Cerkiew Wołoska we Lwowie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Świątynia chrześcijańska infobox}} |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
|opis planu = |
|opis planu = |
||
|styl = [[manieryzm (sztuka)|manieryzm]] |
|styl = [[manieryzm (sztuka)|manieryzm]] |
||
|architekt = [[Paweł Rzymianin]]<br />[[Wojciech Kapinos]]<br />[[Ambroży Przychylny]]<br />[[Piotr Barbon]] |
|architekt = Bernard Avellides<br />[[Paweł Rzymianin]] (budowniczy)<br />[[Wojciech Kapinos]]<br />[[Ambroży Przychylny]]<br />[[Piotr Barbon]] |
||
|materiał budowlany = [[Wapień|cios wapienny]] |
|materiał budowlany = [[Wapień|cios wapienny]] |
||
|liczba wiernych = |
|liczba wiernych = |
||
| Linia 66: | Linia 66: | ||
|www = http://www.lvivbest.com/uk/churches/uspenska-cerkva |
|www = http://www.lvivbest.com/uk/churches/uspenska-cerkva |
||
}} |
}} |
||
'''Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej we Lwowie''' ([[język potoczny|pot.]] ''cerkiew Uspieńska'' - od [[język cerkiewnosłowiański|cerk.]] Uspienije - Zaśnięcie, ''cerkiew Wołoska'') – zabytkowa [[renesans]]owa [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] we [[Lwów|Lwowie]], na [[Stare Miasto we Lwowie|Starym Mieście]], wzniesiona w miejscu wcześniejszej w latach 1591–1629 przez [[Paweł Rzymianin|Pawła Rzymianina]], [[Wojciech Kapinos|Wojciecha Kapinosa]] i [[Ambroży Przychylny|Ambrożego Przychylnego]]; [[dzwonnica|dzwonnicę]] wzniósł w latach 1571–1578 [[Piotr Barbon]]. |
'''Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej we Lwowie''' ([[język potoczny|pot.]] ''cerkiew Uspieńska'' - od [[język cerkiewnosłowiański|cerk.]] Uspienije - Zaśnięcie, ''cerkiew Wołoska'') – zabytkowa [[renesans]]owa [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] we [[Lwów|Lwowie]], na [[Stare Miasto we Lwowie|Starym Mieście]], wzniesiona w miejscu wcześniejszej w latach 1591–1629 przez Bernarda Avellidesa<ref>J. B. Zimorowicz, ''Opera quibus res gestae urbis Leopolis illustrantur'', wyd. K. Heck, s. 350</ref>, [[Paweł Rzymianin|Pawła Rzymianina]], [[Wojciech Kapinos|Wojciecha Kapinosa]] i [[Ambroży Przychylny|Ambrożego Przychylnego]]; [[dzwonnica|dzwonnicę]] wzniósł w latach 1571–1578 [[Piotr Barbon]]. |
||
Zespół cerkiewny położony jest przy ul. Ruskiej i składa się z cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej, dzwonnicy (''wieży Korniakta'') i kaplicy Trzech Świętych Hierarchów. |
Zespół cerkiewny położony jest przy ul. Ruskiej i składa się z cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej, dzwonnicy (''wieży Korniakta'') i kaplicy Trzech Świętych Hierarchów. |
||
| Linia 85: | Linia 86: | ||
== Zespół Cerkwi Wołoskiej == |
== Zespół Cerkwi Wołoskiej == |
||
Wszystkie trzy budowle – Cerkiew Wołoska, Kaplica Trzech Świętych Hierarchów (Трьох святителів) i Wieża Korniakta są ze sobą organicznie połączone w jedną całość tworząc wewnętrzny arkadowy dziedziniec okolony kolumnadą{{odn|Kaczorowski|1990|s=156}}. Kompleks budynków, obejmujący poza zespołem Cerkwi Wołoskiej także kamienice brackie, zbudowane przeważnie w XVII wieku, wypełnia ściśle czworobok między ulicami: Ruską, Fedorowa (dawniej Blacharską), Placem Muzealnym (dawniej Dominikańskim) i Podwalem. Stanowił on niegdyś własność lwowskiego Bractwa Stauropigijskiego, które posiadało najstarszą we Lwowie drukarnię, wydawało od XVI wieku księgi cerkiewne i utrzymywało bursę. Cenne zbiory będące spuścizną po bractwie przechowywane są w cerkiewnym muzeum. |
Wszystkie trzy budowle – Cerkiew Wołoska, Kaplica Trzech Świętych Hierarchów (Трьох святителів) i Wieża Korniakta są ze sobą organicznie połączone w jedną całość tworząc wewnętrzny arkadowy dziedziniec okolony kolumnadą{{odn|Kaczorowski|1990|s=156}}. O formie cerkwi zadecydowało bractwo, w którym znaczną rolę odgrywali Grecy pochodzący z kolonii weneckich<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Michał Kurzej |tytuł = Stan badań nad twórczością Pawła Rzymianina |data dostępu = 2018-08-06 |url = https://www.academia.edu/19439022/Stan_bada%C5%84_nad_tw%C3%B3rczo%C5%9Bci%C4%85_Paw%C5%82a_Rzymianina |język = en}}</ref>. Kompleks budynków, obejmujący poza zespołem Cerkwi Wołoskiej także kamienice brackie, zbudowane przeważnie w XVII wieku, wypełnia ściśle czworobok między ulicami: Ruską, Fedorowa (dawniej Blacharską), Placem Muzealnym (dawniej Dominikańskim) i Podwalem. Stanowił on niegdyś własność lwowskiego Bractwa Stauropigijskiego, które posiadało najstarszą we Lwowie drukarnię, wydawało od XVI wieku księgi cerkiewne i utrzymywało bursę. Cenne zbiory będące spuścizną po bractwie przechowywane są w cerkiewnym muzeum. |
||
=== Wieża Korniakta === |
=== Wieża Korniakta === |
||
[[Plik:Lvov 033.jpg|thumb|Wieża Korniakta.]] |
[[Plik:Lvov 033.jpg|thumb|Wieża Korniakta.]] |
||
Odbudowę cerkwi rozpoczęto od wzniesienia wieży, która stać się miała jednym z najważniejszych elementów panoramy Lwowa. Powstała ona dzięki datkom najbogatszego lwowskiego patrycjusza [[Konstanty Korniakt|Konstantego Korniakta]], członka [[Bractwo lwowskie|bractwa lwowskiego]], Greka pochodzącego z miasta [[Heraklion|Kandia]] na [[Kreta|Krecie]]. Wieża wzniesiona przez architekta Piotra Barbona w latach 1573-1580 jest uważana za pomnik [[manieryzm]]u na ziemiach Rzeczypospolitej. W jej architekturze |
Odbudowę cerkwi rozpoczęto od wzniesienia wieży, która stać się miała jednym z najważniejszych elementów panoramy Lwowa. Powstała ona dzięki datkom najbogatszego lwowskiego patrycjusza [[Konstanty Korniakt|Konstantego Korniakta]], członka [[Bractwo lwowskie|bractwa lwowskiego]], Greka pochodzącego z należącego do Wenecji miasta [[Heraklion|Kandia]] na [[Kreta|Krecie]]. Wieża wzniesiona przez architekta Piotra Barbona w latach 1573-1580 jest uważana za pomnik [[manieryzm]]u na ziemiach Rzeczypospolitej. W jej architekturze, poprzez zastosowanie par rozczłonkowanych arkad, widać wpływy weneckich [[Kampanila|kampanili]]<ref name=":0" /> wzbogaconych podczas nadbudowy o elementy polskie. Trójkondygnacyjną budowlę oblicowano kamieniem, na każdym piętrze oplatając kolumnami jońskimi. Całość zwieńczył niski, namiotowy dach. Wieża spłonęła w 1672 roku podczas oblężenia Lwowa przez Turków po upadku Kamieńca Podolskiego. W latach 1695-1696 architekt nadworny króla [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]] Piotr Baber usunął uszkodzenia, podwyższył wieżę o jedno piętro z cegieł nakrywając całość barokowym [[dach hełmowy|hełmem]] z czterema narożnymi, spiralnymi [[pinakiel|pinaklami]] u jego podstawy. W 1779 roku wieżę uszkodziło uderzenie pioruna. Wiernej rekonstrukcji dokonała w latach 1792-1795 Dyrekcja Budowlana we Lwowie. W 1783 roku na wieży zawieszono dzwon Kiryło, 2-metrowej średnicy, największy we Lwowie, odlany przez miejscowego ludwisarza Teodora Polańskiego{{odn|Kaczorowski|1990|s=154}}. W czasach późniejszych zawieszono też kilka dalszych dzwonów. Wieża, odseparowana od reszty cerkwi, założona na planie kwadratu o boku 6 m, wysoka na 66 m{{odn|Chanas|Czerwiński|1992|s=118}}, uważana była za „najpiękniejszą włoską wieżę na polskiej ziemi”{{odn|Medyński|1937|s=68}}. |
||
Dolną kondygnację wieży, wzniesioną z nietynkowanych kamiennych bloków zdobią z trzech stron pary arkadowych wnęk, rozdzielonych szerokimi [[pilaster|pilastrami]] oraz potężne [[gzyms]]y wsparte wsparte na [[konsola (architektura)|konsolach]]. Ozdobną oprawę otrzymały także półkoliście zamknięte okna w dwóch górnych kondygnacjach{{odn|Rąkowski|2008|s=137}}. |
Dolną kondygnację wieży, wzniesioną z nietynkowanych kamiennych bloków zdobią z trzech stron pary arkadowych wnęk, rozdzielonych szerokimi [[pilaster|pilastrami]] oraz potężne [[gzyms]]y wsparte wsparte na [[konsola (architektura)|konsolach]]. Ozdobną oprawę otrzymały także półkoliście zamknięte okna w dwóch górnych kondygnacjach{{odn|Rąkowski|2008|s=137}}. |
||
| Linia 99: | Linia 100: | ||
=== Cerkiew Wołoska === |
=== Cerkiew Wołoska === |
||
[[Plik:Lviv Kornakta 1618 Passarotti.jpg|thumb|Cerkiew Wołoska na rycinie z 1618]] |
[[Plik:Lviv Kornakta 1618 Passarotti.jpg|thumb|Cerkiew Wołoska na rycinie z 1618]] |
||
Właściwa Cerkiew Wołoska została zbudowana w latach 1591-1629. Inicjatorem jej budowy było Bractwo Stauropigijskie a fundusze na jej budowę zbierano na całej Rusi. Dzieło wsparli między innymi hetman [[Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny]], hospodarowie mołdawscy [[Jeremi Mohyła]] i [[Szymon Mohyła]], a nawet car moskiewski [[Fiodor I]]. Oryginalny plan świątyni, o trzech kopułach na jednej osi, stał się wzorem dla szeregu późniejszych realizacji. Bizantyjskiemu rozplanowaniu towarzyszyła architektura o renesansowym, włoskim rodowodzie. Cerkiew Wołoska była dziełem dwóch budowniczych – projektanta i głównego budowniczego Pawła Rzymianina i jego teścia Wojciecha Kapinosa, który mu pomagał. W 1598 roku Rzymianina zastąpił Ambroży Przychylny. W 1631 roku konsekrowano cerkiew. W 1700 roku, po przystąpieniu eparchii lwowskiej do unii cerkiew stała się świątynią greckokatolicką. W 1946 roku przejęli ją prawosławni{{odn|Rąkowski|2008|s=136}} wskutek [[Pseudosobór lwowski|pseudosoboru lwowskiego]], na mocy którego wszystkie struktury Cerkwi greckokatolickiej w ZSRR włączono do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. |
Właściwa Cerkiew Wołoska została zbudowana w latach 1591-1629. Inicjatorem jej budowy było Bractwo Stauropigijskie a fundusze na jej budowę zbierano na całej Rusi. Dzieło wsparli między innymi hetman [[Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny]], hospodarowie mołdawscy [[Jeremi Mohyła]] i [[Szymon Mohyła]], a nawet car moskiewski [[Fiodor I]]. Oryginalny plan świątyni, wzorowany być może na [[Kościół San Salvador w Wenecji|kościele San Salvador w Wenecji]]<ref>Zbigniew Hornung, ''Paweł Rzymianin'', [w:] PSB, t. XXV, Kraków 1980, s. 371, 372</ref><ref>Mariusz Karpowicz, ''Uwagi o genezie i oddziaływaniu cerkwi Wołoskiej we Lwowie'', „Ikonotheka” 13, 1998, s. 169</ref>, o trzech kopułach na jednej osi, stał się wzorem dla szeregu późniejszych realizacji. Bizantyjskiemu rozplanowaniu towarzyszyła architektura o renesansowym, włoskim rodowodzie. Cerkiew Wołoska była dziełem dwóch budowniczych – projektanta i głównego budowniczego Pawła Rzymianina i jego teścia Wojciecha Kapinosa, który mu pomagał. W 1598 roku Rzymianina zastąpił Ambroży Przychylny. W 1631 roku konsekrowano cerkiew. W 1700 roku, po przystąpieniu eparchii lwowskiej do unii cerkiew stała się świątynią greckokatolicką. W 1946 roku przejęli ją prawosławni{{odn|Rąkowski|2008|s=136}} wskutek [[Pseudosobór lwowski|pseudosoboru lwowskiego]], na mocy którego wszystkie struktury Cerkwi greckokatolickiej w ZSRR włączono do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. |
||
==== Architektura ==== |
==== Architektura ==== |
||
Wersja z 16:29, 6 sie 2018
| cerkiew parafialna | |||||||||||||||||||
 Cerkiew Wołoska, w głębi kościół Dominikanów | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Lwów | ||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Lwowa  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||||||||||||||||
 49°50′31,67″N 24°02′05,25″E/49,842131 24,034792
| |||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||
Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej we Lwowie (pot. cerkiew Uspieńska - od cerk. Uspienije - Zaśnięcie, cerkiew Wołoska) – zabytkowa renesansowa cerkiew we Lwowie, na Starym Mieście, wzniesiona w miejscu wcześniejszej w latach 1591–1629 przez Bernarda Avellidesa[1], Pawła Rzymianina, Wojciecha Kapinosa i Ambrożego Przychylnego; dzwonnicę wzniósł w latach 1571–1578 Piotr Barbon.
Zespół cerkiewny położony jest przy ul. Ruskiej i składa się z cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej, dzwonnicy (wieży Korniakta) i kaplicy Trzech Świętych Hierarchów.
Fundatorem pierwszej cerkwi był hospodar mołdawski Aleksander Łopuszanin (stąd nosi ona potoczną nazwę Wołoskiej). Drugą cerkiew wzniesiono z inicjatywy Bractwa Uspieńskiego, zaś fundatorem dzwonnicy i kaplicy był kupiec Konstanty Korniakt. Wieża Korniakta uważana jest za pomnik manieryzmu na ziemiach Rzeczypospolitej[2].
Cerkiew jest obecnie użytkowana przez Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny.
Bractwa prawosławne we Lwowie
Cerkiew Wołoska poświęcona Zaśnięciu Matki Bożej służyła bractwu prawosławnemu. Bractwa w miastach Rusi i Litwy stanowiły ważną instytucję życia religijnego i społecznego prawosławnych mieszczan i szlachty. Ich struktura i częściowo cele w pewnym stopniu przypominały średniowieczne cechy. W oparciu o swoje statuty posiadały własny samorząd bracki, troszczyły się o potrzeby świątyni i duchowieństwa, obchodziły święta. Ponieważ prawosławni nie byli dopuszczani do władz miejskich, bractwa zastępowały świeckie formy organizacji, znajdujące się we władaniu katolików. Pod koniec XVI wieku w środowiskach bractw prawosławnych zrodził się ruch na rzecz odnowy życia religijnego Rusi. Sposobem osiągnięcia tego celu miało być podniesienie poziomu życia duchowego i obyczajów wśród duchowieństwa i wiernych[3]. Założycielem bractwa lwowskiego był w 1581 roku książę Konstanty Wasyl Ostrogski. On też wspierał je w następnych latach[4].
Kiedy w 1585 roku do Lwowa przyjechał prawosławny patriarcha Antiochii Joachim V, ocenił wysoko działalność lwowskiej stauropigii i nadal jej pierwszeństwo przed innymi bractwami na Rusi. Zgodnie z nadanym statutem władze bractwa otrzymały szerokie uprawnienia wobec swoich członków i kleru. Rzeczywistą niezależność bractwa potwierdził przywilej patriarchy Jeremiasza II Tranosa z 1588 roku nadający bractwu lwowskiemu prawa stauropigii, czyli bezpośredniej podległości patriarchatowi konstantynopolitańskiemu. Bractwa prawosławne prowadziły szkoły prawosławne, szpitale. Zrzeszały mieszczan i szlachtę. Po wprowadzeniu unii brzeskiej w 1596 roku stauropigie lwowska i wileńska stały się oparciem dla jej przeciwników[5].
Historia
W 1421 roku, na miejscu obecnej cerkwi, stal gotycki kościół, wzniesiony z kamienia i z cegły. W 1527 uległ on zniszczeniu w wielkim pożarze, jaki ogarnął miasto[4].
W latach 1547-1549 zbudowano w tym miejscu cerkiew, którą ufundował hospodar mołdawski Aleksander Łopuszanin, co pozostawiło na stałe ślad w jej nazwie: Cerkiew Wołoska. Niewiele wiadomo o wyglądzie ówczesnej świątyni. Miała ona oszkarpowaną fasadę, trzy wieżyczki z hełmami i polichromie we wnętrzu. Budowę prowadził Piotr z Lugano, zwany Włochem. W 1568 roku mistrz budowlany Feliks rozpoczął wznoszenie wieży; prace po nim kontynuował Piotr Krassowski. W 1570 roku, trakcie robót budowlanych wieża runęła w roku następnym w pożarze spłonęła cala cerkiew[2].
Zespół Cerkwi Wołoskiej
Wszystkie trzy budowle – Cerkiew Wołoska, Kaplica Trzech Świętych Hierarchów (Трьох святителів) i Wieża Korniakta są ze sobą organicznie połączone w jedną całość tworząc wewnętrzny arkadowy dziedziniec okolony kolumnadą[6]. O formie cerkwi zadecydowało bractwo, w którym znaczną rolę odgrywali Grecy pochodzący z kolonii weneckich[7]. Kompleks budynków, obejmujący poza zespołem Cerkwi Wołoskiej także kamienice brackie, zbudowane przeważnie w XVII wieku, wypełnia ściśle czworobok między ulicami: Ruską, Fedorowa (dawniej Blacharską), Placem Muzealnym (dawniej Dominikańskim) i Podwalem. Stanowił on niegdyś własność lwowskiego Bractwa Stauropigijskiego, które posiadało najstarszą we Lwowie drukarnię, wydawało od XVI wieku księgi cerkiewne i utrzymywało bursę. Cenne zbiory będące spuścizną po bractwie przechowywane są w cerkiewnym muzeum.
Wieża Korniakta
Odbudowę cerkwi rozpoczęto od wzniesienia wieży, która stać się miała jednym z najważniejszych elementów panoramy Lwowa. Powstała ona dzięki datkom najbogatszego lwowskiego patrycjusza Konstantego Korniakta, członka bractwa lwowskiego, Greka pochodzącego z należącego do Wenecji miasta Kandia na Krecie. Wieża wzniesiona przez architekta Piotra Barbona w latach 1573-1580 jest uważana za pomnik manieryzmu na ziemiach Rzeczypospolitej. W jej architekturze, poprzez zastosowanie par rozczłonkowanych arkad, widać wpływy weneckich kampanili[7] wzbogaconych podczas nadbudowy o elementy polskie. Trójkondygnacyjną budowlę oblicowano kamieniem, na każdym piętrze oplatając kolumnami jońskimi. Całość zwieńczył niski, namiotowy dach. Wieża spłonęła w 1672 roku podczas oblężenia Lwowa przez Turków po upadku Kamieńca Podolskiego. W latach 1695-1696 architekt nadworny króla Jana III Sobieskiego Piotr Baber usunął uszkodzenia, podwyższył wieżę o jedno piętro z cegieł nakrywając całość barokowym hełmem z czterema narożnymi, spiralnymi pinaklami u jego podstawy. W 1779 roku wieżę uszkodziło uderzenie pioruna. Wiernej rekonstrukcji dokonała w latach 1792-1795 Dyrekcja Budowlana we Lwowie. W 1783 roku na wieży zawieszono dzwon Kiryło, 2-metrowej średnicy, największy we Lwowie, odlany przez miejscowego ludwisarza Teodora Polańskiego[2]. W czasach późniejszych zawieszono też kilka dalszych dzwonów. Wieża, odseparowana od reszty cerkwi, założona na planie kwadratu o boku 6 m, wysoka na 66 m[8], uważana była za „najpiękniejszą włoską wieżę na polskiej ziemi”[9].
Dolną kondygnację wieży, wzniesioną z nietynkowanych kamiennych bloków zdobią z trzech stron pary arkadowych wnęk, rozdzielonych szerokimi pilastrami oraz potężne gzymsy wsparte wsparte na konsolach. Ozdobną oprawę otrzymały także półkoliście zamknięte okna w dwóch górnych kondygnacjach[10].
Kaplica Trzech Świętych Hierarchów
Wkrótce po zbudowaniu wieży Konstanty Korniakt zawarł umowę na wzniesienie nowej budowli z architektem Piotrem Krassowskim. Miała to być kaplica Trzech Świętych Hierarchów: Jana Chryzostoma, Bazylego Wielkiego i Grzegorza z Nazjanzu). Powstała ona w latach 1578-1590[11]. Ołtarz w kaplicy poświęcono w 1581 roku. Kaplica nawiązywała stylem do architektury bizantyjskiej – miała formę małej cerkwi o trzech kopułach na jednej osi i stanowiła jakby miniaturę Cerkwi Wołoskiej. Jej ściany oblicowano kamieniem. Szczególną uwagę zwracają trzy kopuły kaplicy, wsparte na ośmiokątnych podstawach, oplecione kolumienkami i portal wejściowy[2], wyrzeźbiony w białym wapieniu, bogato dekorowany kolumnami, fryzem i misternym ornamentem z motywami liści akantu i winogron. Bogaty wystrój zewnętrzny kaplicy tworzą podwójne pilastry i rzeźbiony fryz z główkami aniołów. Po zniszczeniach wywołanych pożarem remont kapitalny kaplicy przeprowadził w 1671 lwowski kupiec Aleksy Bałłaban, o czym informuje kamienna tablica ze stosowną inskrypcją, umieszczona nad wejściem. Być może dopiero wówczas kaplica otrzymała swój ostateczny kształt. Wyposażenie kaplicy stanowią złocone obrazy i bogata ornamentyka rzeźbiarska z XVI i XVII w. Wnętrze kopuł wypełnia dekoracja stiukowa o motywach roślinnych i polichromia naśladująca mozaikę. Cennym elementem wyposażenia kaplicy jest XVI-wieczna ikona Przemienienia Pańskiego[12].
Cerkiew Wołoska
Właściwa Cerkiew Wołoska została zbudowana w latach 1591-1629. Inicjatorem jej budowy było Bractwo Stauropigijskie a fundusze na jej budowę zbierano na całej Rusi. Dzieło wsparli między innymi hetman Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny, hospodarowie mołdawscy Jeremi Mohyła i Szymon Mohyła, a nawet car moskiewski Fiodor I. Oryginalny plan świątyni, wzorowany być może na kościele San Salvador w Wenecji[13][14], o trzech kopułach na jednej osi, stał się wzorem dla szeregu późniejszych realizacji. Bizantyjskiemu rozplanowaniu towarzyszyła architektura o renesansowym, włoskim rodowodzie. Cerkiew Wołoska była dziełem dwóch budowniczych – projektanta i głównego budowniczego Pawła Rzymianina i jego teścia Wojciecha Kapinosa, który mu pomagał. W 1598 roku Rzymianina zastąpił Ambroży Przychylny. W 1631 roku konsekrowano cerkiew. W 1700 roku, po przystąpieniu eparchii lwowskiej do unii cerkiew stała się świątynią greckokatolicką. W 1946 roku przejęli ją prawosławni[11] wskutek pseudosoboru lwowskiego, na mocy którego wszystkie struktury Cerkwi greckokatolickiej w ZSRR włączono do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
Architektura
Cerkiew jest trzynawową bazyliką złożoną z krótkiego babińca, trzyprzęsłowej nawy na planie prostokąta i półkoliście zamkniętego prezbiterium. Nad dachem wznoszą się trzy kopuły z wysokimi latarniami, położonymi na osi głównej świątyni. Fasadę budowli rozczłonkowują szerokie toskańskie pilastry, między którymi symetrycznie rozmieszczono niewielkie okna z archiwoltami. Pod gzymsem biegnie dorycki fryz tryglifowy (dzieło Jakuba i Konstantego Kulczyckich). Tematyka płaskorzeźb na metopach fryzu jest biblijna[11].
Wnętrze
Wnętrze świątyni odznacza się proporcjonalnością założenia i ładem architektonicznym. Nawy są rozdzielone parami toskańskich kolumn, które jednocześnie wspierają środkową kopułę cerkwi[15]. Wnętrze kopuły wypełnia dekoracja kasetonowa z rozetami. W pendentywach kopuły znajdują się kartusze z herbami dobrodziejów cerkwi. W podobny sposób jest ozdobiona kopuła nad prezbiterium. Pozostałe części nawy i babiniec są nakryte gotyckim sklepieniem krzyżowym. Nad babińcem znajduje się chór połączony z galeriami ciągnącymi się nad nawami bocznymi[11].
W prezbiterium znajduje się ołtarz główny, dzieło artystów lwowskich: Michała Filewicza i Franciszka Olędzkiego. Reprezentuje on dojrzałe rokoko, stanowiąc oryginalne połączenie wpływów łacińskich i wschodnich. Wnętrze apsydy wypełnia duża, kolumnowa aedicula, podobna do ołtarzy epoki baroku, poprzedzona przez niską ścianę ikonostasu z misternie rzeźbionymi carskimi wrotami. Na ikonostasie umieszczonych jest kilkanaście cennych ikon namalowanych przez Fedora Seńkowicza i Mikołaja Petrachnowicza w I połowy XVII wieku Ikony te pierwotnie stanowiły część wyposażenia pierwszego ikonostasu Cerkwi Wołoskiej, który w 1767 roku został przeniesiony do cerkwi w Grzybowicach Wielkich pod Lwowem, gdzie znajduje się do chwili obecnej i jest uważany za najstarszy zachowany ikonostas na Ukrainie. W cerkwi są też inne stare obrazy, w tym XVII-wieczne obrazy cechowe, cykl Drogi Krzyżowej z I połowy XIX wieku i portret Konstantego Korniakta, namalowany na przełomie XVIII i XIX wieku przez Łukasza Dolińskiego; Konstanty Korniakt pochowany został w grobowcu w krypcie cerkwi. Witraże wykonano w latach 1926-1930 według projektu malarza Petra Chołodnego[10].
Przypisy
- ↑ J. B. Zimorowicz, Opera quibus res gestae urbis Leopolis illustrantur, wyd. K. Heck, s. 350
- ↑ a b c d Kaczorowski 1990 ↓, s. 154.
- ↑ Kaczorowski 1990 ↓, s. 151–152.
- ↑ a b Rąkowski 2008 ↓, s. 135.
- ↑ Kaczorowski 1990 ↓, s. 152–153.
- ↑ Kaczorowski 1990 ↓, s. 156.
- ↑ a b Michał Kurzej, Stan badań nad twórczością Pawła Rzymianina [online] [dostęp 2018-08-06] (ang.).
- ↑ Chanas i Czerwiński 1992 ↓, s. 118.
- ↑ Medyński 1937 ↓, s. 68.
- ↑ a b Rąkowski 2008 ↓, s. 137.
- ↑ a b c d Rąkowski 2008 ↓, s. 136.
- ↑ Rąkowski 2008 ↓, s. 138.
- ↑ Zbigniew Hornung, Paweł Rzymianin, [w:] PSB, t. XXV, Kraków 1980, s. 371, 372
- ↑ Mariusz Karpowicz, Uwagi o genezie i oddziaływaniu cerkwi Wołoskiej we Lwowie, „Ikonotheka” 13, 1998, s. 169
- ↑ Chanas i Czerwiński 1992 ↓, s. 117.
Bibliografia
- Ryszard Chanas, Janusz Czerwiński: Lwów, Przewodnik turystyczny. Wrocław: Ossolineum, 1992. ISBN 83-04-03913-3.
- Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Lwowa. Warszawa: Oficyna Wydawnicza INTERIM, 1990. ISBN 83-85083-02-2.
- Aleksander Medyński: Lwów. Przewodnik dla zwiedzających miasto. Lwów: wyd. nakładem autora, 1937.
- Grzegorz Rąkowski: LWÓW. Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Część IV. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008. ISBN 978-83-89188-70-8.