Komisariat Straży Granicznej „Mroczeń”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Mroczeń” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]W wyniku Traktatu Wersalskiego miasto Rychtal i jego okolice zostały przyznane Polsce. Wykonując jego postanowienia, w dniu 19 stycznia 1920 roku do Rychtala wkroczyli żołnierze 12 pułku Strzelców Wielkopolskich. Początkowo ochronę granicy państwowej gwarantowali żołnierze regularnych oddziałów wojska. Potem przejęły ją Bataliony Celne. Od 4 kompanii 14 batalionu celnego, w nocy 23 października 1921 roku o godz.0:00 służbę na granicy przejęła Straż Celna. Strażnicy byli absolwentami III kursu Szkoły Straży Celnej w Wieleniu. Około 75% z nich było kawalerami. Brali on później za żony miejscowe panny, często narodowości niemieckiej i wyznania ewangelickiego[1]. Siedziba komisariatu mieściła się w Pomianach. Pierwszym kierownikiem komisariatu był komisarz Metody Kalinowski, zastępcą kierownika starszy dozorca Jan Kuchta. Odcinek komisariatu sięgał od Siemianic do Rychtala. Komisariat dysponował placówkami Straży Celnej w Skoroszowie, Krzyżownikach, Proszowie, Stogniewicach i kilku innymi placówkami na terenie przyszłego komisariatu SG „Laski”[2].
Z dniem 1 stycznia 1923 roku utworzono komisariat Straży Celnej „Rychtal”. W jego skład weszły placówki Drożki, Darnowiec, Rychtal, Skoroszów, Krzyżowniki, Proszów, Stogniewice[2].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[3]. W 1928 roku funkcjonował komisariat Straży Granicznej „Słupia” z podkomisariatem „Rychtal”[4]. 15 września 1928 roku dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego ustalił organizację samodzielnego już komisariatu „Rychtal”[5]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i organizację komisariatu[6]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł posterunek wywiadowczy „Stogniewice”[7]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii „Rychtal” do m. Mroczeń[8].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]Oficerowie komisariatu uzbrojeni byli w pistolety i szable, szeregowi w kbk Mosin wz. 91/98. Kierownicy placówek, przewodnik psa i wywiadowcy posiadali dodatkowo pistolety czeskie kal.9 mm. Kierownik komisariatu i zastępca posiadali konie do swojej dyspozycji. Na stanie komisariatu znajdował się jeden rower. Szeregowi do służby używali rowerów prywatnych[9]. Jeden szeregowy posiadał własny motocykl[10]. Przemyt w 1934 roku oszacowano na 1048,95 zł, zatrzymano 70 osób. Ponadto wykryto nielegalną plantację tytoniu[11].
Sąsiednie komisariaty:
- komisariat Straży Granicznej „Gola” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Laski” – 1928
- komisariat Straży Granicznej „Bralin” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Laski” – styczeń 1930
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]
Organizacja komisariatu we wrześniu 1928[12]:
- komenda – Rychtal
- placówka Straży Granicznej I linii „Drożki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Skoroszów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Proszów”
- placówka Straży Granicznej II linii „Rychtal”
- placówka Straży Granicznej II linii „Kępno”[a]
Organizacja komisariatu w styczniu 1930[13]:
- 5/12 komenda – Rychtal
- placówka Straży Granicznej I linii „Drożki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Rychtal”
- placówka Straży Granicznej I linii „Skoroszów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Proszów”
- placówka Straży Granicznej II linii „Rychtal”
- placówka Straży Granicznej II linii „Kępno”
Funkcjonariusze komisariatu
[edytuj | edytuj kod]| Kierownicy/komendanci komisariatu | ||
|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby |
| aspirant | Włodzimierz Kozłowski[2] | 22 XI 1928 – 31 III 1929 |
| aspirant | Józef Czop[2] | 1 IV 1929 – 16 IX 1929 |
| podkomisarz | Bolesław Ściegienny[14] | IX 1929 – był w 1932 |
| podkomisarz | Antoni Żurkowski[11] | 10 XI 1933[15] – |
| Zastępcy komendanta komisariatu | ||
| starszy strażnik | Stanisław Niezgoda | 1 V 1939[16] – |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Placówka Straży Granicznej II linii „Kepno” podlegała bezpośrednio inspektorowi granicznemu → Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 35.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kronika komisariatu „Rychtal” ↓, s. 2.
- ↑ a b c d Kronika komisariatu „Rychtal” ↓, s. 3.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ Kozicka 2011 ↓, wstęp.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 33.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 71.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 137.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 180.
- ↑ Kronika Inspektoratu „Ostrów” ↓, s. 9.
- ↑ Kronika Inspektoratu „Ostrów” ↓, s. 37.
- ↑ a b Kronika Inspektoratu „Ostrów” ↓, s. 6/34.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 35.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 70.
- ↑ Wykaz imienny Wlkp. IO ↓, s. 7.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 368.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Iwona Kozicka, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Kronika Inspektoratu Granicznego „Ostrów” w latach 1932–1933 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.190/411.)
- Kronika komisariatu Straży Granicznej „Rychtal” 1931–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)