Bóg

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Teukros (dyskusja | edycje) o 18:00, 16 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
William Blake - Bóg stwarzający świat, Muzeum Brytyjskie
tetragram JHWH nad obrazem Jezusa
Posąg z wyobrażeniami słowiańskich bogów – Światowid ze Zbrucza. Kopia obok Wawelu. Kraków
Kaligrafia słowa Allah
Zeus, posąg antyczny

Bóg lub bóstwo – istota nadprzyrodzona, której istnienie uznaje większość religii. Bóg jest przedmiotem zainteresowania teologii i filozofii, gdzie jest uważany za zagadnienie metafizyczno-egzystencjalne. Ze względu na duże zróżnicowanie rozumienia tego pojęcia, trudno jest o jego jednoznaczną definicję (co dodatkowo utrudniają założenia teologiczne związane z tym zagadnieniem, pochodzące z poszczególnych religii). Jako najbardziej różniące się od siebie, należy wyodrębnić definicje używane przez religie politeistyczne i monoteistyczne, deizm i panteizm[1].

Najbardziej powszechnie pod pojęciem bóg rozumie się określenie istot będących przedmiotem kultu religijnego. Czasem bogami określa się tylko niektóre (najważniejsze) z tych istot, dla innych rezerwując inne określenia (np. półbóg, heros, demon, duch, święty, anioł). W niektórych religiach istotom nadprzyrodzonym przypisywane są cechy płci żeńskiej, istotę taką określa się słowem bogini.

Słowo bóg jest pisane małą literą i oznacza bogów, których może być wielu (synonimy: bóstwo, bożek, bożyszcze), natomiast gdy mówi się o bogach religii monoteistycznych, wówczas słowo to jest traktowane jako nazwa własna (imię) i jest pisane wielką literą[2].

Etymologia

Słowo „bóg” jest związane z irańskim terminem baga i słowiańskim bog powiązanym z dobrem, bogactwem, jak i jego nadprzyrodzonym dawcą[3]. Badania językoznawców stwierdziły istnienie w naszym języku szeregu zapożyczeń scytyjsko-irańskich z dziedziny terminologii wierzeń religijnych, jak właśnie słowo „bóg” – dawca bogactwa, szczęśliwego losu.[potrzebny przypis] Natomiast nazwa jednego z czołowych bóstw słowiańskich, Swaroga, wydaje się właśnie irańskim zapożyczeniem, swar bowiem w sanskrycie oznacza blask, niebo, światłość niebieską i słońce, choć trudno nie dostrzec w nazwie tego bóstwa rodzimego rdzenia war, oznaczającego gorąco, żar[4].

Filozofia i nauka

Arystoteles, badając świat przyrody, doszedł do wniosku, że musi istnieć pierwsza przyczyna (nieruchomy poruszyciel), która posiada cechy boskie: niezmienność, niezłożoność, niematerialność, duchowość, rozumność, celowość, jedyność, konieczność, doskonałość. W ten sposób doszedł do monoteizmu: skoro istnieje świat, to istnieje też bóg[5]. Do zbliżonych wniosków doszedł też Platon. Z poznania świata wywiódł on pojęcie Demiurga, czyli rozumnego i dobrego stwórcy[6]. Pomimo podobieństw, cechy bytu najwyższego Arystotelesa fundamentalnie odróżniają go od wizji występujących w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie[7].

Nowożytna nauka przyjmuje odgórnie naturalizm metodologiczny, nie zajmując się istnieniem boga (nie potwierdzając go ani mu nie zaprzeczając)[8].

Psychologia, religioznawstwo, antropologia poruszają temat kształtowania się obrazu Boga (bogów) w ujęciu psychologicznym, kulturowym, historycznym. Carl Gustav Jung wprowadza pojęcie jaźni – archetypu całości, jedności psychicznej, nazywając go obrazem Boga[9], natomiast w archetypowym obrazie ojca widział obok siebie pozytywne i negatywne elementy. Do istotnych cech archetypu ojca zaliczał wielorakie aktywności i agresje, natrętność, dobitność, destruktywność, niszczenie i pasjonującą owocność, przekonywalność i skuteczność[10]. Bóg według Zygmunta Freuda jest: wywyższonym ojcem[11] (exalted father), przemienieniem ojca (transfiguration of father), podobizną/postacią ojca (likeness of father), sublimacją ojca (sublimation of father), surogatem (obiektem zastępczym) ojca (surrogate of father), substytutem ojca (substitute of father), kopią/imitacją ojca (copy of father)[12][13]. Religioznawcy i antropolodzy podnoszą kwestię obrazu Boga (bogów) jako personifikacji sił natury lub nadprzyrodzonych (np. James George Frazer[14] oraz Gerardus van der Leeuw[15]).

Ateizm i agnostycyzm

Istnieniu boga zaprzecza ateizm[16]. Poglądy agnostyczne głoszą niemożliwość dowiedzenia się, czy bóg lub bogowie istnieją, czy też nie[17].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Hasło:Bóg. [w:] Encyklopedia PWN [on-line]. encyklopedia.pwn.pl. [dostęp 2012-07-25].
  2. ↑ Mały słownik języka polskiego, red. S. Skorupka, H. Auderska, Z. Łempicka, Warszawa 1969, s. 55.
  3. ↑ Ludy słowiańskie w starożytności. W: Aleksander Gieysztor: Mitologa Słowian. Warszawa: WAiF, 1982, s. 35. ISBN 83-221-0152-X.
  4. ↑ Zarys dziejów religii Praca zbiorowa, Iskry, Warszawa 1986, s. 449, ISBN 83-207-0849-4.
  5. ↑ W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. I, Warszawa 1968, s. 122-124.
  6. ↑ Ibidem, s. 100-102.
  7. ↑ John E. Hare: God and Morality: A Philosophical History. 2006, s. 15-16. ISBN 1-4051-9598-3. Cytat: „I do not want to deny that there is a huge difference between Aristotle's views and the views of God in Judaism, Christianity, and Islam (which also differ on this within and between themselves in various ways)”.
  8. ↑ Łukasz Kwiatek: Bóg luk – Bóg Dawkinsa i Hawkinga. granicenauki.pl, 2013-02-25. [dostęp 2014-04-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-04)].
  9. ↑ Zenon Waldemar Dudek: Karol Gustaw Jung - myśliciel przełomu. Psychologia.net.pl - portal psychologiczny. [dostęp 2017-03-27].
  10. ↑ Carl Gustav Jung, Die Bedeutung des Vaters für das Schicksal des Einzelnen, w: Ges. Werke, t. 4, s. 728n
  11. ↑ Zygmunt Freud, Totem i tabu. Kilka zgodności w życiu psychicznym dzikich i neurotyków, W: Pisma Społeczne, Wydawnictwo KR, Warszawa 1998, s.365
  12. ↑ Michał Tracz: Kształtowanie się obrazu Boga w teoriach psychologicznych. Psychologia.net.pl - portal psychologiczny, 2012-04-26. [dostęp 2017-03-27].
  13. ↑ Ana-Maria Rizzuto, The Birth of the Living God. A psychoanalytic study, University of Chicago Press., Chicago 1979, s. 31
  14. ↑ The Golden Bough: a Study in Magic and Religion, Macmillan Co., London 1890
  15. ↑ Phänomenologie der Religion, J.C.B. Mohr, Tübingen 1933; pol. Fenomenologia religii, Książka i Wiedza, Warszawa 1978
  16. ↑ Hasło:Ateizm. [w:] Słownik Języka Polskiego PWN [on-line]. sjp.pwn.pl. [dostęp 2012-07-25].
  17. ↑ Agnostycyzm. W: Jan Hartman: Słownik filozofii. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2004, s. 12.

Linki zewnętrzne

Religioznawstwo
Religie
Ludzie
Miejsca
Rytuały
Pojęcia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bóg&oldid=53229118”