8 Regiment Pieszy Domu Radziwiłłów

8 Regiment Pieszy
Domu Radziwiłłów
	Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
	Dowódcy
Ostatni	Karol Stanisław Radziwiłł
	Działania zbrojne
	Wojna w obronie Konstytucji 3 maja; Powstanie kościuszkowskie
	Organizacja
Dyslokacja	Stanowiska:; Nieśwież; Czarnobyl (1791); Nieśwież (1792); Płońsk; Stwołowicze (1793)

8 Regiment Pieszy Domu Radziwiłłów – oddział piechoty armii Wielkiego Księstwa Litewskiego wojska I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Uchwałą sejmową z 7 września 1789 roku powołano regiment pieszy 8 im. Domu Radziwiłłów^[2]. Uchwała zabezpieczała nazwę regimentu dla Radziwiłłów, bezpłatne szefostwo z rangą generała lejtnanta dla wojewody wileńskiego Karola Radziwiłła i dyslokację na czas pokoju w województwie nowogródzkim^[2]. Sformowano go w terminie do 1 marca 1790 roku^[1] na bazie żołnierzy milicji radziwiłłowskiej, na co dzień stacjonującej w Nieświeżu. Kilku młodszych oficerów przyszło z Gwardii Pieszej Koronnej^[2].

Gdy JW. Karolxiążę Radziwiłł woiewoda Wileński wielkie poprzedników swoich w oyczyźnie naśladuiąc dzieła, a z swoyey znaiomey dla dobra powszechnego nieodstępney gorliwości ofiarnie swoim kosztem wystawić regiment ieden piechoty w zupełnym komplecie i porządku, stosownie we wszystkim do prawa o kommissyi woyskowej, i do etatu woyska na teraźnieyszym seymie ustanowionego, i takowy regiment, na dzień pierwszy miesiąca Marca, w roku przyszłym tysięcznym, siedemsetnym dziewięćdziesiątym, zupełnie skompletować z umundurowaniem, bronią, i wszelkimi polowymi rekwizytami, obowiązuie się, a nadto do każdego batalionu w tym regimencie po dwie armaty polowe spiżowe ofiarnie; przeto My Król, za powszechną skonfederowanych stanów zgodą, tę ofiarę z wdzięcznością przyimuiąc, aby rzeczony regiment w komput woyska Litewskiego był zaraz zapisany, mieć chcemy^[2].

Władze Konfederacji Generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego (targowickiej) jeszcze w marcu 1793 r. chciały skompletować regiment, oceniając wówczas, że do pełnego etatu brakowało 629 „głów”^[3]. Po drugim rozbiorze Rzeczypospolitej regiment został zajęty przez Rosję, a znaczna część żołnierzy została wcielona do wojska rosyjskiego, bądź rozpuszczona. W maju 1793 roku Komisja Wojskowa Wielkiego Księstwa Litewskiego w tabeli płacy trzymiesięcznej za okres od 1 czerwca do 1 września 1793 roku przewidywała identyczną kwotę dla 8 regimentu jak dla pełnego stanu. Dopiero w czerwcu, skorygowano ją do ilości 100 ludzi. Wydaje się, że ówczesne władze wojskowe nie były zdecydowane co do zupełnego rozwiązania regimentu. Raporty z lipca 1793 roku przewidywały etat 752 ludzi (faktycznie było ich 71). Natomiast raport z 15 lutego 1794 roku ustalał etat regimentu na 798 ludzi (faktycznie 97). Nie jest więc pewne czy faktycznie jednostkę zdążono rozwiązać^[3]. Gembarzewski ujmuje to tak: rozwiązany w styczniu 1794, wznowiony w kwietniu 1794^[1].

Machynia, Rakutis i Srzednicki podsumowują w ten sposób: Składał się z 2 batalionów po 4 kompanie (pozostałe 8 regimentów piechoty litewskiej miało tylko po jednym batalionie). Stan oddziału w 1792 roku, do czasu przejęcia wojska litewskiego przez konfederację targowicką, wynosił etatowo 1440 żołnierzy, a praktycznie 710^[4]. W kwietniu 1794 roku regiment był już formalnie rozwiązany, ale jego stan faktyczny wynosił 97 żołnierzy^[5].

Barwa regimentu

Podczas insurekcji kościuszkowskiej regiment nosił wyłogi pąsowe, guziki srebrne^[6].

Żołnierze regimentu

Regimentem dowodził zazwyczaj pułkownik. Stanowisko szefa regimentu, związane z wielkimi poborami, było najczęściej uważane za synekurę. Szefowie posiadali prawo fortragowania (przedstawiania do awansu) oficerów^[7].

Kompletna obsada oficerska liczyła 38 osób. Byli to, poza szefem i regimentsfelczerem, pułkownik, podpułkownik, dwóch majorów, trzech kapitanów z kompanią, trzech kapitanów sztabowych, regimentskwatermistrz, audytor, ośmiu poruczników, dziewięciu podporuczników (w tym adiutanci), dziewięciu chorążych (w tym adiutanci)^[3].

Szefowie^[1]:

książę Karol Stanisław Radziwiłł (wojewoda wileński, gen. ljtn. 17 wrzwśnia1789 zm. 1790),
Seweryn Rzewuski.

Pułkownicy^[1]:

książę Michał Radziwiłł,
ppłk Seweryn Rzewuski (1 marca 1790),
Dominik Dederko (1792).

Walki regimentu

8 Regiment Pieszy Domu Radziwiłłów uczestniczył w 1792 w VII wojnie polsko-rosyjskiej toczonej w obronie Konstytucji 3 Maja. Stan osobowy: 1295 ludzi.

Bitwy i potyczki^[1]:

bitwa pod Mirem (11 czerwca 1792)
Zelwa (4 lipca),
Załuże (11 lipca),
Brześć (23 lipca) i
Soły (25 czerwca 1794).

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gembarzewski 1925 ↓, s. 35.
↑ ^a ^b ^c ^d Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 456.
↑ ^a ^b ^c Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 459.
↑ Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXIV.
↑ Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXVII.
↑ Linder 1960 ↓, s. barwy pułkowe.
↑ Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. XI.

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717–1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynieryjne i piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1999. ISBN 83-7188-239-4.
Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.

[CITEREFGembarzewski192535-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gembarzewski 1925 ↓, s. 35.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999456-2] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 456.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999459-3] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 459.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999XXIV-4] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXIV.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999XXVII-5] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXVII.

[CITEREFLinder1960barwy_pułkowe-6] Linder 1960 ↓, s. barwy pułkowe.

[CITEREFMachyniaSrzednicki1998XI-7] Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. XI.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]