Mieczysław Karaś

Mieczysław Karaś

Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1924 Przędzel
Data i miejsce śmierci	10 sierpnia 1977 Kraków
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: językoznawstwo
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Habilitacja	1957
Profesura	1966
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Rektor
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Okres spraw.	1972–1977
Odznaczenia

Grób Mieczysława Karasia na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Mieczysław Karaś (ur. 10 lutego 1924 w Przędzelu, zm. 10 sierpnia 1977 w Krakowie) – polski językoznawca, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1972–1977 rektor UJ, działacz komunistyczny. Od 1959 kierownik Pracowni Atlasu i Słownika Gwar Polskich Polskiej Akademii Nauk oraz przewodniczący Komisji Językoznawstwa PAN.

Życiorys

Najstarszy z czworga dzieci Józefa Karasia, kowala, oraz Anieli z domu Byra. W okresie II wojny światowej działał w konspiracji najpierw w Związku Walki Zbrojnej, później w Armii Krajowej. Naukę w szkole powszechnej rozpoczął w 1929 r. w Przędzelu, gdzie ukończył cztery klasy, a następnie uczył się w Ulanowie. Po ukończeniu szkoły powszechnej w 1936 r. uczęszczał do gimnazjum w Nisku. Wybuch wojny przerwał naukę — kontynuował ją od 1941 r. na tajnych kompletach gimnazjalnych w Stalowej Woli. Maturę eksternistycznie zdał w Nisku w 1944. W latach 1945–1950 studiował polonistykę na UJ. Jego mistrzami byli wybitni uczeni: Kazimierz Nitsch, Zenon Klemensiewicz i Witold Taszycki, a także Tadeusz Lehr-Spławiński i Jerzy Kuryłowicz. W 1947 r. został asystentem wolontariuszem przy Katedrze Języka Polskiego. Od tej chwili aż do końca życia był bez przerwy związany z Uniwersytetem Jagiellońskim. W 1950 r. uzyskał stopień magistra na podstawie rozprawy "Polska gwara partyjna przed pierwszą wojną światową", napisanej pod kierunkiem Zenona Klemensiewicza. W kilka lat później (1955) otrzymał stopień kandydata nauk filologicznych na podstawie rozprawy "Nazwy miejscowe typu Podpora, Zalas w języku polskim i innych językach słowiańskich", której promotorem był Witold Taszycki. W 1957 został powołany na stanowisko docenta w Katedrze Języka Polskiego UJ, w 1966 został profesorem nadzwyczajnym, w 1971 zaś — profesorem zwyczajnym.

W latach 1958-1960 był prodziekanem Wydziału Filologicznego, w 1966 r. został wybrany na prorektora UJ. Stanowisko to piastował przez dwie kadencje. W 1972 r. i ponownie w 1975 r. otrzymał stanowisko rektora Uniwersytetu. W 1968 r. po przejściu Witolda Taszyckiego na emeryturę został kierownikiem Katedry Języka Polskiego, w 1971 r. zaś — dyrektorem nowo utworzonego Instytutu Filologii Polskiej UJ.

Autor ponad 300 prac z zakresu językoznawstwa, onomastyki i języka polskiego. W 1972 przyznano mu nagrodę państwową I stopnia.

Podczas okupacji należał do podziemnej organizacji wojskowej, później walczył w szeregach AK. W 1946 r. wstąpił do ZMW „Wici”, od 1948 r. należał do ZAMP. Od 1953 do śmierci należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 1953 do 1956 pełnił funkcję I sekretarza OOP, a od 1958 do 1965 I sekretarza POP na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1962 do 1965 wchodził w skład egzekutywy, a od 1965 do 1967 w skład plenum Komitetu Miejskiego PZPR w Krakowie. Od 1968 do 1972 zasiadał w Centralnej Komisji Rewizyjnej, a od 1968 do śmierci pełnił funkcję zastępcy członka Komitetu Centralnego PZPR. Był delegatem na IV, V, VI, VII Zjazd PZPR.

30 maja 1977 dokonał odsłonięcia tablicy upamiętniającej Grzegorza z Sanoka w jego rodzinnym mieście na budynku tamtejszego Zajazdu. Zmarł nagle, pochowany został 13 sierpnia 1977 w alei zasłużonych na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Medal Komisji Edukacji Narodowej
• Złota odznaka „Za pracę społeczną dla miasta Krakowa” (1964)
• Medal Merentibus (nadany pośmiertnie przez Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego)
• Order Cyryla i Metodego (Bułgaria)
• Order Palm Akademickich (Francja)

Ważniejsze publikacje

• Mały atlas gwar polskich (red. nacz. od 1967)
• Polskie dialekty Orawy (1965)
• Słownik wymowy polskiej (1977; współredaktor)

Bibliografia

• Krzysztof Stopka, Andrzej Kazimierz Banach, Julian Dybiec: Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego wyd. 2000
• Encyklopedia Krakowa, Kraków 2000.
• Pogrzeb prof. Mieczysława Karaia, "Trybuna Robotnicza", nr 183, 15 sierpnia 1977, s. 2.
• J. Bubak, Mieczysław Karaśjako badacz języka artystycznego, [w:] O języku literatury, red. J. Bubak, A. Wilkoń, Katowice 1981, s. 9-12.
• J. Bubak, Mieczysław Karaśjako nauczyciel i wychowawca, „Poradnik Językowy” 1984, s. 382-384.
• Z. Cygal, K. Rudek, Bibliografia prac Mieczysława Karasia, [w:] M. Karaś, Język polski ijego historia. Wybór pism, red. J. Rusek, M. Szymczak, Warszawa 1986, s. 9-37.
• К. Dej na, Dialektologia w dorobku językoznawczym Mieczysława Karasia, „Poradnik Językowy” 1984, s. 347-352.
• B. Dunaj, Prof, dr Mieczysław Karaś (10 U 1924-10 VIII 1977), „Slavia Occidcntalis” XXXVI, 1979, s. 207-210.
• B. Dunaj, Mieczysław Karaśjako historyk języka, „Poradnik Językowy" 1984, s. 359-365.
• M. Hess, Mieczysław Karaśjako działacz polityczny, społeczny i organizator nauki, „Poradnik Językowy” 1984, s. 379-381.
• Z. Kurzowa, W dziesięciolecie śmierci Mieczysława Karasia i Ewy Ostrowskiej, „Język Polski” LXVIII, 1988, s. 262-265.
• W. Loranc, Świadek i współtwórca kariery chłopów, „Poradnik Językowy” 1984, s. 385-391.
• H. Markiewicz, Wspomnienie o M. Karasiu. Przemówienie, „Ruch Literacki” 1977, z. 6, s. 477-481.
• E. Orzechowski, Mieczysław Karaś (1924—1977), „Poradnik Językowy” 1984, s. 392-399.
• E. Ostrowska, Mieczysław Karaś. 10 П 1924-10 VIH 1977, „Język Polski” LVIII, 1978, s. 1-7. J. Pctr, Mieczysław Karaś. 10 II1924-10 VHI1977, „Slavia” XLVII, 1978, s. 222-224.
• J. Reichan, Mieczysław Karaśjako leksykolog i leksykograf, „Język Polski” LXVIII, 1988, s. 266-269.
• J. B. Rudnycki, Do życiorysu M. Karasia, „Język Polski” LXXI, 1991, s. 80.
• J. Rusek, Mieczysław Karaś (10 II 1924-10 VIII 1977), „Biuletyn PTJ” XXXVII, 1980, s. 9-11.
• J. Rusek, Zainteresowania slawistyczne Mieczysława Karasia, „Poradnik Językowy” 1984, s. 374—378.
• K. Rymut, Profesor Mieczysław Karaś (10 II 1924-10 VIII 1977), „Onomástica” XXII, 1977, s. 3—4.
• K. Rymut, Onomastyka w dorobku naukowym Mieczysława Karasia, „Poradnik Językowy” 1984, s. 353-358.
• T. M. Суди и к, H. И. То л стой, Памяти Мечислава Карася, „Советское славяноведение” 1978, nr 3.
• М. Szymczak, Prof, dr Mieczysław Karaś. 10 П 1924-10 VUI 1977 r., „Poradnik Językowy” 1978, s. 3-6.
• A. Wilkoń, Zainteresowania Mieczysława Karasia współczesnym językiem polskim, „Poradnik Językowy'” 1984, s. 366-373.

Linki zewnętrzne

• Teresa Stanek „Marzec 1968 na UJ” wspomnienie o profesorze. www2.almamater.uj.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].