RWD-14 Czapla

RWD-14 Czapla
	Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	DWL, LWS
Typ	samolot towarzyszący
Konstrukcja	mieszana, kryta płótnem
Załoga	2 osoby (pilot i obserwator/strzelec)
	Historia
Data oblotu	1936
Lata produkcji	1938–1939
Liczba egz.	65 + 4 prototypy
	Dane techniczne
Napęd	9-cylindrowy silnik gwiazdowy; PZL G-1620B Mors II
Moc	346 kW (470 KM)
	Wymiary
Rozpiętość	11,9 m
Długość	9 m
Wysokość	3 m
Powierzchnia nośna	22 m²
	Masa
Własna	1153 kg
Zapas paliwa	315 l
	Osiągi
Prędkość maks.	247 km/h
Prędkość przelotowa	232 km/h
Prędkość minimalna	80 km/h
Prędkość wznoszenia	6,1 m/sek
Pułap	5100 m
Zasięg	675 km
Rozbieg	140 m
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	1 × karabin maszynowy wz. 33 kal. 7,92 mm; 1 × karabin maszynowy Vickers F kal. 7,7 mm
	Użytkownicy
	Polska, Rumunia
	Multimedia w Wikimedia Commons

RWD-14 Czapla (LWS Czapla) – samolot towarzyszący produkcji polskiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Projekt samolotu powstał w 1934. Płatowiec miał zastąpić przestarzałe Lublin R-XIII. Przed skierowaniem do produkcji seryjnej przetestowano 4 prototypy:

RWD-14/I z silnikiem Pratt & Whitney Wasp Junior o mocy 294 kW (400 KM) – oblatany na początku 1936^[a] przez Aleksandra Onoszkę miał niewystarczające osiągi, oraz niektóre cechy użytkowe (problem z wymianą zbiornika paliwa, krótki skok podwozia) niemożliwe do zaakceptowania przez zamawiającego.
RWD-14/II lub RWD-14a z silnikiem G-1620A „Mors I” o mocy 250 kW (340 KM) – rozbił się podczas prób w locie nurkowym 20 kwietnia 1937 (pilot doświadczalny Roland Kalpas z ITL ratował się skokiem ze spadochronem).
RWD-14/III – rozbił się podczas prób w locie nurkowym w 1938 (pilot doświadczalny Eugeniusz Przysiecki również ratował się skokiem ze spadochronem).
RWD-14/IV lub RWD-14b – zakończył pomyślnie wszystkie próby 18 lipca 1938 i z silnikiem G-1620B „Mors II” o mocy 470 KM został skierowany do produkcji seryjnej.

W połowie 1938 r. inż. Tadeusz Chyliński rozpoczął opracowywanie dokumentacji technicznej dla seryjnych samolotów obserwacyjnych RWD-14b (RWD-14/IV) przeznaczonych dla Lubelskiej Wytwórni Samolotów, której władze wojskowe powierzyły ich produkcję, nadając samolotowi nazwę Czapla. Była to czwarta z kolei poprawiona (wzmocniony tył kadłuba i poprawiony układ sterowania) i w pełni udana wersja samolotu. Jego prototyp został oblatany na wiosnę 1938 r. przez Eugeniusza Przysieckiego, następnie przeszedł pomyślnie wszystkie konieczne próby. Na jesieni 1938 r. kompletna dokumentacja RWD-14b została przekazana do LWS.

W zamian za zwrot kosztów rozwoju, licencja na budowę samolotu została przekazana państwowym zakładom LWS, gdzie produkowano go po niewielkich przeróbkach. Przygotowaniem produkcji seryjnej kierował inż. Ryszard Bartel. W odniesieniu do tych samolotów spotykana jest także nazwa LWS Czapla. Zamówiono tylko 65 egzemplarzy, ponieważ osiągi samolotu Czapla – acz wyraźnie lepsze niż samolotu Lublin R-XIII – były za słabe i nie przystawały do wymogów ówczesnego pola walki. Miała jednak niektóre rozwiązania techniczne nowocześniejsze od poprzednika, przede wszystkim cechy krótkiego startu i lądowania (STOL) i składane do hangarowania skrzydła. Czaple zostały rozlokowane w każdym Pułku Lotniczym po jednej Eskadrze, z wyjątkiem Pułku IV, gdzie nie weszły do służby (Eskadry: 13, 23, 33, 53, 63). Dowództwo Lotnictwa czekało na skierowanie do produkcji nowoczesnego samolotu tej klasy LWS-3 Mewa.

Użycie bojowe[edytuj | edytuj kod]

W kampanii wrześniowej samoloty te były używane w pięciu eskadrach obserwacyjnych, po 7 samolotów w eskadrze. Posiadały je: 13, 23, 33, 53 i 63 eskadra obserwacyjna.

Podczas walk użyto 49 samolotów, zniszczonych zostało 35. 11-16 (według różnych źródeł) zostało ewakuowanych do Rumunii, gdzie używano ich w celach szkoleniowych. Kilka zdobyli Niemcy i Sowieci.

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy z podwoziem stałym. Kadłub spawany z rur chromowo-molibdenowych kryty blachą (w przedniej części) i płótnem. Płat o konstrukcji drewnianej kryte sklejką i płótnem. Na całej rozpiętości płata był ruchome sloty, zaś podwozie miało duży skok – co pozwalało na krótkie lądowanie na lotniskach polowych. Uzbrojenie składało się z 2 km – stałego km pilota i ruchomego km obserwatora.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Podawana wcześniej w literaturze data oblotu grudzień 1935 jest błędna (Wojciech Mazur: "Samoloty RWD.14 i LWS.3", seria Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939 tom 39, Edipresse, Warszawa 2014, ISBN 978-83-7769-587-6, s.12)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Leszek Dulęba, Andrzej Glass: Samoloty RWD. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983, s. 118-119. ISBN 83-206-0315-3.
Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce: 1924-1939 [T. 2]. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 2003. ISBN 83-11-09319-9.
Witold Szewczyk: Samoloty na których walczyli Polacy. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988, s. 75-78. ISBN 83-206-0738-8.
Rafał Białkowski, Kosztowna pomyłka? Geneza lotnictwa towarzyszącego w Polsce, cz. I, „Lotnictwo” nr 4(2011) s. 88-93. ISSN 1732-5323.
Tadeusz Chyliński. W: Andrzej Glass: Słownik biograficzny techników polskich. T. XIV. Warszawa: NOT, 2003.
Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2017, s. 852. ISBN 978-83-7339-166-6 oraz Tom 2 ISBN 978-83-7339-167-3

[1] Podawana wcześniej w literaturze data oblotu grudzień 1935 jest błędna (Wojciech Mazur: "Samoloty RWD.14 i LWS.3", seria Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939 tom 39, Edipresse, Warszawa 2014, ISBN 978-83-7769-587-6, s.12)

[:1-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[a]

[A]

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43