Warszawa Śródmieście
| ||
 Warszawa Śródmieście, peron 2 | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Warszawa | |
| Lokalizacja | Aleje Jerozolimskie 50 | |
| Data otwarcia | 23 czerwca 1949 (prowizoryczny dworzec) 29 września 1963 (otwarcie) | |
| Liczba pasażerów (2017) | 19,4 mln[1] | |
| Dane techniczne | ||
| Liczba peronów | 3[2] | |
| Liczba krawędzi peronowych |
4[2] | |
| Kasy | 
| |
| Linie kolejowe | ||
Położenie na mapie Warszawy   Warszawa Śródmieście | ||
Położenie na mapie Polski  Warszawa Śródmieście | ||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  Warszawa Śródmieście | ||
 52°13′45,61″N 21°00′26,96″E/52,229336 21,007489
| ||
Portal  Transport szynowy
| ||
Warszawa Śródmieście – przystanek i podziemny dworzec kolejowy w Warszawie znajdujący się na warszawskiej linii średnicowej przy Alejach Jerozolimskich 50, pomiędzy ulicami Marszałkowską i Emilii Plater. Obsługuje jedynie ruch aglomeracyjny i regionalny[3].
Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca aglomeracyjnego[4].
W roku 2018 przystanek obsługiwał ok. 47 800 pasażerów na dobę, co dało mu 3. miejsce w Polsce[5].
Obsługiwane połączenia[edytuj | edytuj kod]
| Przewoźnik | Linia | Trasa | |
|---|---|---|---|
| SKM | S1 | Otwock – Warszawa Śródmieście – Pruszków | [6] |
| S2 | Sulejówek Miłosna – Warszawa Śródmieście – Warszawa Lotnisko Chopina | [6] | |
| KM | R1 | Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Skierniewice | [7] |
| R2 | Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Łuków | [7] | |
| R3 | Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Łowicz Główny | [7] | |
| R7 | Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Dęblin | [7] | |
| R8 | Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Radom – Szydłowiec – Skarżysko-Kamienna | [7] |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dworzec powstał w miejscu przedwojennego, istniejącego do 1944 Dworca Głównego, na terenie dawnego Dworca Wiedeńskiego[8].
Pierwszy prowizoryczny dworzec Warszawa Śródmieście powstał w 1949[8] (otwarcie nastąpiło 23 czerwca 1949, na miesiąc przed zaplanowanym terminem), w ramach odbudowy warszawskiej linii średnicowej ze zniszczeń wojennych. Mieścił się on w drewnianym pawilonie u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich[8]. Początkowo perony dworcowe mieściły się w wykopie[9].
W 1952, w ramach porządkowania rejonu Pałacu Kultury i Nauki, obiekt przeniesiono na zachód, w miejsce obecnego Dworca Centralnego, gdzie wybudowano kolejny dworzec prowizoryczny[8]. Teren pierwszego dworca przykryto płytą betonową, na której urządzono zieleńce[8].
W 1955 ukończono budowę dwóch pawilonów wejściowych do nowego stałego dworca według projektu architektów Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Wybudowano także część podziemną w stanie surowym, opartą na murach podziemnej części dworca Warszawa Główna. Pawilony umieszczono symetrycznie względem osi Pałacu Kultury i Nauki[10].
Prace w podziemnej części dworca wznowiono po 1960 i zakończono w 1963 roku[8]. Nowoczesny projekt wnętrz wykonali artyści z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: Wojciech Fangor, Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz, Wiktor Gessler, Adolf Szczepiński, Bogusław Smyrski i Lech Tomaszewski[10].
W trakcie budowy dworca w 1963 roku powstał fragment tunelu pieszego w kierunku wschodnim, który miał w przyszłości prowadzić z peronu 2. do stacji metra – pomimo tego, że budowy metra nie było wówczas nawet w odległych planach. Część podziemna dworca została otwarta 29 września 1963 roku[11].
Dworzec składa się z części podziemnej (perony i osobne zespoły kas) oraz dwóch naziemnych pawilonów wejściowych z granitu. Pierwotnie trzyperonowy układ dworca zakładał ich specjalizację: skrajne obsługiwały podróżnych odjeżdżających w kierunku wschodnim lub zachodnim, środkowy – przyjeżdżających z obu kierunków (obsługa pociągu najpierw otwierała drzwi na peron środkowy dla wysiadających, potem na skrajny dla wsiadających, co pozwalało na uniknięcie kolizji podróżnych na peronach i w drzwiach wagonów)[12].
Każdy z trzech peronów ma po 2 niezależne wyjścia na powierzchnię (peron 1. i 3. na wysokości pawilonów, peron 2. na swoich końcach), istnieją też dwa przejścia podziemne w tym jedno nieczynne[13]. Czynne łączy wszystkie perony Śródmieścia i Dworca Centralnego[9]. Oprócz oddzielnych zespołów kas dla każdego kierunku, na dworcu zaprojektowano także cztery kioski gastronomiczne i przemysłowe, poczekalnie, zespoły sanitarne, pomieszczenia służbowe oraz bardzo rozbudowany zespół pomieszczeń technicznych[12]. Dworzec posiada odpowiednio izolowany i odwodniony strop przykryty warstwą ziemi, co umożliwia wegetację roślin[12].
Bezpośrednio po oddaniu do użytku dworzec zachwycał użytkowników swoją estetyką i funkcjonalnością, wynikającą z dużej przelotowości i zastosowania segregacji ruchu pieszego.
W 2006 roku rozpoczął się remont bardzo już zaniedbanego kompleksu dworcowego, zakończony w styczniu roku 2007[14]. Dworcowi przywrócono w większości stan sprzed 40 lat, świadomie rezygnując jednak z daleko idącej modernizacji – w planach na najbliższe lata przewidziano wyburzenie pawilonów naziemnych i budowę centrum handlowego z częścią dworcową[9]. W 2011 roku na dworcu Warszawa Śródmieście zainstalowano windę dla osób niepełnosprawnych oraz podróżnych z ciężkim bagażem lub rowerem.
W 2014 pawilony zewnętrzne przeszły kolejną doraźną renowację i remont elewacji, która była w bardzo złym stanie[13]. W przyszłości mają one jednak zostać zburzone i zastąpione sześciopiętrowymi budynkami tworzącymi północną pierzeję Alej Jerozolimskich. Pawilony nie są objęte ochroną konserwatorską, a ich likwidację przewiduje obowiązujący plan zagospodarowania przestrzennego[15].
Na dworcu znajdują się automaty biletowe Kolei Mazowieckich i Zarządu Transportu Miejskiego.
Tablice pamiątkowe[edytuj | edytuj kod]
- Tablica upamiętniająca pioniera elektryfikacji kolei w Polsce Romana Podoskiego (pawilon wschodni), wmurowana w latach 60. XX wieku[16].
- Tablica upamiętniająca Dworzec Wiedeński i odjazd pierwszego pociągu do Grodziska 14 czerwca 1845 (pawilon wschodni)[16].
- Tablica ku pamięci Czesława Jaworskiego, zasłużonego dla elektryfikacji kolei w Polsce (pawilon zachodni), odsłonięta 23 marca 1988[16].
- Tablica upamiętniająca akcje odwetowe Gwardii Ludowej w dniach 24 października 1942 i 17 stycznia 1943 na lokal „Mitropa” (pawilon zachodni), wmurowana w latach 60. XX wieku[16].
Planowany łącznik ze stacją metra Centrum[edytuj | edytuj kod]
Od początku istnienia dworca przewiduje się wybudowanie przejścia podziemnego[11] do otwartej w 1998 stacji metra Centrum[9], jednak jego budowa opóźnia się[13]. Kwestia budowy łącznika powróciła w latach 2018-2019[17]. Jednym z możliwych wariantów jest budowa łącznika jedynie do placu przed wejściami do metra[18], rozważane jest także stworzenie bezpośredniego połączenia stacji metra z Dworcem Centralnym z odnogą do dworca Warszawa Śródmieście[19].
Dworzec w kulturze masowej[edytuj | edytuj kod]
- 31 grudnia 1963, kilka miesięcy po oddaniu dworca do użytku, na peronach odbył się bal sylwestrowy, który uwieczniła m.in. Polska Kronika Filmowa[20].
- Dworzec wystąpił w kilku filmach m.in. w Beacie zakochany w tytułowej bohaterce Olek Smoleński po kilku dniach poszukiwań spotyka ją na tym dworcu i namawia do powrotu do domu. Z kolei w Spotkaniu ze szpiegiem Maria Polińska spotyka się tam z imperialistycznym szpiegiem Bernardem[21].
- Od kwietnia do sierpnia 2006 roku, w ramach imprezy „Dekarock Antyradia” zorganizowanej przez rozgłośnię, na dachu dworca koncerty zagrały zespoły: T.Love, Oddział Zamknięty, Hey, Strachy na Lachy i Homo Twist[22][23].
- W wydanej w 2014 roku postapokaliptycznej powieści Kompleks 7215 i jej kontynuacji Dworzec Śródmieście Bartka Biedrzyckiego został opisany jako jedno z miejsc, gdzie po wojnie atomowej znaleźli schronienie ocaleni warszawiacy[24].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Największe stacje kolejowe w Polsce. Urząd Transportu Kolejowego, sierpień 2018. s. 5. [dostęp 2019-01-09].
- ↑ a b Warszawa Śródmieście (pol.). Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2015-03-11].
- ↑ Największe stacje kolejowe w Polsce. Urząd Transportu Kolejowego, sierpień 2018. s. 7. [dostęp 2019-01-09].
- ↑ Wykaz stacji pasażerskich wraz z ich kategoryzacją oraz określeniem dostępności do obiektu, poz. 496. W: Załącznik nr 1 do Regulaminu dostępu przez licencjonowanych przewoźników kolejowych do obiektu infrastruktury usługowej – stacji pasażerskiej [on-line]. [dostęp 2018-08-24].
- ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r.. 2020-01-27. [dostęp 2020-01-30].
- ↑ a b Informacja o przystanku na stronie ZTM (pol.). [dostęp 2015-03-11].
- ↑ a b c d e Warszawa Śródmieście w internetowym rozkładzie jazdy PKP – rozklad-pkp.pl (odjazdy)
- ↑ a b c d e f Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 160. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b c d Dworce kolejowe w Warszawie i okolicach (pol.). SISKOM. [dostęp 2015-03-11].
- ↑ a b Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 36. ISBN 978-83-934574-1-0.
- ↑ a b Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 77. ISBN 978-83-934574-1-0.
- ↑ a b c Arseniusz Romanowicz: Dworce i przystanki kolejowe. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1970, s. 44.
- ↑ a b c Witold Urbanowicz: Warszawa: Otworzą zamknięte przejście na dworcu Śródmieście? (pol.). transport-publiczny.pl, 2014-06-25. [dostęp 2015-11-16].
- ↑ Stacja Kolejowa Warszawa Śródmieście (pol.). Warszawa Moim Oczkiem, 2010-11-28. [dostęp 2015-03-11].
- ↑ Michał Wojtczuk, Krzysztof Śmietana. Plac Defilad na sprzedaż. „Gazeta Stołeczna”, s. 1, 21 października 2015.
- ↑ a b c d Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 21. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Jarosław Osowski: Dworzec Śródmieście rozrośnie się do czterech torów. Podziemny łącznik do stacji metra Centrum. warszawa.wyborcza.pl, 2019-01-22. [dostęp 23 stycznia 2019].
- ↑ Witold Urbanowicz: Cztery tory na Dworcu Śródmieście. Korytarz do metra tylko do „patelni"?. transport-publiczny.pl, 2019-01-22. [dostęp 23 stycznia 2019].
- ↑ Witold Urbanowicz: inia średnicowa. Dwa warianty połączenia dworców ze stacją metra Centrum. Bezpośrednio i już z Centralnego?. transport-publiczny.pl, 2019-01-25. [dostęp 23 stycznia 2019].
- ↑ Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 87. ISBN 978-83-934574-1-0.
- ↑ Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 43–44. ISBN 978-83-60142-70-7.
- ↑ Kolejny Dekarock Antyradia. portalmedialny.pl, 2006-06-23. [dostęp 2015-03-13].
- ↑ Łukasz Szewczyk: Antyradio ponownie na dachu. media2.pl, 2006-07-15. [dostęp 2015-03-13].
- ↑ Kamil Dróżdż: Bartek Biedrzycki – Kompleks 7215 (pol.). 2014-09-11. [dostęp 2014-10-16].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| Warszawa Śródmieście | ||
| Linia 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów | ||
  odległość: 0,907 km
|
|
odległość: 1,289 km
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
