Przejdź do zawartości

Teodor Marchlewski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Teodor Marchlewski
Data i miejsce urodzenia

12 lipca 1899
Ardwick

Data i miejsce śmierci

27 stycznia 1962
Kraków

profesor nauk biologicznych
Specjalność: genetyk
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Profesura

1934

Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej
Teodor Marchlewski
Data i miejsce urodzenia

12 lipca 1899
Manchester

Data i miejsce śmierci

27 stycznia 1962
Kraków

Poseł I kadencji Sejmu PRL
Okres

od 20 listopada 1952
do 20 listopada 1956

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Multimedia w Wikimedia Commons

Teodor Edward Józef Marchlewski (ur. 12 lipca 1899 w Ardwick (Manchester), zm. 27 stycznia 1962 w Krakowie) – biolog genetyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1948–1956 rektor tej uczelni, w latach 1952–1956 poseł na Sejm PRL I kadencji z ramienia PZPR.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Leona i Fanny z domu Hargreaves (zm. 1932). Miał młodszych braci Marcelego i Jana, a jego stryjem był Julian Marchlewski[1]. W 1900 przyjechał z rodzicami do Krakowa. Maturę zdał w 1918 w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. W 1922 uzyskał stopień doktora filozofii UJ. Później dzięki stypendiom kontynuował studia w Edynburgu, Utrechcie i Kopenhadze. Habilitował się w 1927, a tytuł profesora uzyskał w 1934. W latach 1938–1940 był dziekanem Wydziału Rolniczego UJ (od listopada 1939 do stycznia 1940 jedynie formalnie, gdyż 6 listopada 1939 w ramach Sonderaktion Krakau został uwięziony przez gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen). Wskutek ciężkiej choroby, która w rezultacie spowodowała trwałe kalectwo, został on zwolniony już po kilku miesiącach. W czasie okupacji hitlerowskiej początkowo pracował w gospodarstwie Konary będącym własnością jego ojca, a następnie w latach 1941–1943 działał w Związku Hodowców Bydła Czerwonego Polskiego i w Związku dla Spraw Hodowli Zwierząt[2]. Potem kierował do końca życia Zakładem Genetyki i Ewolucjonizmu. W 1947 jako prorektor UJ potępiał walkę o przywrócenie niepodległości[3]. W latach 1950–1957 był dyrektorem Instytutu Zootechniki w Krakowie. W latach 1949–1952 był czynnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1952 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, w latach członkiem jej prezydium[4]. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[5].

W 1927 ożenił się z Ewą Kępianką, miał córkę Annę – żonę profesora i rektora UJ Aleksandra Koja[6].

Zmarł w Krakowie, pochowany w kwaterze zasłużonych na cmentarzu Rakowickim (kwatera LXVII-płn 1-9)[7][8].

Materiały archiwalne Teodora Marchlewskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-124[9].

Grób prof. Teodora Marchlewskiego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
  • Państwowa Nagroda Naukowa I stopnia w dziedzinie nauk matematyczno-przyrodniczych za całokształt dorobku naukowego, a zwłaszcza za najświeższe badania w dziedzinie biologii, ważne dla rozwoju rolnictwa (29 lipca 1950)[14]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Jest patronem Zespołu Szkół w Trzcinicy[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Teodor Edward Józef Marchlewski M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-08-23].
  2. ↑ Zdzisław Kosiek Teodor Edward Marchlewski (1899–1962), [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XIX wyd. 1974 s. 547–549.
  3. ↑ Ryszard Terlecki, Uniwersytet Jagielloński wobec procesu krakowskiego w 1947 roku, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, 2002, nr 18.
  4. ↑ Członkowie PAN: Skorowidz.
  5. ↑ „Życie Warszawy”, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.
  6. ↑ Magdalena Bajer Rodzina firmie wierna. forumakademickie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-27)]..
  7. ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2020-08-03].
  8. ↑ Karolina Grodziska, Opis trasy zwiedzania cmentarza Rakowickiego, [w:] Cmentarz Rakowicki w Krakowie wyd. przez Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa, Agencja Omnipress Warszawa 1988, s. 133.
  9. ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].
  10. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie oświaty, nauki, kultury i sztuki”.
  11. ↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1463 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie nauki”.
  12. ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 „za wybitną działalność naukową”.
  13. ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
  14. ↑ Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 2, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-23]. 
  15. ↑ Zespół Szkół w Trzcinicy im. prof. Teodora Marchlewskiego [online], www.zstrzcinica.pl [dostęp 2024-08-23].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Rektorzy Uniwersytetu Jagiellońskiego
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1400–1499)
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1500–1599)
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1600–1699)
AkademiaKrakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1700–1777)
Szkoła Główna Koronna
(1777–1795)
Szkoła Główna Krakowska
(1795–1805)
Lata 1805–1817[A][B]
Uniwersytet Jagielloński
(1817–1899)
Uniwersytet Jagielloński
(od 1900)
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Pełniący funkcję rektora w zastępstwie.
  2. ↑ Od 1805 do 1809 Uniwersytet połączony z Uniwersytetem Lwowskim i zgermanizowany, 1809 repolonizacja po włączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego.
  3. ↑ W latach 1853–1860 rektorów nie wybierano, Uniwersytetem kierował mianowany przez rząd kurator.
  4. ↑ Sprawował obowiązki rektora Tajnego Uniwersytetu.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Teodor_Marchlewski&oldid=74604904”