Przejdź do zawartości

Stefan Żółkiewski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stefan Żółkiewski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

9 grudnia 1911
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

4 stycznia 1991
Warszawa, Polska

Minister szkolnictwa wyższego
Okres

od 27 kwietnia 1956
do 18 czerwca 1959

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Adam Rapacki

Następca

Henryk Golański

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Grunwaldu II klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Złoty Krzyż Zasługi Medal za Warszawę 1939–1945 Złote Promienie z Rozetą Orderu Świętego Skarbu (Japonia, 1888–2003)
Grób Stefana Żółkiewskiego na cmentarzu Powązkowskim

Stefan Jakub Żółkiewski (ur. 9 grudnia 1911 w Warszawie, zm. 4 stycznia 1991 tamże) – polski krytyk i historyk literatury oraz polityk. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, w latach 1956–1959 minister szkolnictwa wyższego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Jana Zachariasza Żółkiewskiego i Izabeli z domu Stopczyk. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim w 1934, w 1952 uzyskał stopień doktora filozofii, a w 1954 tytuł profesora zwyczajnego nauk humanistycznych. W latach 1934–1939 uczył w gimnazjum, w trakcie wojny brał udział w konspiracji i tajnym nauczaniu. Był redaktorem naczelnym „Kuźnicy” (1945–1948), „Polityki” (1957–1958), „Nowej Kultury” (1958–1961) oraz „Kultury i Społeczeństwa” (1959–1968). Pierwszy dyrektor Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (1948–1952). Od 1952 był członkiem korespondentem, od 1961 członkiem rzeczywistym PAN, w latach 1953–1955 pełnił funkcję sekretarza naukowego PAN. Od 1960 do 1968 sekretarz Wydziału I Nauk Społecznych PAN. Od 1948 do 1954 zastępca profesora UW, następnie profesor.

W maju 1942 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, a w grudniu 1948 wraz z nią do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zastępca członka Komitetu Centralnego PPR (1945–1948), a następnie do 1954 Komitetu Centralnego PZPR, po czym do 1968 jego członek. Kierował wydziałem oświaty i kultury KC PPR (1947–1948), wydziałem kultury (1948–1949) i wydziałem nauki (1955–1956) KC PZPR, przeprowadzał stalinizację polskiej kultury. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji (w II kadencji Sejmu uzyskał mandat w wyborach uzupełniających w 1958); w KRN był przewodniczącym Komisji Kultury i Sztuki, a w Sejmie Ustawodawczym Komisji Oświatowej.

W latach 1956–1959 minister szkolnictwa wyższego, współtwórca polityki kulturalnej państwa oraz autor licznych prac z zakresu krytyki i teorii kultury. Po Marcu 1968 usunięty z KC PZPR.

Wygłosił słowa: Chcemy, aby literatura pomagała budować socjalizm w Polsce na Zjeździe Literatów Polskich, w styczniu 1949[1]. W 1948 Stefan Kisielewski na łamach „Tygodnika Powszechnego” nazwał go bezprzykładnym demagogiem i oskarżył o lekceważenie twórczości takich poetów, jak Czesław Miłosz, Julian Tuwim, Julian Przyboś i Konstanty Ildefons Gałczyński[2]. W 1953 otrzymał nagrodę państwową II stopnia[3]. Tę samą nagrodę otrzymał 22 lipca 1964 z okazji 20-lecia Polski Ludowej[4].

20 sierpnia 1980 podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[5].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 222-2-26)[6].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Prace naukowe

[edytuj | edytuj kod]
  • Zagadnienia stylu. Szkice o kulturze współczesnej (Warszawa 1965).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Stefan Żółkiewski – 25 rocznica śmierci [online], bn.org.pl, 4 stycznia 2016 [dostęp 2020-09-06].
  2. Stefan Kisielewski, Z nowym rokiem, „Tygodnik Powszechny”, nr 1(146)/1948, s. 12.
  3. Dziennik Polski”, rok IX, nr 173 (2948), s. 7.
  4. „Dziennik Polski”, rok XX, nr 171 (6363), s. 1.
  5. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s]).
  6. Cmentarz Stare Powązki: JAN LUBICZ-ŻÓŁKIEWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-09-06].
  7. M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 („za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”).
  8. Bohdan Urbankowski, Czerwona msza czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 315.
  9. M.P. z 1946 r. nr 93, poz. 175 („w uznaniu zasług położonych dla dobra demokratycznej Polski w dziele zabezpieczenia porzuconego przez okupanta mienia, odbudowy i uruchomienia miejskich zakładów pracy, jak również stworzenia życia gospodarczego i społecznego na terenie m. Łodzi”).
  10. M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).
  11. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 6, 10 marca 1964, s. 6.
  12. Uhonorowani pamiątkowymi medalami, „Trybuna Robotnicza”, nr 307, 30 grudnia 1983, s. 3.
  13. Profil na stronie Biblioteki Sejmowej [dostęp 2020-09-06].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Tadeusz Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991, s. 449.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]