Warszawa Śródmieście

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Warszawa Śródmieście
Ilustracja
Warszawa Śródmieście, peron 2
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Lokalizacja

Aleje Jerozolimskie 50

Data otwarcia

23 czerwca 1949 (prowizoryczny dworzec)
29 września 1963 (otwarcie)

Liczba pasażerów (2017)

19,4 mln[1]

Dane techniczne
Liczba peronów

3[2]

Liczba krawędzi
peronowych

4[2]

Kasy

T

Linie kolejowe
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Warszawa Śródmieście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Warszawa Śródmieście”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Warszawa Śródmieście”
Ziemia52°13′45,61″N 21°00′26,96″E/52,229336 21,007489
Multimedia w Wikimedia Commons
Portal Transport szynowy
Hala dworca w 1968
Kasy biletowe
Naziemne pawilony dworca Warszawa Śródmieście widziane z 30. piętra PKiN
Wschodni pawilon dworca
Mozaika Wojciecha Fangora z 1963 w podziemnej części dworca

Warszawa Śródmieście – przystanek i podziemny dworzec kolejowy w Warszawie znajdujący się na warszawskiej linii średnicowej przy Alejach Jerozolimskich 50, pomiędzy ulicami Marszałkowską i Emilii Plater. Obsługuje jedynie ruch aglomeracyjny i regionalny[3].

Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca aglomeracyjnego[4].

W roku 2021 przystanek obsługiwał ok. 18 400 pasażerów na dobę, co dało mu 11. miejsce w Polsce[5].

Obsługiwane połączenia[edytuj | edytuj kod]

Przewoźnik Linia Trasa
SKM S1 Otwock – Warszawa Falenica - Warszawa Wawer - Warszawa Wschodnia - Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia - Pruszków [6]
S2 Sulejówek Miłosna – Warszawa Rembertów – Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia - Warszawa Służewiec - Warszawa Lotnisko Chopina [6]
KM R1 Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Pruszków – Grodzisk Mazowiecki – Żyrardów – Skierniewice [7]
R2 Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia – Warszawa Rembertów – Sulejówek Miłosna – Mińsk Mazowiecki – Mrozy – Siedlce – Łuków [7]
R3 Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Ożarów Mazowiecki – Błonie – Sochaczew – Łowicz Główny [7]
R6 Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia – Zielonka – Wołomin – Tłuszcz – Małkinia - Szulborze Wielkie [7]
R61 Warszawa Zachodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia – Zielonka – Wołomin – Tłuszcz – Wyszków - Ostrołęka [7]
R7 Warszawa Zachodnia - Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia – Warszawa Wawer – Warszawa Falenica – Otwock – Celestynów – Pilawa – Sobolew – Dęblin [7]
R8 Warszawa Wschodnia – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Warszawa Służewiec – Piaseczno – (- Góra Kalwaria) – Czachówek Południowy – Warka – Dobieszyn - Radom – Szydłowiec – Skarżysko-Kamienna [7]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Dworzec powstał w miejscu przedwojennego, istniejącego do 1944 Dworca Głównego, na terenie dawnego Dworca Wiedeńskiego[8].

Pierwszy prowizoryczny dworzec Warszawa Śródmieście został zbudowany w 1949[8] (otwarcie nastąpiło 23 czerwca 1949[9]). Powstał w ramach odbudowy warszawskiej linii średnicowej ze zniszczeń wojennych. Mieścił się on w drewnianym pawilonie u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich[8]. Początkowo perony dworcowe mieściły się w wykopie[10].

W 1952, w ramach porządkowania rejonu Pałacu Kultury i Nauki, obiekt przeniesiono na zachód, w miejsce obecnego Dworca Centralnego, gdzie wybudowano kolejny prowizoryczny dworzec[8]. Składał się on z dwóch drewnianych pawilonów[11]. Teren pierwszego dworca przykryto płytą betonową, na której urządzono zieleńce[8]. Przeniesienie dworca na zachód umożliwiło przystąpienie do budowy trzeciego – już stałego – dworca pod płytą przykrywającą wykop linii średnicowej[11].

W 1955 ukończono budowę dwóch pawilonów wejściowych do nowego stałego dworca według projektu architektów Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Wybudowano także część podziemną w stanie surowym, opartą na murach podziemnej części dworca Warszawa Główna. Pawilony umieszczono symetrycznie względem osi Pałacu Kultury i Nauki[12].

Prace w podziemnej części dworca wznowiono po 1960 i zakończono w 1963 roku[8]. Nowoczesny projekt wnętrz wykonali artyści z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: Wojciech Fangor, Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz, Wiktor Gessler, Adolf Szczepiński, Bogusław Smyrski i Lech Tomaszewski[12]. Drewniane pawilony poprzedniego dworca przeznaczono na tymczasowy Dworzec Centralny dla pociągów dalekobieżnych wykorzystujących linię średnicową[11].

W trakcie budowy dworca w 1963 roku powstał fragment tunelu pieszego w kierunku wschodnim, który miał w przyszłości prowadzić z peronu 2. do stacji metra – pomimo tego, że budowy metra nie było wówczas nawet w odległych planach. Część podziemna dworca została otwarta 29 września 1963 roku[13].

Dworzec składa się z części podziemnej (perony i osobne zespoły kas) oraz dwóch naziemnych pawilonów wejściowych z granitu. Pierwotnie trzyperonowy układ dworca zakładał ich specjalizację: skrajne obsługiwały podróżnych odjeżdżających w kierunku wschodnim lub zachodnim, środkowy – przyjeżdżających z obu kierunków (obsługa pociągu najpierw otwierała drzwi na peron środkowy dla wysiadających, potem na skrajny dla wsiadających, co pozwalało na uniknięcie kolizji podróżnych na peronach i w drzwiach wagonów)[14].

Każdy z trzech peronów ma po 2 niezależne wyjścia na powierzchnię (peron 1. i 3. na wysokości pawilonów, peron 2. na swoich końcach), istnieją też dwa przejścia podziemne w tym jedno nieczynne[15]. Czynne łączy wszystkie perony Śródmieścia i Dworca Centralnego[10]. Oprócz oddzielnych zespołów kas dla każdego kierunku, na dworcu zaprojektowano także cztery kioski gastronomiczne i przemysłowe, poczekalnie, zespoły sanitarne, pomieszczenia służbowe oraz bardzo rozbudowany zespół pomieszczeń technicznych[14]. Zaprojektowano schody ruchome prowadzące na dworzec, jednak ich nie zrealizowano[16]. Dworzec uzyskał odpowiednio izolowany i odwodniony strop przykryty warstwą ziemi, co umożliwia wegetację roślin[14]. We wnętrzu dworca umieszczono 52 mozaiki sufitowe i 27 mozaik ściennych. Ich głównym autorem był Wojciech Fangor, a wykonano je we włocławskich zakładach fajansowych. Kierunek zachodni oznaczono płytkami zielonymi i niebieskimi, a wschodni żółtymi, pomarańczowymi i czerwonymi[17].

Bezpośrednio po oddaniu do użytku dworzec zachwycał użytkowników swoją estetyką i funkcjonalnością, wynikającą z dużej przelotowości i zastosowania segregacji ruchu pieszego.

W 2006 roku rozpoczął się remont bardzo już zaniedbanego kompleksu dworcowego, zakończony w styczniu roku 2007[18]. Dworcowi przywrócono w większości stan sprzed 40 lat, świadomie rezygnując jednak z daleko idącej modernizacji – w planach na kolejne lata przewidziano wyburzenie pawilonów naziemnych i budowę centrum handlowego z częścią dworcową[10]. Ich likwidację przewiduje obowiązujący od 2010 plan zagospodarowania przestrzennego, który przewiduje budowę ulicy w miejscu placu z pawilonami[19][20]. W 2014 pawilony zewnętrzne przeszły kolejną doraźną renowację i remont elewacji, która była w bardzo złym stanie[19]. Plany likwidacji pawilonów były możliwe, bo nie były one objęte ochroną konserwatorską. Samo podziemie dworca od 2016 jest wpisane do gminnej ewidencji zabytków pod numerem SRO34200[21]. Pod koniec 2020 do rejestru zabytków wpisano najpierw zespół mozaik[17], a potem cały dworzec[22].

Na dworcu znajdują się automaty biletowe Kolei Mazowieckich i Zarządu Transportu Miejskiego[23]. Windę na dworcu zainstalowano w 2010[24].

Tablice pamiątkowe[edytuj | edytuj kod]

  • Tablica upamiętniająca pioniera elektryfikacji kolei w Polsce Romana Podoskiego (pawilon wschodni), wmurowana w latach 60. XX wieku[25].
  • Tablica upamiętniająca Dworzec Wiedeński i odjazd pierwszego pociągu do Grodziska 14 czerwca 1845 (pawilon wschodni)[25].
  • Tablica ku pamięci Czesława Jaworskiego, zasłużonego dla elektryfikacji kolei w Polsce (pawilon zachodni), odsłonięta 23 marca 1988[25].
  • Tablica upamiętniająca akcje odwetowe Gwardii Ludowej w dniach 24 października 1942 i 17 stycznia 1943 na lokal „Mitropa” (pawilon zachodni), wmurowana w latach 60. XX wieku[25].

Planowany łącznik ze stacją metra Centrum[edytuj | edytuj kod]

Od początku istnienia dworca przewiduje się wybudowanie przejścia podziemnego[13] do otwartej w 1998 stacji metra Centrum[10], jednak jego budowa opóźnia się[15]. Kwestia budowy łącznika powróciła w latach 2018-2019[26]. Jednym z możliwych wariantów jest budowa łącznika jedynie do placu przed wejściami do metra[27], rozważane jest także stworzenie bezpośredniego połączenia stacji metra z Dworcem Centralnym z odnogą do dworca Warszawa Śródmieście[28]. W styczniu 2021 ogłoszono przetarg na wykonawcę analizy trzech wariantów wykonania połączenia między dworcami i stacją metra[29].

Dworzec w kulturze masowej[edytuj | edytuj kod]

  • 31 grudnia 1963, kilka miesięcy po oddaniu dworca do użytku, na peronach odbył się bal sylwestrowy, który uwieczniła m.in. Polska Kronika Filmowa[30].
  • Dworzec wystąpił w kilku filmach m.in. w Beacie zakochany w tytułowej bohaterce Olek Smoleński po kilku dniach poszukiwań spotyka ją na tym dworcu i namawia do powrotu do domu. Z kolei w Spotkaniu ze szpiegiem Maria Polińska spotyka się tam z imperialistycznym szpiegiem Bernardem[31].
  • Od kwietnia do sierpnia 2006 roku, w ramach imprezy „Dekarock Antyradia” zorganizowanej przez rozgłośnię, na dachu dworca koncerty zagrały zespoły: T.Love, Oddział Zamknięty, Hey, Strachy na Lachy i Homo Twist[32][33].
  • W wydanej w 2014 roku postapokaliptycznej powieści Kompleks 7215 i jej kontynuacji Dworzec Śródmieście Bartka Biedrzyckiego został opisany jako jedno z miejsc, gdzie po wojnie atomowej znaleźli schronienie ocaleni warszawiacy[34].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Największe stacje kolejowe w Polsce. Urząd Transportu Kolejowego, sierpień 2018. s. 5. [dostęp 2019-01-09].
  2. ↑ a b Warszawa Śródmieście. Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2015-03-11]. (pol.).
  3. ↑ Największe stacje kolejowe w Polsce. Urząd Transportu Kolejowego, sierpień 2018. s. 7. [dostęp 2019-01-09].
  4. ↑ Wykaz stacji pasażerskich wraz z ich kategoryzacją oraz określeniem dostępności do obiektu, poz. 496. [w:] Załącznik nr 1 do Regulaminu dostępu przez licencjonowanych przewoźników kolejowych do obiektu infrastruktury usługowej – stacji pasażerskiej [on-line]. [dostęp 2018-08-24].
  5. ↑ https://dane.utk.gov.pl/sts/przewozy-pasazerskie/wymiana-pasazerska-na-s/18886,Przewozy-pasazerskie.html#PLIK
  6. ↑ a b Rozkłady jazdy. Kolej. [w:] Warszawski Transport Publiczny [on-line]. wtp.waw.pl. [dostęp 2020-11-02].
  7. ↑ a b c d e f g Warszawa Śródmieście w internetowym rozkładzie jazdy PKP – rozklad-pkp.pl (odjazdy)
  8. ↑ a b c d e f Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 160. ISBN 83-01-08836-2.
  9. ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  10. ↑ a b c d Dworce kolejowe w Warszawie i okolicach. SISKOM. [dostęp 2015-03-11]. (pol.).
  11. ↑ a b c Krystyna Krzyżakowa: Warszawskie osiągnięcia [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 147. ISBN 83-03-01684-9.
  12. ↑ a b Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 36. ISBN 978-83-934574-1-0.
  13. ↑ a b Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 77. ISBN 978-83-934574-1-0.
  14. ↑ a b c Arseniusz Romanowicz: Dworce i przystanki kolejowe. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1970, s. 44.
  15. ↑ a b Witold Urbanowicz: Warszawa: Otworzą zamknięte przejście na dworcu Śródmieście?. transport-publiczny.pl, 2014-06-25. [dostęp 2015-11-16]. (pol.).
  16. ↑ Arseniusz Romanowicz, Zostaliśmy w cieniu, „Architektura“, nr 6, 2006
  17. ↑ a b Jakub Lewicki, Unikatowa dekoracja mozaikowa Dworca Warszawa-Śródmieście w rejestrze zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, 9 grudnia 2020.
  18. ↑ Stacja Kolejowa Warszawa Śródmieście. Warszawa Moim Oczkiem, 2010-11-28. [dostęp 2015-03-11]. (pol.).
  19. ↑ a b Wyborcza.pl, warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2020-08-21].
  20. ↑ Plany obowiązujące - Śródmieście | Architektura i planowanie przestrzenne, www.architektura.um.warszawa.pl [dostęp 2020-08-21].
  21. ↑ Zarządzenie nr 221/2016 z 23-02-2016 w sprawie zmian w ewidencji zabytków Miasta Stołecznego Warszawy.
  22. ↑ Jakub Lewicki, Dworzec Warszawa-Śródmieście wpisany do rejestru zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, 31 grudnia 2020.
  23. ↑ Gdzie kupić bilet? [dostęp 2020-08-21] (pol.).
  24. ↑ "Budowa windy na dworcu Warszawa Śródmieście opóźniona", Rynek Kolejowy, 5 października 2010
  25. ↑ a b c d Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 21. ISBN 83-912463-4-5.
  26. ↑ Jarosław Osowski: Dworzec Śródmieście rozrośnie się do czterech torów. Podziemny łącznik do stacji metra Centrum. warszawa.wyborcza.pl, 2019-01-22. [dostęp 2019-01-23].
  27. ↑ Witold Urbanowicz: Cztery tory na Dworcu Śródmieście. Korytarz do metra tylko do „patelni"?. transport-publiczny.pl, 2019-01-22. [dostęp 2019-01-23].
  28. ↑ Witold Urbanowicz: Linia średnicowa. Dwa warianty połączenia dworców ze stacją metra Centrum. Bezpośrednio i już z Centralnego?. transport-publiczny.pl, 2019-01-25. [dostęp 2019-01-23].
  29. ↑ Witold Urbanowicz: Jak połączyć metro Centrum i dworzec Śródmieście. Trzy koncepcje do analizy. tvn24.pl/tvnwarszawa, 2021-01-10. [dostęp 2021-01-10].
  30. ↑ Grzegorz Piątek (red.): AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Warszawa: Centrum Architektury, 2012, s. 87. ISBN 978-83-934574-1-0.
  31. ↑ Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 43–44. ISBN 978-83-60142-70-7.
  32. ↑ Kolejny Dekarock Antyradia. portalmedialny.pl, 2006-06-23. [dostęp 2015-03-13].
  33. ↑ Łukasz Szewczyk: Antyradio ponownie na dachu. media2.pl, 2006-07-15. [dostęp 2015-03-13].
  34. ↑ Kamil Dróżdż: Bartek Biedrzycki – Kompleks 7215. 2014-09-11. [dostęp 2014-10-16]. (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Warszawa Śródmieście
Linia 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów
BSicon KBHFaq.svgBSicon STRq.svgBSicon STRq.svg
Warszawa Ochota
odległość: 0,907 km
 BSicon BHFq.svg
odległość: 1,289 km
Transport kolejowy w Warszawie
Główne dworce
Kolej obwodowa
Linia średnicowa
Warszawska Kolej Dojazdowa
Linia nr 1: W-wa – Skierniewice
Linia nr 2: W-wa – Siedlce
Linia nr 3: W-wa – Łowicz
Linia nr 7: W-wa – Dęblin
Linia nr 8: W-wa – Radom
Linia nr 9: W-wa – Nasielsk
Linia nr 21: W-wa – Zielonka
Linia nr 449: W-wa – Zielonka
Lotnisko Chopina
Stacje i przystanki zamknięte
Normalnotorowe
Wąskotorowe
Szerokotorowe
Piaseczyńska Kolej Wąskotorowa
(Grójecka Kolej Dojazdowa)
Zobacz też

Warszawski węzeł kolejowy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Warszawa_Śródmieście&oldid=67822024”