Białowieża: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
small
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne
Linia 40: Linia 40:


W XIII wieku okolice Białowieży były terenem przygranicznym dla [[Księstwo Mazowieckie|księstwa mazowieckiego]], [[Księstwo halicko-wołyńskie|księstwa wołyńskiego]], [[Wielkie Księstwo Litewskie|księstwa litewskiego]] i plemion [[Jaćwingowie|jaćwieskich]]. W tym okresie najazdy tatarskie, krzyżackie i później litewskie spowodowały wyludnienie się Puszczy Białowieskiej. W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Białowieża znajdowała się na obszarze [[województwo brzeskolitewskie|województwa brzeskolitewskiego]] Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwsze wzmianki o osadnictwie w Białowieży odnoszą się do roku [[1639]], gdy istniał tu [[folwark]] i dwór królewski króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV Wazy]]. Następny dwór powstał w czasach panowania [[August III Sas|Augusta III Sasa]]. W roku 1775 wieś liczyła 20 domów.
W XIII wieku okolice Białowieży były terenem przygranicznym dla [[Księstwo Mazowieckie|księstwa mazowieckiego]], [[Księstwo halicko-wołyńskie|księstwa wołyńskiego]], [[Wielkie Księstwo Litewskie|księstwa litewskiego]] i plemion [[Jaćwingowie|jaćwieskich]]. W tym okresie najazdy tatarskie, krzyżackie i później litewskie spowodowały wyludnienie się Puszczy Białowieskiej. W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Białowieża znajdowała się na obszarze [[województwo brzeskolitewskie|województwa brzeskolitewskiego]] Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwsze wzmianki o osadnictwie w Białowieży odnoszą się do roku [[1639]], gdy istniał tu [[folwark]] i dwór królewski króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV Wazy]]. Następny dwór powstał w czasach panowania [[August III Sas|Augusta III Sasa]]. W roku 1775 wieś liczyła 20 domów.
Po [[III rozbiór Polski|trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej]] w [[1795]] r., Białowieża do [[1915]] roku znalazła się pod [[zabór rosyjski|zaborem rosyjskim]]. Okoliczne obszary puszczy były podczas zaboru objęte powstaniami narodowymi. W okresie [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] w roku [[1831]], cała straż leśna przyłączyła się do powstania. W czasie [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]] w [[1863]] r. walki z [[Armia Imperium Rosyjskiego|wojskami rosyjskimi]] prowadziły tu powstańcze oddziały [[Roman Rogiński|Rogińskiego]], [[Onufry Duchiński|Duchińskiego]] i Wróblewskiego. Od [[1915]] do końca [[1918]] roku teren Białowieży znajdował się pod okupacją [[Cesarstwo Niemieckie|II Rzeszy Niemieckiej]]. Po zakończeniu I wojny światowej, na przełomie 1918 i 1919 r., Białowieża na krótko znalazła się pod administracją litewską, a oddziały polskie wkroczyły tu dopiero na początku [[1919]] roku.
Po [[III rozbiór Polski|trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej]] w [[1795]] r., Białowieża do [[1915]] roku znalazła się pod [[zabór rosyjski|zaborem rosyjskim]]. Okoliczne obszary puszczy były podczas zaboru objęte powstaniami narodowymi. W okresie [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] w roku [[1831]], cała straż leśna przyłączyła się do powstania. W czasie [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]] w [[1863]] r. walki z [[Armia Imperium Rosyjskiego|wojskami rosyjskimi]] prowadziły tu powstańcze oddziały [[Roman Rogiński|Rogińskiego]], [[Onufry Duchiński|Duchińskiego]] i Wróblewskiego. Od 17 sierpnia [[1915]] do końca [[1918]] roku teren Białowieży znajdował się pod okupacją [[Cesarstwo Niemieckie|II Rzeszy Niemieckiej]]. Po zakończeniu I wojny światowej, na przełomie 1918 i 1919 r., Białowieża na krótko znalazła się pod administracją litewską{{fakt|data=2015-06}}, a oddziały polskie wkroczyły tu dopiero na początku [[1919]] roku.


W czerwcu i lipcu [[1920]] roku w pobliżu Białowieży miały miejsce dwie niewielkie potyczki wojsk polskich z oddziałami [[Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona|wojsk radzieckich]]. W [[1924]] roku w Białowieży umieszczono Dyrekcję Okręgową Lasów Państwowych. W dniu [[1 września]] [[1939]] r. Białowieżę zbombardowało [[Luftwaffe]] – bomby poważnie uszkodziły cerkiew, spadły także, nie czyniąc większych szkód, w pobliżu polowego szpitala wojskowego, umieszczonego krótko przed wojną w skrzydle pałacu. [[16 września]] do Białowieży weszła Podlaska Brygada Kawalerii. [[20 września]]<ref>Ludwik Głowacki,''Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939'', Wydawnictwo Lubelskie 1986, s. 264</ref> gen. Zygmunt Podhorski ps. „Zaza” powołał ze zgromadzonych oddziałów Suwalskiej Brygady Kawalerii i Podlaskiej Brygadę Kawalerii improwizowaną [[Dywizja Kawalerii „Zaza”|Dywizję Kawalerii „Zaza”]] złożoną z [[Brygada Kawalerii Plis|Brygady Kawalerii „Plis”]] i [[Brygada Kawalerii Edward|Brygady Kawalerii „Edward”]]. Po zajęciu Białowieży przez niemiecką 3 Dywizję Pancerną, przekazano Białowieżę [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Rosjanom]], którzy okupowali ją w latach 1939–1941 i wysiedlili wiele osób na [[Syberia|Syberię]]. Po ataku Niemiec na [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]], Białowieżę okupowali [[Niemcy]]. 322 batalion niemieckiej policji dokonał w Białowieży i w jej okolicach (m.in. w żwirowni) licznych mordów na miejscowej ludności. Białowieża i jej okolice były terenem wzmożonych działań partyzantki. W roku [[1943]] działała tu brygada partyzancka „W imię Ojczyzny”, radzieckie oddziały partyzanckie i oddziały [[Armia Krajowa|AK]]. Od końca [[1944]] i w [[1945]] r. w rejonie Puszczy Białowieskiej operował oddział mjr. [[Zygmunt Szendzielarz|Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”]].
W czerwcu i lipcu [[1920]] roku w pobliżu Białowieży miały miejsce dwie niewielkie potyczki wojsk polskich z oddziałami [[Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona|wojsk radzieckich]]. W [[1924]] roku w Białowieży umieszczono Dyrekcję Okręgową Lasów Państwowych. W dniu [[1 września]] [[1939]] r. Białowieżę zbombardowało [[Luftwaffe]] – bomby poważnie uszkodziły cerkiew, spadły także, nie czyniąc większych szkód, w pobliżu polowego szpitala wojskowego, umieszczonego krótko przed wojną w skrzydle pałacu. [[16 września]] do Białowieży weszła Podlaska Brygada Kawalerii. [[20 września]]<ref>Ludwik Głowacki,''Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939'', Wydawnictwo Lubelskie 1986, s. 264</ref> gen. Zygmunt Podhorski ps. „Zaza” powołał ze zgromadzonych oddziałów Suwalskiej Brygady Kawalerii i Podlaskiej Brygadę Kawalerii improwizowaną [[Dywizja Kawalerii „Zaza”|Dywizję Kawalerii „Zaza”]] złożoną z [[Brygada Kawalerii Plis|Brygady Kawalerii „Plis”]] i [[Brygada Kawalerii Edward|Brygady Kawalerii „Edward”]]. Po zajęciu Białowieży przez niemiecką 3 Dywizję Pancerną, przekazano Białowieżę [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Rosjanom]], którzy okupowali ją w latach 1939–1941 i wysiedlili wiele osób na [[Syberia|Syberię]]. Po ataku Niemiec na [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]], Białowieżę okupowali [[Niemcy]]. 322 batalion niemieckiej policji dokonał w Białowieży i w jej okolicach (m.in. w żwirowni) licznych mordów na miejscowej ludności. Białowieża i jej okolice były terenem wzmożonych działań partyzantki. W roku [[1943]] działała tu brygada partyzancka „W imię Ojczyzny”, radzieckie oddziały partyzanckie i oddziały [[Armia Krajowa|AK]]. Od końca [[1944]] i w [[1945]] r. w rejonie Puszczy Białowieskiej operował oddział mjr. [[Zygmunt Szendzielarz|Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”]].

Wersja z 10:02, 8 cze 2015

Białowieża
{{{rodzaj miejscowości}}}
{{{alt zdjęcia}}}
Państwo podlaskie
Powiat

hajnowski

Gmina

Białowieża

Wysokość

163[1] m n.p.m.

Liczba ludności (2011.03.31[2])

1830

Strefa numeracyjna

(+48) 85

Kod pocztowy

17-230

Tablice rejestracyjne

BHA

SIMC

0023076

Położenie na mapie gminy Białowieża
Mapa konturowa gminy Białowieża
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego
Mapa konturowa powiatu hajnowskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport}
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Białowieża (białorus. Белавежа-Biełavieža, w miejsc. gwarze białoruskiej Bałavež lub Biełavieš[3] ) — duża wieś w Polsce, w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Białowieża, mająca charakter małomiasteczkowy, położona nad Narewką, na Równinie Bielskiej.

Wieś jest siedzibą gminy Białowieża oraz Białowieskiego Parku Narodowego, obejmującego 17% polskiej części Puszczy Białowieskiej. W Białowieży znajdują się Białowieska Stacja Geobotaniczna, początkowo Polskiej Akademii Nauk, obecnie Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk oraz Europejskie Centrum Lasów Naturalnych Instytutu Badawczego Leśnictwa. W okresie międzywojennym gminę Białowieży zamieszkiwało około 9500 osób, w roku 1970 – 3566 osób, w roku 1980 – 3476 osób.

Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej nr 689 biegnącej z Bielska Podlaskiego. Od 2005 roku w Grudkach, oddalonych od Białowieży o 4 km, znajduje się pieszo-rowerowe polsko-białoruskie przejście graniczne. Białowieża jest punktem końcowym (czynnej do 1994 roku) linii kolejowej do Hajnówki (niezrealizowany projekt z lat 30. XX wieku przewidywał dalsze przedłużenie tej linii przez Prużanę w dawnym województwie poleskim, aż do trasy linii kolejowej Brześć–Mińsk)[potrzebny przypis].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Historia

Ślady obecności człowieka na terenie dzisiejszej gminy Białowieża wskazują, że osadnictwo istniało tu w młodszej epoce kamienia. Najstarsze ślady obecności ludzkiej pochodzą z neolitu, mają więc około 5 tysięcy lat. W roku 1827 w uroczysku Stara Białowieża odkryto cmentarzysko szkieletowe płaskie, zaś do roku 1976 zinwentaryzowano na terenie Białowieskiego Parku Narodowego 30 stanowisk kurhanów.

W XIII wieku okolice Białowieży były terenem przygranicznym dla księstwa mazowieckiego, księstwa wołyńskiego, księstwa litewskiego i plemion jaćwieskich. W tym okresie najazdy tatarskie, krzyżackie i później litewskie spowodowały wyludnienie się Puszczy Białowieskiej. W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Białowieża znajdowała się na obszarze województwa brzeskolitewskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwsze wzmianki o osadnictwie w Białowieży odnoszą się do roku 1639, gdy istniał tu folwark i dwór królewski króla Władysława IV Wazy. Następny dwór powstał w czasach panowania Augusta III Sasa. W roku 1775 wieś liczyła 20 domów. Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 r., Białowieża do 1915 roku znalazła się pod zaborem rosyjskim. Okoliczne obszary puszczy były podczas zaboru objęte powstaniami narodowymi. W okresie powstania listopadowego w roku 1831, cała straż leśna przyłączyła się do powstania. W czasie powstania styczniowego w 1863 r. walki z wojskami rosyjskimi prowadziły tu powstańcze oddziały Rogińskiego, Duchińskiego i Wróblewskiego. Od 17 sierpnia 1915 do końca 1918 roku teren Białowieży znajdował się pod okupacją II Rzeszy Niemieckiej. Po zakończeniu I wojny światowej, na przełomie 1918 i 1919 r., Białowieża na krótko znalazła się pod administracją litewską[potrzebny przypis], a oddziały polskie wkroczyły tu dopiero na początku 1919 roku.

W czerwcu i lipcu 1920 roku w pobliżu Białowieży miały miejsce dwie niewielkie potyczki wojsk polskich z oddziałami wojsk radzieckich. W 1924 roku w Białowieży umieszczono Dyrekcję Okręgową Lasów Państwowych. W dniu 1 września 1939 r. Białowieżę zbombardowało Luftwaffe – bomby poważnie uszkodziły cerkiew, spadły także, nie czyniąc większych szkód, w pobliżu polowego szpitala wojskowego, umieszczonego krótko przed wojną w skrzydle pałacu. 16 września do Białowieży weszła Podlaska Brygada Kawalerii. 20 września[4] gen. Zygmunt Podhorski ps. „Zaza” powołał ze zgromadzonych oddziałów Suwalskiej Brygady Kawalerii i Podlaskiej Brygadę Kawalerii improwizowaną Dywizję Kawalerii „Zaza” złożoną z Brygady Kawalerii „Plis” i Brygady Kawalerii „Edward”. Po zajęciu Białowieży przez niemiecką 3 Dywizję Pancerną, przekazano Białowieżę Rosjanom, którzy okupowali ją w latach 1939–1941 i wysiedlili wiele osób na Syberię. Po ataku Niemiec na Związek Radziecki, Białowieżę okupowali Niemcy. 322 batalion niemieckiej policji dokonał w Białowieży i w jej okolicach (m.in. w żwirowni) licznych mordów na miejscowej ludności. Białowieża i jej okolice były terenem wzmożonych działań partyzantki. W roku 1943 działała tu brygada partyzancka „W imię Ojczyzny”, radzieckie oddziały partyzanckie i oddziały AK. Od końca 1944 i w 1945 r. w rejonie Puszczy Białowieskiej operował oddział mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”.

W dniu 25 lipca 1944 Józef Stalin z delegacją PKWN (E. Osóbka-Morawski, A. Witos) w Moskwie podzielili Puszczę Białowieską pomiędzy RP a BSRR. Białowieża pozostała w Polsce. W Białowieży stacjonowała strażnica WOP.

21 grudnia 1998 roku do Białowieży przyłączono sąsiadujące wsie Podolany i Zastawa oraz przysiółek Krzyże, a także zniesiono nazwy części wsi: Stoczek, Tropinka i Wojciechówka[5].

Dwory królewskie w Białowieży

Podczas wykopalisk archeologicznych prowadzonych w latach 2006–2008 na terenie Starej Białowieży odkryto pozostałości drewnianego dworu datowanego na drugą połowę XVI wieku. Związany on był prawdopodobnie z polowaniami Zygmunta Augusta i Stefana Batorego w Puszczy Białowieskiej.

Na podstawie wykopalisk archeologicznych (prowadzonych w latach 2004–2005) i wzmianki z 1639 roku wiemy, że na terenie dzisiejszego parku Pałacowego w Białowieży w czasach królów z dynastii Wazów istniał kolejny dwór myśliwski. Najprawdopodobniej w tym dworze zatrzymywali się podczas polowań Władysław IV Waza (w 1643 roku) i Jan Kazimierz Waza (w 1650 roku). Dwór Wazów spalono przed 1658 rokiem, zapewne podczas IV wojny polsko-moskiewskiej.

Rysunek autorstwa Jakuba Sokołowskiego z 1821 roku przedstawiający dwór króla Augusta III Sasa z dwoma pawilonami dobudowanymi za Stanisława Augusta Poniatowskiego. Na skraju, po lewej widoczny jest obelisk.

W XVIII wieku zbudowano w pobliżu miejsca po dworze Wazów nowy dwór królewski. W dworze zatrzymał się we wrześniu 1752 r. król August III Sas podczas polowania w Puszczy Białowieskiej. W polowaniu brała udział też królowa i jego dwaj synowie. Pamiątką po polowaniu jest stojący do dzisiaj na grobli w parku Pałacowym obelisk z piaskowca z napisami w języku niemieckim i polskim opisującymi to wydarzenie. W inwentarzu z 1773 roku dwór określono jako pałac drewniany, frontem zwrócony na południe, obity tarcicami heblowanymi, długości 11 sążni, szerokości 5 sążni .

W dniach od 30 sierpnia do 2 sierpnia 1784 roku w dworze przybywał król Stanisław August Poniatowski. Z tej okazji bratanek króla podskarbi wielki litewski Stanisław Poniatowski wyremontował przed przyjazdem króla istniejący dwór i dobudował widoczne na zachowanych widokach z epoki 2 oficyny – kuchenną i gościnną. Inwentarz sporządzony w 1796 roku wspomina także o stojącej w pobliżu kancelarii łowieckiej, domu dla audytora leśnictwa, młynie, psiarni i składzie na sieci. Zachował się widok dworu z 1821 roku, co oznacza, że budynek przetrwał przemarsz wojsk napoleońskich w 1812 roku. Dawny dwór królów Polski został prawdopodobnie zniszczony około roku 1831 w czasie walk prowadzonych w puszczy podczas powstania listopadowego.

Pałac w Białowieży

W 1889 roku na miejscu dworu polskich królów car Aleksander III polecił rozpoczęcie budowy pałacu. Budowa została ukończona w 1894 r. Była to letnio-jesienne rezydencja cara Rosji zbudowana z myślą o polowaniach w Puszczy Białowieskiej. W 1885 r. wokół pałacu założono park Pałacowy z jeziorami, który można podziwiać do dziś. W tym samym czasie na wschód od pałacu powstał podobny do pałacowego park Dyrekcyjny. Na potrzeby pałacu w 1897 r. wybudowano dworzec Białowieża Pałac, kilka lat później Białowieża Towarowa, którego budynek zachował się do dziś. Car Aleksander III wraz z rodziną przyjeżdżał na łowy właśnie koleją. Pałac spłonął wskutek działań wojennych w 1944 r., w 1958 r. zdecydowano o jego rozbiórce, co też wykonano w ciągu kilku najbliższych lat. Obecnie na jego miejscu wzniesiono nowy budynek, w którym znajduje się dyrekcja Białowieskiego Parku Narodowego, muzeum przyrodnicze, restauracja i hotel.

 Osobny artykuł: Pałac w Białowieży.

Turystyka

Ośrodek Edukacji Przyrodniczej Białowieskiego Parku Narodowego
Muzeum przyrodniczo-leśne

Białowieża swą popularność zawdzięcza przede wszystkim Puszczy Białowieskiej i Białowieskiemu Parkowi Narodowemu, który wraz z częścią Puszczy Białowieskiej na terenach Białorusi, został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Białowieża w 2005 r. miała 375 hotelowych miejsc noclegowych. Z uwagi na turystów odwiedzających puszczę, Białowieża ma obecnie rozbudowaną bazę turystyczną. We wsi znajdują się cztery hotele (ciągle powiększane), kilka zajazdów i pensjonatów, a miejscowa ludność prowadzi kilkadziesiąt kwater agroturystycznych. Rocznie miejscowość udziela 44 400 noclegów, w tym 6390 osób to cudzoziemcy.

Głównym celem przyjazdu gości jest pobyt wypoczynkowy (42,2%), rozrywka (16,2%) wędrówki (9,0%). Prawie połowa osób odwiedzających Białowieżę, w tym prawie wszyscy cudzoziemcy, nastawieni są na turystykę przyrodniczą. Główną atrakcją jest Rezerwat Pokazowy Żubrów, zaś dla przyrodników – żubry na wolności i rzadkie ptaki Puszczy Białowieskiej, których nie można już spotkać w innych częściach kraju, a tym bardziej za granicą, oraz jezioro Siemianówka.

Widok Białowieży z wieży kościelnej

Poza turystyką pieszą w okolicy istnieje też możliwość uprawiania turystyki rowerowej, konnej i wodnej (spływy kajakowe). W Białowieży (w parku Pałacowym) znajduje się Muzeum Przyrodniczo-Leśne Białowieskiego Parku Narodowego im. prof. J. Miklaszewskiego, dworek gubernatora grodzieńskiego (obecnie siedziba Ośrodka Edukacji Przyrodniczej BPN). Istnieją tu też budowle wzniesione za cara Aleksandra III, a mianowicie stajnie (dawniej Dom Turysty PTTK Białowieża), Dom Marszałkowski (obecnie siedziba Białowieskiego Parku Narodowego i Instytutu Badawczego Leśnictwa) oraz cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy. Znajduje się tu też kościół rzymskokatolicki pw. Świętej Teresy z kaplicą św. Huberta – patrona myśliwych. W zachodniej części Białowieży zlokalizowany jest niewielki skansen budownictwa drewnianego z dwoma wiatrakami. Najbardziej na południe wysunięty jest dawny (nieczynny) carski dworzec kolejowy – Białowieża Towarowa (obecnie Restauracja Carska). W miejscowości Stacja Paliw Bliska, w której mieszczą się pokoje dla turystów.

Budynek nieczynnej stacji kolejowej Białowieża Towarowa (obecnie Restauracja Carska)

Przy drodze z Hajnówki do Białowieży znajduje się Rezerwat Żubrów, gdzie można zobaczyć dziki, wilki, jelenie, sarny, żubronie (skrzyżowanie żubra z bydłem domowym), tarpany oraz żubry – wizytówkę Białowieskiego Parku Narodowego.

Atrakcją jest Białowieski Park Narodowy, reprezentujący najlepiej zachowany w Europie nizinny las naturalny (grąd, ols, bór). Stwierdzono w nim 806 gatunków roślin naczyniowych (w tym 24 gat. drzew), ponad 3 tys. grzybów, 200 gat. mchów, 283 porostów. Odnotowano 120 gatunków ptaków gniazdujących, 52 gatunki ssaków i ponad 10 tys. gatunków bezkręgowców (w większości owadów). Dla zwiedzających jest dostępny 4-kilometrowy pieszy szlak wyłącznie z licencjonowanym przewodnikiem (do 20 osób). Natomiast Obręb Ochronny Hwoźna, który w 1996 roku dołączono do parku narodowego, jest dostępny zarówno do turystyki pieszej jak i rowerowej. Znajduje się tam ponad 20 km szlaków pieszych oraz 14 km szlaków rowerowych. Po szlakach można poruszać się nieodpłatnie bez przewodnika. Szlaki są oznakowane i zaopatrzone w liczne wiaty, kładki, punkty widokowe oraz wieżę widokową.

Muzeum Białowieskiego Parku Narodowego, fragment centralnej dioramy z żubrami

Muzeum Przyrodniczo-Leśne Białowieskiego Parku Narodowego w sposób innowacyjny i bardzo atrakcyjny dokumentuje cenny przyrodniczo i kulturowo obszar Podlasia – Puszczę Białowieską. Jest to najnowocześniejsze muzeum przyrodnicze w Polsce. W dwóch salach wystawowych prezentowana jest przyroda i historia Białowieskiego Parku Narodowego i całej Puszczy Białowieskiej oraz wielowiekowa działalność człowieka na tym terenie. Zgodnie z najnowszymi trendami, treści prezentowane są blokami problemowymi, eksponowanymi w formie dioram, co pozwala wykorzystać środki ekspresyjnego przekazu – światło, dźwięk, przestrzeń. Zastosowane w przekazie informacji rozwiązania multimedialne pozwalają zapoznać się z prezentowanymi zagadnieniami. Posiada ono też wystawy czasowe oraz galerie malarskie i fotograficzne. Dysponuje salą konferencyjną na 176 miejsc, gdzie prezentowane są filmy przyrodnicze, zwłaszcza z terenu Białowieży i Puszczy Białowieskiej.

Ośrodek Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”

W Białowieży znajduje się też Ośrodek Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”, należący do Nadleśnictwa Białowieża.

Od Białowieży bierze początek wiele szlaków turystycznych wytyczonych przez PTTK Bialowieża , pieszych i rowerowych. Liczą one już kilkaset kilometrów. W „Starej Białowieży” wyznaczony jest szlak dębów królewskich, gdzie rosną m.in. 400-letnie. Tereny te są zagospodarowane pod miejsca ogniskowe dla grup turystycznych. Niedaleko północno-zachodniej granicy Białowieży, przy drodze w kierunku Bud (przedłużenie ul. Zastawa) znajduje się ścieżka edukacyjna Kładka Żebra Żubra. W zabytkowym odrestaurowanym budyneczku dawnej kasy kolejowej , przy wejściu na mostek i groblę prowadzącą do Muzeum Przyrodniczego oraz do Rezerwatu Ścisłego mieści się Certyfikowane Centrum Informacji Turystycznej PTTK Białowieża , gdzie można oprócz zasięgnięcia informacji na temat miejscowych atrakcji turystycznych skorzystać z usług licencjonowanych przewodników i zorganizować wycieczkę szkolną.

 Osobny artykuł: Przejście graniczne Białowieża-Piererow.

Zabytki

Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy
Obelisk upamiętniający polowanie Augusta III Sasa w 1752 r.
Ołtarz w kościele z imitacją płonącego krzewu
Kościół z 1927 roku proj. Borysa von Zinserlinga

Demografia

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w dzielnicy Stoczek mieszkało 1064 osób w 145 domach, 1049 podało narodowość polską, 7 – białoruską, 5 – niemiecką, 3 – inną narodowość. 248 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 629 osób było wyznania prawosławnego, 74 – ewangelickiego, 112 – do wyznania mojżeszowego, 1 osoba zadeklarowała przynależność do innego wyznania[6].

W dzielnicy Zastawa mieszkało 342 osób w 54 domach, 310 podało narodowość polską, 14 – białoruską, 2 – żydowską, 16 – inną narodowość. 11 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 315 osób było wyznania prawosławnego, 1– ewangelickiego, 15 – do wyznania mojżeszowego[6].

W dzielnicy Podolany mieszkało 310 osób w 510 domach, 310 podało narodowość polską. 23 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 287 osób było wyznania prawosławnego[6].

W dzielnicy Krzyże mieszkało 87 osób w 11 domach, 87 podało narodowość polską[6]. 32 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 45 osób było wyznania prawosławnego, 10 zadeklarowało przynależność do wyznania mojżeszowego[6].

Związki wyznaniowe

Na terenie miejscowości działalność prowadzą następujące związki wyznaniowe:

oraz dwie protestanckie wspólnoty o charakterze ewangelikalnym:

Ciekawostki

  • Na terenie parku Pałacowego 23 stycznia 1962 r. miał miejsce pożar, który strawił XIX-wieczny Domek Myśliwski – mały hotel Białowieskiego Parku Narodowego, przeznaczony dla specjalnych gości. Stało się to podczas wizyty w hotelu Nikity Chruszczowa. Istnieją poglądy świadczące o nieudolnej akcji przeciwpożarowej, utrudnianej przez przepisy i procedury protokołu dyplomatycznego[potrzebny przypis].
  • Z uwagi na duże skupienie placówek badawczych Białowieża jest miejscowością w Polsce, w której występuje najwyższy odsetek osób z wyższym wykształceniem[potrzebny przypis], mieszka w niej 8 naukowców z tytułem profesora belwederskiego
  • Skrajne wartości temperatury zanotowane w Białowieży w okresie powojennym:[7]

minimum: −38,7 °C ; przy gruncie: −41,7 °C (11.01.1950),
maksimum: +34,5 °C (8.08.1963)

  1. ↑ Wys. ogródka stacji meteorologicznej. Mapa topograficzna 1 : 10 000
  2. ↑ NSP 2011 – ludność. W: Bank Danych Lokalnych. Układ według klasyfikacji NTS > Miejscowości – wszystkie dane dla miejscowości > Region: wschodni > Województwo: podlaskie > Subregion: łomżyński > Powiat: hajnowski > Gmina: Białowieża > Miejscowość: Białowieża. [1]
  3. ↑ Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, red. S. Glinka, A. Obrębska-Jabłonowska, J. Siatkowski, t. 1, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 58
  4. ↑ Ludwik Głowacki,Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie 1986, s. 264
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 grudnia 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 156, poz. 1026)
  6. ↑ a b c d e Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 7, 8. Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nazwę „biaman” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartością
    BŁĄD PRZYPISÓW
  7. ↑ http://rcin.org.pl/Content/132/PG216_Zarnowiecki_G-internetowa-Zwiazek-pomiedzy-pokrywa+-z.pdf

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Gmina Białowieża
Wsie
Osady
Osady leśne
Części wsi
Pozostałe
miejscowości

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Białowieża&oldid=42864442”