Hajnówka

{{{nazwa}}}

{{{nazwa oryginalna}}}

[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}}
[[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]] [[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo	{{{państwo}}}
Zarządzający	Burmistrz
Powierzchnia	21,29 km²
Populacja (2006) • liczba ludności • gęstość	{{{liczba ludności}}} {{{gęstość zaludnienia}}} os./km²
Nr kierunkowy	{{{numer kierunkowy}}}
Kod pocztowy	{{{kod pocztowy}}}
Tablice rejestracyjne	{{{tablice rejestracyjne}}}
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa = | numer kierunkowy = | państwo = | gęstość zaludnienia = | commons = | dopełniacz nazwy = | kod pocztowy = | liczba ludności = | zdjęcie = | opis zdjęcia = | współrzędne = | flaga = | nazwa oryginalna = | tablice rejestracyjne = Nieznane pola: "fax_um", "sekundN", "flaga_miasta", "Miasto", "herb_miasta", "gęstość", "grodzki", "tel_um", "mail_um", "rodzaj_gminy", "kod_poczt", "populacja", "tablica_rej", "gmina", "galeria_commons", "domena", "nr_kier", "powiat", "adres_um", "prawa_miejskie", "założone", "sekundE", "TERYT", "stopniN", "kod_poczt_um", "aglomeracja", "mapa_miasta", "stopniE", "minutE", "miejska", "SIMC", "minutN", "dopełniacz_miasta", "mail", "miasta_partnerskie", "prezydent" oraz "województwo".

Hajnówka, białorus. Гайнаўка, Hajnaŭka (nazwa może być wymawiana także przez mieszkańców jako Hajnauka z akcentem padającym na pierwszą sylabę) – miasto i gmina w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Położone na Wysoczyźnie Bielskiej , na zachodnim krańcu Puszczy Białowieskiej. Ze względu na swoje położenie niedaleko miejscowości o nazwie Białowieża i puszczy nazywana jest "bramą do Puszczy Białowieskiej".

Według danych z 30 czerwca 2004Szablon:ŹródłoPL, miasto miało 22 159 mieszkańców.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002Szablon:ŹródłoPL, Hajnówka ma obszar 21,29 km², w tym:

• użytki rolne: 59%
• użytki leśne: 3%

Miasto stanowi 1,31% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004Szablon:ŹródłoPL:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	22 284	100	11 719	52,6	10 565	47,4
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1046,7		550,4		496,2

Według danych z roku 2002Szablon:ŹródłoPL, średni dochód na mieszkańca wynosił 1026,2 zł.

Dane ogólne

Miasto jest ośrodkiem turystycznym (lasy, kolej wąskotorowa) i ośrodkiem kulturalnym Białorusinów, którzy wg danych ostatniego spisu powszechnego stanowią w Hajnówce 26,41% mieszkańców. W mieście ma swoją siedzibę Wydział Zamiejscowy Politechniki Białostockiej kształcący studentów na kierunku Ochrona Środowiska. Jest to także ośrodek przemysłu drzewnego i wytwórnia maszyn dla leśnictwa. Mieszczą się tu zakłady: dziewiarski, odzieżowy, przetwórstwa runa leśnego oraz spożywczy. W mieście jest 5 szkół podstawowych, cztery gimnazja, dwa licea państwowe (w tym jedno z dodatkową nauką języka białoruskiego), zespół szkół zawodowych oraz niepubliczny zespół szkół ekonomicznych (w tym liceum). Mieści się tu także Policealne Studium Psalmistów oraz Zakład Doskonalenia Zawodowego. Co roku, w maju w mieście odbywa się Międzynarodowy Festiwal "Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej".

Historia

Pomnik Żubra

• 1589 na mocy Ordynacji Sejmu "Ordinato o prewentach królewskich" tereny Hajnówki trafiają do dóbr stołowych króla Polski
• 1639 r. Ordynacja Sejmowa wprowadza nakaz utworzenia strażnic królewskich chroniących Puszczę
• 1670 – wzmiankowana jest osada na uroczysku Skarbosławka
• 1579 – według "Opisania Puszczy" w Straży Hajnowskiej pełniło służbę 7 strzelców i 2 osoczników, pilnujących też Traktu Królewskiego do królewskiego dworu w Białowieży
• XVIII wiek – W uroczysku Skarbosławka, królewskim strażnikiem jest Heyna – potem osada nosi nazwę Haynowszczyzna
• XIX w. – obok osady strażnika założono wieś
• 1795 – III rozbiór Rzeczypospolitej i okupacja rosyjska
• 1863 – w okolicy mają miejsce walki w czasie powstania styczniowego
• 1894 – doprowadzenie do Hajnówki kolei z Bielska Podlaskiego
• 1897 – przedłużenie linii kolejowej do pałacu w Białowieży
• 1900 – budowa szosy Bielsk Podlaski – Białowieża
• 1909 – budowa przez Hajnówkę linii kolejowej na trasie Siedlce – Wołkowysk
• 1915 – ucieczka wojsk rosyjskich przed Niemcami i ewakuacja części ludności
• 1915-1918 – rabunkowa eksploatacja drewna podczas I wojny światowej, budowa dwóch tartaków, piekarni, pralni, łaźni, kasyna, kina, fabryki suchej destylacji drewna, parowozowni i sieci kolejek wąskotorowych przez okupujących Niemców
• luty 1919 – Hajnówka ponownie w granicach Polski, liczy wtedy 118 mieszkańców
• 1920 – wojna polsko-bolszewicka, 27 sierpnia niedaleko drogi do Białowieży ma miejsce potyczka zwiadu z 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej gen. Rządkowskiego z sowieckim pociągiem pancernym z 48 DS
• 1923 (3 marca) – erygowanie parafii katolickiej i urządzenie kaplicy w poniemieckim kinie
• 1924 – angielska firma "The Century European Timber Corporation", wydzierżawia tartaki i kolejki leśne – rozpoczyna się wielki napływ robotników do Hajnówki
• 1929 – na skutek rabunkowej eksploatacji drewna, władze polskie zrywają umowę z "Centurą"
• 1934 – osada zostaje siedzibą gminy
• 1936 (9 marca) – spalenie kaplicy przez komunistów i budowa nowej kaplicy
• 1939 – Hajnówka liczy 17 tys. mieszkańców, działają w niej: Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego, 3 szkoły podstawowe, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", hotel, kino Lux, apteka, biblioteka, Przysposobienie Wojskowe Leśników, Związek Strzelecki "Strzelec", Rodzina Leśnika, zespół teatralny,
• wrzesień 1939 – walki na terenie Hajnówki z Niemcami podczas kampanii wrześniowej, zbombardowanie dworca PKP przez Luftwaffe
• 1939-1941 – okupacja radziecka (deportacja ludności)
• 1941-1944 – okupacja niemiecka i zagłada Żydów
• 25 czerwca 1941 – Synagoga w Hajnówce została spalona przez Niemców
• 1944 (18 VII) – ponowne zajęcie Hajnówki przez wojska Armii Czerwonej, Hajnówka liczy już tylko 8 tys. mieszkańców
• 1945 (kwiecień) – w pobliżu Hajnówki przebywał oddział V Brygady Wileńskiej AK pod dowództwem mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki", starcia z NKWD, KBW, UB i MO
• IV 1945 – pod Hajnówką ma miejsce starcie z NKWD oddziału V Brygady Wileńskiej AK mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki"
• 1945 – kolejne starcia poakowskiego podziemia z NKWD, UB i MO
• 1948 – początek budowy kościoła katolickiego, zakończonej dopiero w 1965 w związku z blokowaniem budowy przez władze komunistyczne
• 1951 – uzyskanie praw miejskich
• 1975 – miasto przestaje być siedzibą powiatu
• 1981 – budowa cerkwi prawosławnej św. Trójcy
• 1993 – likwidacja połączenia kolejowego do stacji Białowieża Pałac i Bielska Podlaskiego
• 1995 – rozpoczęcie budowy dwóch kolejnych cerkwi w Hajnówce: pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela i św. Dymitra Sołuńskiego
• 1999 (1 stycznia) – miasto ponownie zostało siedzibą powiatu
• 2001 – rozpoczęcie budowy kościoła pw. św. Huberta
• 2003 – rozpoczęcie budowy klasztoru katolickiego Zgromadzenia Sióstr Klarysek na ul. Lipowej
• 2004 – likwidacja pociągów osobowych na trasie Hajnówka – Cisówka

Zabytki

Cerkiew św. Trójcy

Kościół farny Podwyższenia Krzyża Świętego

Plik:Hajnowka krzyza.jpg

Zabytkowe organy

• pounicka drewniana cerkiew z 1848 r. na uroczysku Krynoczka (obecnie prawosławna)
• domek dróżnika z końca XIX w. przy ul. Warszawskiej
• budynek fabryki Suchej Destylacji Drewna z lat 20. XX w. (ul. Białostocka)
• budynek biurowy Zakładów Drzewnych z 1935 r. w stylu modernistycznym (obecnie siedziba firmy "Furnel" S.A.)
• "Dom Leśnika" im. J. Piłsudskiego z 1935 r. w stylu modernistycznym (potem kino, obiekt jest przebudowany)
• łaźnia zakładowa z 1937 r. w stylu modernistycznym (obecnie KS "Puszcza", przebudowana)
• drewniane domy osiedla robotniczego z 1934 r.
• stacyjka kolejki leśnej z 1936 r. (przy ul. Armii Krajowej – obecnie w złym stanie; kilkaset metrów dalej stoi replika)
• stara drewniana zabudowa ulicy ks. Wierobieja
• Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (1955-1965) z mozaiką z 1977 r. w absydzie wg projektu prof. Wiktora Zina z Krakowa oraz zabytkowymi organami firmy "Schlag und Söhne" z XIX w. (w okresie letnim odbywają się koncerty muzyki organowej i kameralnej)
• kaplica pw. Wszystkich Świętych na cmentarzu prawosławnym
• kaplica pw. św. Cyryla i Metodego na cmentarzu katolickim
• cmentarz żołnierzy radzieckich poległych w walkach o zdobycie miasta w 1944 r.
• pomnik żubra przy ul. Zina
• poniemiecki baraki wojskowe z okresu I wojny światowej (ul. 11 listopada)
• miejsca martyrologii ludności miasta z okresu II wojny światowej: przy szosie do Białowieży i na ul. Białowieskiej,
• schrony poniemieckie przy ul. Białowieskiej
• cmentarz unicki z XVIII w. koło dzielnicy Dubiny (obecnie prawosławny)
• kaplica pw. św. Tomasza Apostoła w Dubinach (XIX w.)
• cerkiew pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Dubinach (XIX w.)
• pomnik żołnierzy rosyjskich i niemieckich poległych podczas I wojny światowej przy ul. 3 Maja
• tradycyjna drewniana wiejska zabudowa z I poł. XX w. na ul. Górnej
• kapliczka pw. Matki Boskiej Kazańskiej na ul. Górnej
• pomnik polskiego żołnierza poległego w 1939 r. na ul. 3 Maja
• pomnik ofiar zbrodni komunistycznych na ul. Warszawskiej
• mogiła ofiar wojny polsko-bolszewickiej w gaju przy ul. Łagodnej
• pomnik bojowników ukraińskich koło wsi Dubiny

Atrakcje turystyczne

• kolejka wąskotorowa Hajnówka-Topiło, Hajnówka-Lipiny
• wiata turystyczna z miejscem na ognisko koło ul. Warszawskiej (początek szlaku niebieskiego w Puszczy Białowieskiej)
• rezerwat Górniańskie Łąki
• wieża widokowa w rezerwacie Górniańskie łąki
• Muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa (ul. Lipowa)
• prawosławna cerkiew Świętej Trójcy (1981, A. Grygorowicz)
• zespół boisk i kortów OSiR, ul. Dziewiatowskiego
• pomnik ofiar wojen i represji na Skwerze Miejskim
• zabudowa modernistyczna centrum miasta z lat 60. XX w.
• współczesne rzeźby w Parku Miejskim
• skatepark ul. Parkowa
• wiatrak (znajduje się w okolicach wsi Lipiny)
• stadion leśny przy ul. Celnej
• skansen kolei wąskotorowej na Topile
• wiata turystyczna i miejsce na ognisko na jednym z najwyższych wzniesień w Puszczy Białowieskiej na uroczysku Lipiny
• strusie i inne ciekawe zwierzęta w mini zoo pensjonatu Kupała w miejscowości Poryjewo usytuowanej przy drodze na Orzeszkowo.
• drewniane kładki na ścieżce edukacyjnej koło linii wąskotorowej Hajnówka – Topiło
• szlaki turystyczne: czerwony, niebieski i żółty
• bliskość Puszczy Białowieskiej
• Zalew Siemianówka (największy zbiornik wodny na Podlasiu) jest odległy od miasta o ok. 30 km
• Dwór szlachecki w Wojnówce
• Dwór szlachecki w Szczytach w stylu barokowym
• Grodzisko w Zbuczu

Transport

Miasto ma połączenia drogowe z Białymstokiem (przez Zabłudów oraz Żednię), Białowieżą, Bielskiem Podl. i Kleszczelami oraz kolejowe z Czeremchą, Siedlcami i Warszawą.

Przez miasto Hajnówka przechodzą drogi wojewódzkie Zambrów – Białowieża, oraz linie kolejowe: Siedlce – Siemianówka – Granica Państwa oraz Lewki – Hajnówka – Białowieża Towarowa.

W niedalekim sąsiedztwie miasta są następujące przejścia graniczne: Białowieża – Grudki (piesze, turystyczne), Siemianówka (towarowe, kolejowe), Czeremcha (kolejowe), Połowce (dla samochodów osobowych z Polski i Białorusi)

Sąsiednie gminy

• gmina Białowieża
• gmina Czeremcha
• gmina Czyże
• gmina Dubicze Cerkiewne
• Hajnówka
• gmina Kleszczele
• gmina Narew
• gmina Narewka

Linki zewnętrzne

• Wirtualna Hajnówka