Stefan Żółkiewski

Stefan Żółkiewski
Data i miejsce urodzenia	9 grudnia 1911 ; Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	4 stycznia 1991 ; Warszawa, Polska
	Minister szkolnictwa wyższego
Okres	od 27 kwietnia 1956; do 18 czerwca 1959
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Adam Rapacki
Następca	Henryk Golański
	Odznaczenia

Stefan Jakub Żółkiewski (ur. 9 grudnia 1911 w Warszawie, zm. 4 stycznia 1991 tamże) – polski krytyk i historyk literatury oraz polityk. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, w latach 1956–1959 minister szkolnictwa wyższego.

Życiorys

Syn Jana Zachariasza Żółkiewskiego i Izabeli z domu Stopczyk. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim w 1934, w 1952 uzyskał stopień doktora filozofii, a w 1954 tytuł profesora zwyczajnego nauk humanistycznych. W latach 1934–1939 uczył w gimnazjum, w trakcie wojny brał udział w konspiracji i tajnym nauczaniu. Był redaktorem naczelnym „Kuźnicy” (1945–1948), „Polityki” (1957–1958), „Nowej Kultury” (1958–1961) oraz „Kultury i Społeczeństwa” (1959–1968). Pierwszy dyrektor Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (1948–1952). Od 1952 był członkiem korespondentem, od 1961 członkiem rzeczywistym PAN, w latach 1953–1955 pełnił funkcję sekretarza naukowego PAN. Od 1960 do 1968 sekretarz Wydziału I Nauk Społecznych PAN. Od 1948 do 1954 zastępca profesora UW, następnie profesor.

W maju 1942 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, a w grudniu 1948 wraz z nią do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zastępca członka Komitetu Centralnego PPR (1945–1948), a następnie do 1954 Komitetu Centralnego PZPR, po czym do 1968 jego członek. Kierował wydziałem oświaty i kultury KC PPR (1947–1948), wydziałem kultury (1948–1949) i wydziałem nauki (1955–1956) KC PZPR, przeprowadzał stalinizację polskiej kultury. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji (w II kadencji Sejmu uzyskał mandat w wyborach uzupełniających w 1958); w KRN był przewodniczącym Komisji Kultury i Sztuki, a w Sejmie Ustawodawczym Komisji Oświatowej.

W latach 1956–1959 minister szkolnictwa wyższego, współtwórca polityki kulturalnej państwa oraz autor licznych prac z zakresu krytyki i teorii kultury. Po Marcu 1968 usunięty z KC PZPR.

Wygłosił słowa: Chcemy, aby literatura pomagała budować socjalizm w Polsce na Zjeździe Literatów Polskich, w styczniu 1949^[1]. W 1948 Stefan Kisielewski na łamach „Tygodnika Powszechnego” nazwał go bezprzykładnym demagogiem i oskarżył o lekceważenie twórczości takich poetów, jak Czesław Miłosz, Julian Tuwim, Julian Przyboś i Konstanty Ildefons Gałczyński^[2]. W 1953 otrzymał nagrodę państwową II stopnia^[3]. Tę samą nagrodę otrzymał 22 lipca 1964 z okazji 20-lecia Polski Ludowej^[4].

20 sierpnia 1980 podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[5].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 222-2-26)^[6].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Order Krzyża Grunwaldu II klasy
Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)^[7]^[8]
Złoty Krzyż Zasługi (8 maja 1946)^[9]
Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)^[10]
Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1964)^[11]
Pamiątkowy Medal z okazji 40. rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983)^[12]
Order Świętego Skarbu (Japonia)^[13]

Prace naukowe

Zagadnienia stylu. Szkice o kulturze współczesnej (Warszawa 1965).

Przypisy

↑ Stefan Żółkiewski – 25 rocznica śmierci [online], bn.org.pl, 4 stycznia 2016 [dostęp 2020-09-06] .
↑ Stefan Kisielewski, Z nowym rokiem, „Tygodnik Powszechny”, nr 1(146)/1948, s. 12.
↑ „Dziennik Polski”, rok IX, nr 173 (2948), s. 7.
↑ „Dziennik Polski”, rok XX, nr 171 (6363), s. 1.
↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s]).
↑ Cmentarz Stare Powązki: JAN LUBICZ-ŻÓŁKIEWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-09-06] .
↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 („za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”).
↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 315.
↑ M.P. z 1946 r. nr 93, poz. 175 („w uznaniu zasług położonych dla dobra demokratycznej Polski w dziele zabezpieczenia porzuconego przez okupanta mienia, odbudowy i uruchomienia miejskich zakładów pracy, jak również stworzenia życia gospodarczego i społecznego na terenie m. Łodzi”).
↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).
↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 6, 10 marca 1964, s. 6.
↑ Uhonorowani pamiątkowymi medalami, „Trybuna Robotnicza”, nr 307, 30 grudnia 1983, s. 3.
↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej [dostęp 2020-09-06].

Bibliografia

Tadeusz Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991, s. 449.

Linki zewnętrzne

Prof. zw. dr hab. cz Stefan Żółkiewski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-09-06] .

[1] Stefan Żółkiewski – 25 rocznica śmierci [online], bn.org.pl, 4 stycznia 2016 [dostęp 2020-09-06] .

[typo-2] Stefan Kisielewski, Z nowym rokiem, „Tygodnik Powszechny”, nr 1(146)/1948, s. 12.

[3] „Dziennik Polski”, rok IX, nr 173 (2948), s. 7.

[4] „Dziennik Polski”, rok XX, nr 171 (6363), s. 1.

[5] Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s]).

[6] Cmentarz Stare Powązki: JAN LUBICZ-ŻÓŁKIEWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-09-06] .

[7] M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 („za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”).

[8] Bohdan Urbankowski, Czerwona msza czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 315.

[9] M.P. z 1946 r. nr 93, poz. 175 („w uznaniu zasług położonych dla dobra demokratycznej Polski w dziele zabezpieczenia porzuconego przez okupanta mienia, odbudowy i uruchomienia miejskich zakładów pracy, jak również stworzenia życia gospodarczego i społecznego na terenie m. Łodzi”).

[10] M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).

[11] Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 6, 10 marca 1964, s. 6.

[12] Uhonorowani pamiątkowymi medalami, „Trybuna Robotnicza”, nr 307, 30 grudnia 1983, s. 3.

[13] Profil na stronie Biblioteki Sejmowej [dostęp 2020-09-06].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]