Władysław Bieńkowski

Władysław Bieńkowski

Data i miejsce urodzenia	17 marca 1906 Łódź, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	15 kwietnia 1991 Warszawa, Polska
Minister oświaty
Okres	od 13 listopada 1956 do 27 października 1959
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Feliks Baranowski
Następca	Wacław Tułodziecki
Dyrektor Biblioteki Narodowej
Okres	od 1948 do 1956
Poprzednik	Stefan Vrtel-Wierczyński
Następca	Bogdan Horodyski
Podsekretarz stanu w Ministerstwie Oświaty
Okres	od 1945 do 1946
Przynależność polityczna	Polska Partia Robotnicza
Odznaczenia

Nagrobek Władysława Bieńkowskiego na Cmentarzu Powązkowskim

Władysław Bieńkowski, ps. Kwiek, Nartowski (ur. 17 marca 1906 w Łodzi, zm. 15 kwietnia 1991 w Warszawie) – polski publicysta, socjolog i polityk, w latach 1945–1946 podsekretarz stanu w Ministerstwie Oświaty, w latach 1948–1956 dyrektor Biblioteki Narodowej, w latach 1956–1959 minister oświaty, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III i IV kadencji, współpracownik Komitetu Obrony Robotników.

Działalność

Urodził się w Łodzi w rodzinie robotniczej, od 1928 mieszkał w Warszawie. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim – z przerwami – polonistykę, historię i filozofię. W latach 1929–1939 był kierownikiem biblioteki Monopolu Spirytusowego. Od 1930 do 1936 był działaczem Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie” i Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Współpracował z Komunistyczną Partią Polski. W czasie II wojny światowej był nauczycielem w zachodniej Białorusi (1939–1940), pracował nad podręcznikiem historii literatury polskiej we Lwowie (od 1940 do 1941), był pracownikiem umysłowym w przedsiębiorstwie transportowym w Warszawie (1942–1944), a także redaktorem pism konspiracyjnych: „Literatury Walczącej i Przełomu” (1942), „Głosu Warszawy” (1943), „Trybuny Wolności” oraz w 1943 członkiem Centralnej Redakcji Polskiej Partii Robotniczej (współtworzył partię w 1942). Od 1942 do 1945 członek Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, otrzymał stopień podpułkownika.

W latach 1945–1946 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Oświaty. Od 13 listopada 1956 do 27 października 1959 był ministrem tego resortu w rządach Józefa Cyrankiewicza. W latach 1948–1956 był dyrektorem Biblioteki Narodowej. Od 1955 do 1962 związany z Klubem Krzywego Koła. Był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.

Od 1945 do 1947 był członkiem Komitetu Centralnego PPR (od 1946 jednocześnie kierownikiem wydziału propagandy i członkiem sekretariatu, w którym ponownie zasiadał w 1948). Następnie – do 1970 – należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Delegat na III Zjazd PZPR w 1959. Pełnił mandat posła do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III i IV kadencji.

Przez około 10 lat (do 1970) był wiceprzewodniczącym Państwowej Rady Ochrony Przyrody. 20 sierpnia 1980 podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.

Był mężem Flory Bieńkowskiej z domu Zaborowskiej, ojcem Ewy i Andrzeja.

Spoczywa na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 279-4-27).

Poglądy

Władysław Bieńkowski podczas wojny był jednym z ideologów i organizatorów PPR i powstałej w 1943 KRN, a także redaktorem prasy komunistycznej.

W 1959 odszedł z Ministerstwa Oświaty w proteście przeciwko usunięciu religii ze szkół. W latach 60. stał się krytykiem realnego socjalizmu. Zaczął publikować w wydawnictwach emigracyjnych, za co w 1970 został usunięty z PZPR. Po 1976 stał się współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników oraz KSS KOR i w 1978 członkiem założycielem Towarzystwa Kursów Naukowych.

Wybrane publikacje

• Nauka o Polsce współczesnej (1948),
• O pseudo-nauce bibliologii i o najpilniejszych zadaniach bibliografii (1953),
• Rewolucji ciąg dalszy (1957),
• Motory i hamulce socjalizmu (1969),
• Socjologia klęski. Dramat gomułkowskiego czternastolecia (1971),
• Zrozumieć społeczeństwo (1988).

Odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy,
• Order Krzyża Grunwaldu II klasy (19 lipca 1946),
• Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946).

Bibliografia

• Barteczko E.: 30 rocznica śmierci Władysława Bieńkowskiego, sbp.pl, 15 kwietnia 2021,
• Bieńkowski Władysław [w:] Encyklopedia Warszawy / [red. prowadzący Bartłomiej Kaczorowski], Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994, s. 66–67,
• Bieńkowski Władysław [w:] Leksykon historii Polski / Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa: „Wiedza Powszechna” 1995, s. 51,
• Bieńkowski Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-04-19] .
• Chamerska H.: Dyrektor Biblioteki Narodowej w trudnych latach 1948–1956 – Władysław Bieńkowski. [w:] Organizatorzy i inspiratorzy. Warszawa: SBP 1997, s. 30–40 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych, 5),
• Chamerska H.: Władysław Bieńkowski. W: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement II. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2000, s. 22,
• Kapica B.: (Nie)reformowalny „realny socjalizm”? Władysława Bieńkowskiego analiza systemu komunistycznego w Polsce oraz pomysły na jego naprawę. [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty. Warszawa: IPN 2013, s. 72–80,
• Kapica B.: Władysław Bieńkowski – współpracownik Komitetu Obrony Robotników i członek Towarzystwa Kursów Naukowych. [w:] Opozycja demokratyczna w PRL w latach 1976–1981. Red. W. Polak, J. Kufel, P. Ruchlewski. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności 2012, s. 513–530,
• Kisielewski S.: O Władysławie Bieńkowskim. „Kultura” 1991, nr 7/8,
• Mołdawa T.: Ludzie władzy 1944–1991: władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991. Warszawa: PWN, 1991, s. 337. ISBN 83-01-10386-8. OCLC 69290887.,
• Stomma S.: Drwiący Piłat. O Władysławie Bieńkowskim refleksja. „Tygodnik Powszechny” 1991, nr 21.