę tejże Europy.

Tomasz More stworzył wizję idealnego państwa i systemu społecznego, którą opisał w Utopii. Nie uznał legalności małżeństwa Henryka VIII i jego drugiej żony – Anny Boleyn oraz nie zgodził się uznać króla za głowę Kościoła w Anglii, za co został skazany na ścięcie.

Jedną z cech charakterystycznych dzieł Tomasza jest stosowanie alegorii w postaci fikcyjnego autora (tak jak w Dialogue of Comfort, który stanowi rzekomy dialog pomiędzy wujem i bratankiem) lub stylizacji. Ponadto, More nie daje żadnych wyraźnych wskazówek co do swojego osobistego punktu widzenia – z przyczyn, wyjaśnionych poniżej – co sprawia, że możliwa jest praktycznie każda interpretacja jego dzieł.

More był również autorem kilku obszernych traktatów, w których krytykował reformatorów religijnych, od Williama Tyndale, Christophera St. Germaina po Marcina Lutra. Pomagał także królowi Henrykowi VIII w napisaniu dzieła Obrona siedmiu sakramentów.

Poglądy filozoficzne

Krytykował rozrzutność, arogancję i brutalność królów, brak dbałości o lud i 'psucie' pieniądza. Uważał, że źródłem ludzkich nieszczęść często bywa własność prywatna, która rodzi nierówność ekonomiczną.

Ustrój Utopii to socjalizm drobnych producentów, rolników i rzemieślników. Rozwój przemysłu uważał za zło. W Utopii wszyscy muszą pracować, ale tylko 6 godzin dziennie, żyć skromnie, mają takie samo jedzenie i ubiór. Cenią moralność przede wszystkim. Za cudzołóstwo karzą śmiercią. Nie znają pieniądza; ludzie są wolni (niewolnikami bywają jedynie jeńcy wojenni); Ustrój jest tu hierarchiczny i demokratyczny – na dole piramidy społecznej jest rodzina, potem 30 rodzin wybiera 1 urzędnika, nad 10 urzędnikami stoi protofilarcha, a na szczycie jest sam książę. Prawa są tu nieliczne i proste. Panuje tolerancja religijna, jest kilka religii, lecz zabroniony jest ateizm. Za fanatyzm religijny grozi wydalenie z wyspy. Kapłanami mogą być też kobiety. Kapłan jest wybierany przez wiernych, nie ma przywilejów i nie obowiązuje go celibat.

Rozwód Henryka VIII

Kanclerz Thomas Wolsey, arcybiskup Yorku, nie zdołał doprowadzić do rozwodu i unieważnienia małżeństwa, o które zabiegał Henryk VIII i był zmuszony zrezygnować z urzędu w roku 1529. Henryk mianował More'a jego następcą, gdyż najwyraźniej nie zdawał sobie sprawy z jego poglądów. Jako człowiek religijny oraz dobrze obeznany z prawem kościelnym – More uważał, że unieważnienie małżeństwa leży w gestii jurysdykcji papieskiej.

Ponieważ papież Klemens VII był zdecydowanie przeciwny rozwodowi króla, Henryk mianował się głową Kościoła Anglii. Tylko duchowni musieli złożyć przysięgę supremacji, w której deklarowali, że król stanowi głowę Kościoła. More, jako człowiek świecki, nie musiałby jej składać, lecz wolał zrzec się urzędu kanclerza 16 maja 1532 roku, niż kontynuować służbę u króla. Początkowo udało mu się uniknąć sprawy o zdradę stanu, ale w roku 1534 parlament uchwalił ustawę o sukcesji, która zawierała przysięgę, wymagającą uznania ewentualnych dzieci Henryka i Anny Boleyn za prawowitych potomków oraz odrzucenia "wszelkiej obcej zwierzchności, księcia czy monarchy".

Śmierć

Podobnie jak przysięga supremacji, obowiązywała ona nie wszystkich obywateli, tylko tych, których specjalnie zawezwano, to znaczy piastujących urzędy państwowe oraz podejrzanych o zdradę. W kwietniu 1535 roku More został poproszony o złożenie tej przysięgi, a kiedy odmówił, uwięziono go w Tower of London, gdzie nadal pisał. Konsekwentnie milczał, co zgodnie z prawem uważane było za zgodę bez krzywoprzysięstwa.

Został osądzony, skazany i ścięty na Tower Hill w dniu 6 lipca. Ostatnie jego słowa to "Umieram jako dobry sługa króla, ale przede wszystkim sługa Boga". Jego głowa była zatknięta na Moście Londyńskim przez miesiąc, potem odzyskała ją jego córka, Margaret Roper.

Kult

Tomasz More został beatyfikowany w 1886 przez papieża Leona XIII. Kanonizacji dokonał Pius XI w 1935 roku.

W Kościele katolickim św. Tomasz wspominany jest razem ze św. Janem Fisherem w dniu 22 czerwca, natomiast u anglikanów Dzień Pamięci przypada na 6 czerwca.

W 2000 Jan Paweł II ogłosił go patronem mężów stanu i polityków; jest również patronem niemieckiej katolickiej organizacji dzieci i młodzieży (niem.) Katholische junge Gemeinde (KjG).

Św. Tomasz w masowej kulturze

• Oto jest głowa zdrajcy – filmowa adaptacja sztuki o Tomaszu Morusie
• Dynastia Tudorów – w rolę Tomasza Morusa wcielił się Jeremy Northam

Zobacz też

• Czterdziestu męczenników Anglii i Walii
• kult świętych
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• święci i błogosławieni rodziny franciszkańskiej

Bibliografia

• Tomasz More (Morus). DEON.pl z inicjatywy SJ i Wydawnictwa WAM. [dostęp 2013-01-28].
• Marek Wójtowicz SJ: Św. Tomasz Morus – męczennik sumienia. DEON.pl. [dostęp 2013-01-28].
• Wincenty Zaleski SDB: Święci na każdy dzień. Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 2008, s. 505-507. ISBN 978-83-7201-353-8. [dostęp 2013-01-29].

Linki zewnętrzne

• List Apostolski Jana Pawła II o ogłoszeniu św. Tomasza Morusa Patronem rządzących i polityków – opoka.org.pl
• Center for Tomas More Studies (ang.)