Jezuici

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Incognityzm (dyskusja | edycje) o 22:16, 20 lut 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Jezuici
Dewiza: Ad maiorem Dei gloriam
Herb zakonu
Pełna nazwa

Towarzystwo Jezusowe

Nazwa łacińska

Societas Iesu

Skrót zakonny

SJ (TJ, SI[a])

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Założyciel

Ignacy Loyola

Data założenia

1534

Data zatwierdzenia

1540

Przełożony

Arturo Sosa Abascal

Liczba członków

16 700 (2017)

Strona internetowa
Ignacy Loyola
Franciszek Ksawery
Robert Bellarmin
Matteo Ricci
Athanasius Kircher
Ruđer Josip Bošković
Jorge Mario Bergoglio

Towarzystwo Jezusowe, SJ[a] (łac. Societas Iesu), jezuici – męski papieski zakon apostolski założony przez Ignacego Loyolę.

Cechą charakterystyczną jego charyzmatu jest dyspozycyjność do służenia papieżowi we wszelkich możliwych dziedzinach, a zwłaszcza w zadaniach najtrudniejszych; w związku z tym nie ma ściśle ustalonego zakresu działania, gdyż wyznaczają go znaki czasu[1]. Dało Kościołowi 1 papieża, 41 kardynałów, 5 patriarchów, 87 arcybiskupów i 269 biskupów[2] oraz 50 świętych i 180 błogosławionych[3]. Było i jest najpotężniejszym oraz najbardziej liberalnym zgromadzeniem zakonnym.

Główne elementy charyzmatu

Od początku istnienia jezuitów podstawowymi zasadami odróżniającymi ich od innych zakonów były:

  • akcentowanie posłuszeństwa wobec papieża i przełożonych. Jak pisał Ignacy Loyola w Ćwiczeniach duchownych w ramach Reguł o trzymaniu z Kościołem: Trzeba być zawsze gotowym wierzyć, że to, co ja widzę jako białe, jest czarne, jeśli tak to określi Kościół hierarchiczny[4].
  • wybór członków według kryterium wysokich wymagań duchowych oraz predyspozycji intelektualnych i silnej osobowości.
  • stałe edukowanie własnych członków, tak aby posiadając nie tylko religijne wykształcenie, byli zdolni dobrze rozumieć współczesny świat i wchodzić z nim w dialog.
  • nacisk na bycie tam „gdzie decydują się losy świata” – a więc wśród elit społecznych kształtujących w danym momencie historycznym większościowe poglądy oraz mających silny wpływ na sprawowanie władzy świeckiej.
  • brak sztywnych reguł działania, wykonywanie zadań aktualnie najpotrzebniejszych, pełna dyspozycyjność.
  • stawianie czoła najtrudniejszym wyzwaniom, walka na pierwszej linii frontu, wytyczanie kierunków rozwoju Kościoła.

Historia

Epoka wczesnonowożytna

15 sierpnia 1534 w kaplicy Saint-Denis na wzgórzu Montmartre grupa studentów Sorbony z Ignacym Loyolą na czele złożyła ślub czystości, ubóstwa i pielgrzymki do Jerozolimy. Po ukończeniu studiów, nie mogąc udać się do Ziemi Świętej, z powodu wojen toczonych przez Wenecję, oddali się do dyspozycji papieża. 3 października 1539 w Tivoli Paweł III zatwierdził ustnie pierwszą wersję reguły zakonnej znanej jako Formuła Instytutu Towarzystwa Jezusowego, wypowiadając przy tym słowa: Digitus Dei est hic (Palec Boży jest tutaj). Jej zatwierdzenie nastąpiło listem apostolskim Regimini militantis Ecclesiae z 27 września 1540 przez tego samego papieża. Juliusz III 21 lipca 1550 zatwierdził zmienioną i rozszerzoną wersję reguły oraz określił na nowo dotychczas wydane indulty i przywileje.

Teolodzy Towarzystwa Jezusowego odegrali dużą rolę już na soborze trydenckim (1545-1563). Za najwybitniejszego z nich uważany jest Robert Bellarmin. Skupiali się oni na etyce, stojąc na stanowisku probabilizmu, czyli względnej swobody obyczajowej. Ich metodą była kazuistyka, tzn. rozpatrywanie konkretnych życiowych sytuacji. Stworzyli molinizm oznaczający, że Bóg zawsze daje łaskę. Propagowali rekolekcje, komunię i serce Jezusa[5][6][7].

Towarzystwo Jezusowe w wielu państwach Europy stworzyło od podstaw system szkolnictwa średniego oraz nadawało mu ton aż do kasaty, kiedy prowadziło siedemset szkół średnich i wyższych na pięciu kontynentach oraz kształciło około 20% Europejczyków odbierających klasyczną edukację[8]. Szkoły te uchodziły za nowoczesne, chociaż z czasem przestały nadążać za szybkimi postępami nauki. Ich celem było, zgodnie z zasadą i fundamentem Loyoli, wychowanie w duchu katolickim wszystkimi możliwymi środkami. Regułę tę stosowano również w budowanych przy nich kościołach, co doprowadziło do narodzin baroku. Centralna świątynia zakonu zwana Il Gesù, wzniesiona obok Kolegium Rzymskiego, była pierwszą budowlą w tym stylu[9].

Jezuiccy misjonarze penetrowali najdalsze zakątki świata, wyróżniając się poszanowaniem lokalnych tradycji (inkulturacja). Przekazywali Europie wiedzę o innych cywilizacjach, a tym ostatnim – osiągnięcia rewolucji naukowej. Bronili tubylców przed wyzyskiem kolonizatorów, tworząc redukcje misyjne nazwane przez Voltaire'a triumfem ludzkości. Najwybitniejszymi z nich byli: pionier misji azjatyckich Franciszek Ksawery oraz chińskich – Matteo Ricci[10].

Działając w środowisku elit politycznych, jezuici wywierali często wpływ na kierunek rządów, przy czym posądzano ich czasem o inspirowanie prześladowań protestantów. W 1575 Henryk III Walezy wybrał na spowiednika ojca Edmonda Augera i odtąd wszyscy królowie francuscy mieli kierowników duchowych z Towarzystwa Jezusowego. Członkowie zakonu byli obecni także na innych dworach Europy, nawet protestanckich.

Wielu członków zakonu łączyło posługę religijną z pracą naukową. Odznaczyli się między innymi w takich dziedzinach jak astronomia, matematyka i sejsmologia, która jest czasem określana jako „jezuicka nauka”[11]. Jezuici tacy jak Christoph Clavius, Maksymilian Hell, Johann Schreck, Gyula Fényi, Albert Curtz, Jacques de Billy, Orazio Grassi, Giovanni Battista Zupi czy Franz de Paula Triesnecker byli astronomami. Opisali lub odkryli takie zjawiska jak zaćmienia, okultacje, obieg planet wokół słońca, wpływ Księżyca na zjawisko pływów, atmosferę Jowisza czy plamy na Słońcu. W uznaniu ich osiągnięć Międzynarodowa Unia Astronomiczna nazwała od ich imion i nazwisk kilka kraterów i rowów na Księżycu[12]. Jezuici przez niektórych historyków są opisywani jako ci którzy „wnieśli największy wkład w rozwój fizyki eksperymentalnej w XVII wieku”[13]. Jezuiccy naukowcy z XVIII wieku przyczynili się do rozpowszechnienia zegarów wahadłowych, barometrów, teleskopów zwierciadlanych i mikroskopów. Mają oni również wkład w rozwój wiedzy o magnetyzmie, optyce, elektryczności i biologii[14]. Athanasius Kircher był jednym z najwszechstronniejszych uczonych wszech czasów, a Ruđer Josip Bošković – prekursorem geometrii nieeuklidesowej i teorii względności. Inni, jak twórca słynnej Apoteozy św. Ignacego Andrea Pozzo, mieli wybitne osiągnięcia w dziedzinie sztuki. Jezuiccy misjonarze tacy jak Lorenzo Hervás y Panduro, Jean-François Gerbillon, Claude de Visdelou, Sabatino de Ursis, Diego de Pantoja, Joachim Bouvet, Jean Joseph Marie Amiot czy José de Acosta badali historię, kulturę, język i przyrodę krajów, w których działali. Cenieni byli przez władców chińskich, którzy powierzali im odpowiedzialne funkcje na dworze (mandaryn Johann Adam Schall von Bell). Jezuici w Chinach byli uważani za specjalistów w dziedzinie astronomii, kalendarza, matematyki, geografii i hydrauliki[15].

Kasata

Prowadzące szeroko zakrojoną działalność Towarzystwo Jezusowe było oskarżane o bunty, rozruchy, waśnie i zgorszenia[16]. Bezpośrednią przyczyną wygnania jezuitów z najpotężniejszego państwa Europy – Francji była sprawa ojca La Valette’a, przełożonego na Martynice[potrzebny przypis]. La Valette zaciągnął kredyt na działalność handlową misji, jednak nie był w stanie terminowo spłacić długu, który m.in. wobec pewnej spółki handlowej z Marsylii osiągnął wysokość dwóch i pół miliona liwrów. Generał Ricci odmówił spłaty długu La Valette’a, argumentując, że to La Valette pogwałcił prawo zakonu, które zabraniało swym członkom prowadzenia interesów z pozycji zarządzającego lub partnera, wobec czego Towarzystwo nie ponosi za te długi odpowiedzialności. Spółka z Marsylii pozwała zakon do sądu, który nakazał Towarzystwu spłatę długów La Valette’a. Jezuici odwołali się do paryskiego parlamentu, który wydał orzeczenie na ich niekorzyść. Następnie zaczęto dokładniej badać nauczanie zakonu. W tym celu sporządzono zestawienie nauk zawartych w dziełach 146 jezuitów, jakie się ukazały od XVI wieku. Zestawienie to opublikowano w grubym tomie w formacie folio. 5 marca 1762 parlament rozpoczął obrady na ten temat, a w lipcu uznał działalność Towarzystwa Jezusowego za szkodliwą dla interesów Francji i przygotował zarządzenie o usunięciu zakonników z kraju, które król podpisał dopiero w listopadzie 1764.

W Hiszpanii, podobnie jak w Portugalii, rząd wprowadził reformy oświeceniowe. W wyniku tego wybuchł bunt mieszczan Madrytu (1766). O jego organizację oskarżono jezuitów i na mocy dekretu Karola III z 1 kwietnia 1767 wypędzono ich z kraju. Z Neapolu (rządzonego również przez Burbonów) jezuitów wygnano w listopadzie 1767. Za dyktatury Pombala jezuici zostali usunięci z Portugalii. W wyniku tych wszystkich ustaw zakon musiał opuścić także kolonie na całym świecie.

Wkrótce potem zaczęto domagać się od papieża kasaty zakonu. Jezuici oparli się presji, a ich generał Lorenzo Ricci (a według innych źródeł papież Klemens XIII) miał wypowiedzieć wtedy słowa: Sint ut sunt, aut non sint (Niech będą jak są, albo niech nie będą)[17]. W 1769 pod naciskiem Burbonów (zastosowano weto w stosunku do 23 kandydatów) papieżem został wybrany Klemens XIV, który został zmuszony do obietnicy likwidacji Towarzystwa Jezusowego. W 1772 zamknął on kolegium jezuickie w Rzymie, a następnie wszystkie ich domy i kościoły w krajach papieskich. Ostatecznym ciosem było jego brewe Dominus ac Redemptor, którym uginając się pod presją polityczną zniósł oficjalnie, formalnie Towarzystwo Jezusowe we wszystkich krajach. Sposób przeprowadzenia kasaty zakonu określiła powołana 13 sierpnia 1773 specjalna kongregacja kardynałów i konsultorów do wykonania brewe kasacyjnego, ustanowiona przez papieża, która 18 sierpnia 1773 wydała odpowiednie szczegółowe pismo. Klemens XIV w brewe kasacyjnym zastrzegł jego ważność i moc wykonawczą na określonym terenie od decyzji monarchy panującego w danym kraju. Na terenie Rzeczypospolitej majątkiem pojezuickim z polecenia królewskiego zajęły się Komisje Rozdawnicze Koronna i Litewska.

W przeddzień kasaty jezuici liczyli 50 prowincji z 1500 domami, kolegiami, nowicjatami, seminariami, konwiktami, rezydencjami i misjami. Jezuitów w 1773 było ponad 20 tysięcy[18].

Okres nieoficjalnej działalności

Król pruski Fryderyk II nie zgodził się na ogłoszenie w swym kraju treści breve Dominus ac Redemptor noster. W rękach jezuitów pozostał Uniwersytet Wrocławski z wydziałem teologicznym i w razie kasaty kandydaci na kapłanów musieliby wyjeżdżać na studia teologiczne do innych krajów, co było sprzeczne z założeniami polityki króla. Kasata zakonu nastąpiła jednak w Prusach kilka lat później. Caryca Katarzyna II demonstrując swą niezależność od polityki Burbonów, na złość papiestwu, a także w uznaniu dla wysokiego poziomu edukacji w kolegiach, pozwoliła jezuitom pozostać na terenach pozyskanych rok wcześniej podczas I rozbioru Polski. Tamtejsi jezuici wybrali tymczasowego wikariusza generalnego – Stanisława Czerniewicza, który w liście do następcy Klemensa XIV – papieża Piusa VI prosił o radę co do dalszego postępowania. Pius VI wyraził w odpowiedzi nadzieję, że „rezultat twej modlitwy, jak ja przewiduję, a ty pragniesz, może być szczęśliwy”.

Jezuici na terenie państwa rosyjskiego zwoływali tymczasowe kongregacje od 1782, wybierając każdorazowo wikariusza generalnego z nadzwyczajnym pełnomocnictwem funkcji głównego przełożonego. W 1801 Pius VII mianował oficjalnie ówczesnego wikariusza generalnego Franciszka Kareu ojcem generałem „na wygnaniu”. Jezuici następnie utworzyli dwie oficjalne prowincje – w Rosji i w Italii (Neapol).

Odrodzenie

W końcu w dniu 7 sierpnia 1814 papież Pius VII formalnie przywrócił zakon do istnienia w całym katolickim świecie. Rozpoczęło się stopniowe odbudowywanie Towarzystwa, otwierano kolegia i uniwersytety jezuickie. Liczba członków Towarzystwa wzrastała – od ok. tysiąca w 1814 do ponad 12 000 w 1880.

Powtórny pełny renesans zakonu nastąpił dopiero po II wojnie światowej, a szczególnie po Soborze Watykańskim II.

Obecnie jezuici są ponownie jednym z najbardziej wpływowych zakonów w Kościele katolickim. Liczbę ich członków szacuje się na około 19 tys. – najliczniejszy zakon męski. Działają obecnie w ponad 114 krajach świata; posiadają własne uniwersytety, obserwatoria astronomiczne, instytuty geofizyczne, radiostacje, czasopisma, kilka szpitali, liczne szkoły średnie i podstawowe, rozgłośnie radiowe i telewizyjne.

Współcześni kardynałowie

Jezuici kardynałowie Data urodzenia
Obecny wiek 		Wyniesiony do godności
kardynalskiej
Julius Darmaatmadja
Arcybiskup Emeryt Dżakarty
 Indonezja 		20 grudnia 1934

ma lat 90

26 listopada 1994
Jan Paweł II
Albert Vanhoye
ksiądz
 Francja 		23 lipca 1923

ma lat 101

24 marca 2006
Benedykt XVI

Papieże

Jezuici w Polsce

 Osobne artykuły: Kalendarium historii jezuitów w Polsce i Szkolnictwo jezuickie w Polsce.
Kolegium w Kłodzku
Akademia Wileńska

Proces przygotowywania gruntu pod sprowadzenie jezuitów do Rzeczypospolitej został zapoczątkowany wraz z pojawieniem się w Polsce pierwszych przedstawicieli zakonu. Legatowi papieża Pawła IV, kardynałowi Lippomaniemu, towarzyszył Alfonso Salmeron, uważany za pierwszego jezuitę przybyłego do Polski. Kardynał Lippomani miał nakłonić króla do bardziej stanowczego opowiedzenia się za duchowieństwem katolickim, zagrożonym w prawie jurysdykcji. Salmeron uczestniczył w synodach w Łowiczu w 1556 i w Piotrkowie w 1557, krytykując wraz z Lippomanim koncepcję Kościoła narodowego oraz pomysł zniesienia celibatu i odejścia od Eucharystii pod jedną postacią. Jednocześnie pracował nad reformą duchowieństwa polskiego na synodach prowincjonalnych. Działał też w Polsce Piotr Kanizjusz, który w 1557 przybył do Krakowa wraz z nuncjuszem Kamilem Montovato, biskupem Satriano. Prowadził on dysputy łacińskie na Wawelu w obecności króla Zygmunta Augusta i w Akademii Krakowskiej z polskimi uczonymi, duchownymi i senatorami, a następnie udał się na synod do Piotrkowa. Kanizjusz ponownie pojawia się na krakowskim dworze w 1565, aby wraz z legatem papieskim Commendonim nakłonić chwiejnego monarchę do przyjęcia uchwał Soboru Trydenckiego[19]. Do Polski sprowadził zakon biskup warmiński (późniejszy kardynał Kościoła) Stanisław Hozjusz, w 1564, fundując im kolegium w Braniewie. Przez wiele lat jezuici byli wyłącznymi nauczycielami i wychowawcami polskiej młodzieży magnackiej i szlacheckiej. W oparciu o istniejące od 1570 Kolegium Jezuitów w Wilnie, w 1579 utworzona została Akademia Wileńska, pierwsza szkoła wyższa w Wielkim Księstwie Litewskim. W 1661 w Koronie Królestwa Polskiego powstała jezuicka Akademia Lwowska. Jezuici zamierzali także prowadzić Akademię Krakowską, ale ta nie zgodziła się na to. Kilkakrotnie przyznawano również przywileje akademickie potężnemu kolegium poznańskiemu, jednak i tym razem sprzeciw Krakowa uniemożliwił ich realizację.

W 1773 jezuici mieli na terenach polskich: 4 prowincje (wielkopolską, małopolską, litewską, mazowiecką), 137 placówek z 2362 zakonnikami, z czego na terenach zabranych po I rozbiorze ok. tysiąca. Ogólna liczba kolegiów wynosiła 51, rezydencji zakonnych było 18, domów i stacji misyjnych przeszło 60, szkół 66 (w tym 23 szkoły wyższe z filozofią i teologią), konwiktów szlacheckich 15 oraz 2 seminaria duchowne i 2 akademie[20]. Byli więc najliczniejszą rodziną zakonną w Polsce zarówno co do liczby placówek, jak i zakonników. Po kasacie zakonu i utworzeniu Komisji Edukacji Narodowej szkoły jezuickie wykorzystano do budowy nowoczesnego systemu oświaty w Rzeczypospolitej.

Wybitni jezuici

Towarzystwo Jezusowe dało Polsce szereg wyróżniających się postaci, takich jak ojcowie: Jakub Wujek (zm. 1597) – tłumacz katolickiego przekładu Wulgaty sykstyńskiej (poprawionego po jego śmierci na wersję zgodną z Wulgatą klementyńską); Piotr Skarga Powęski (zm. 1612), jeden z największych kaznodziejów polskich; Maciej Kazimierz Sarbiewski (zm. 1640), największy łaciński poeta polski, zwany polskim Horacym; Franciszek Bohomolec (zm. 1784), ojciec komedii polskiej; Adam Naruszewicz (zm. 1796), biskup smoleński, potem łucki, historyk, poeta; Franciszek Kniaźnin (zm. 1807), poeta; Jan Paweł Woronicz (zm. 1829), arcybiskup warszawski, prymas Królestwa Polskiego, poeta, kaznodzieja; Grzegorz Piramowicz (zm. 1801), sekretarz Komisji Edukacji Narodowej.

Na polu ascetyki chrześcijańskiej wyróżnili się ojcowie: Mikołaj Łęczycki (zm. 1653) i Kasper Drużbicki (zm. 1660) – ich pisma tłumaczono na inne języki – a także Tomasz Młodzianowski, Daniel Pawłowski, Jan Morawski i wielu innych. Na polu misji katolickich położyli szczególne zasługi ojcowie: Mikołaj Smogulecki (zm. 1632), autor dzieł matematyczno-astronomicznych w języku chińskim; Michał Boym (zm. 1659), autor pierwszej topografii i atlasu flory chińskiej; Maksymilian Ryłło (zm. 1848), znany apostoł bliskiego Wschodu; czy wreszcie bł. Jan Beyzym (zm. 1912), apostoł trędowatych na Madagaskarze.

Jezuici także wydawali gazety: Gazeta Warszawska, Monitor, Kurier Ekstraordynaryjny, Kurier Polski, czy też Kurier Warszawski[21]. Karol Malapert (1581–1630) oraz Marcin Poczobutt-Odlanicki (1728–1810) wzbogacili swoimi badaniami wiedzę astronomiczną; Grzegorz Knapski (1564–1639) i Konstanty Szyrwid (?1579–1631) przez swoje słowniki zasłużyli się dla językoznawstwa; Bartłomiej Nataniel Wąsowski i Stanisław Solski (1622–1701) zapoczątkowali polską literaturę architektoniczną. Solski wydał w 1690 Architekta polskiego – pierwszy polski podręcznik mechaniki; był też autorem Geometry polskiego. Oba dzieła napisane zostały w języku polskim. Wykształcenie zdobywał w Kaliszu, Poznaniu i w Akademii Krakowskiej. Po wstąpieniu do zakonu jezuitów wielokrotnie w l. 1658 – 1666 wyjeżdżał do Turcji, gdzie sprawował opiekę nad jeńcami chrześcijańskimi, a później wypełniał misje dyplomatyczne i wywiadowcze. W 1661 zasłynął demonstracją modelu maszyny wiecznego ruchu (perpetuum mobile) w Warszawie przed królem Janem Kazimierzem. Teoretyczne podstawy budowy urządzenia zawarł w pracy Machina exhibendo motui perpetuo..., wydanej w Krakowie w 1663 roku. Był też autorem kilku prac w języku łacińskim. Z czasem zyskał uznanie europejskiego środowiska naukowego. Jest uważany za prekursora ergonomii[22]. Matematyk Adam Adamandy Kochański (1631–1700) był ceniony przez najwybitniejszych uczonych ówczesnej Europy (m.in. Gottfrieda Leibniza i Anastazego Kirchera), z którymi prowadził korespondencję naukową; Gabriel Rzączyński (1664–1737) był pionierem polskiej literatury przyrodniczej; Kasper Niesiecki (1682–1744) dzięki opracowaniu herbarza szlachty polskiej przysłużył się historiografii. Stefan Łuskina, Jan Chrzciciel Albertrandi, Andrzej Koprowski i Piotr Świtkowski zasłużyli się dla dziennikarstwa, Ignacy Nagurczewski dla historii literatury; Karol Wyrwicz dla geografii, Józef Rogaliński dla fizyki[23].

Polscy święci

Śluby zakonne

Śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa składane są na końcu dwuletniego nowicjatu. Są to od razu śluby wieczyste, ale proste. Nie zobowiązują one Zakonu, a jedynie składającego te śluby. Natomiast po przyjęciu święceń kapłańskich i kilkuletnim okresie pracy jezuita odbywa tzw. Trzecią Probację, czyli trzeci rok nowicjatu i po jego odbyciu składa tzw. ostatnie śluby: albo profesa czterech ślubów (oprócz trzech zwykłych ślubów składa czwarty ślub posłuszeństwa papieżowi dotyczący misji), albo koadiutora do spraw duchowych. Koadiutor składa tylko trzy śluby. Natomiast brat zakonny po odbyciu Trzeciej Probacji również składa tylko trzy śluby. Inną specyfiką jezuitów jest sposób składania ślubów. Otóż składają oni śluby „sub Hostiam”, czyli dosłownie „pod Hostią”. Po słowach „Panie nie jestem godzien...” przed Komunią św. ślubujący klęka przed ołtarzem, a ten, wobec kogo składane są śluby trzyma w rękach Hostię.

Krytyka jezuitów

Działalność zakonu na polu edukacji oraz teologii była krytykowana przez różne osoby – zarówno ze środowisk katolickich, jak i protestanckich. Najsłynniejszym dziełem szydzącym z tolerancyjnej etyki jezuitów były Prowincjałki ultrakonserwatysty Pascala, napisane w 1656 w zemście za uznanie jansenizmu za herezję. Prowincjałki zostały potępione przez króla Ludwika XIV i papieża Aleksandra VII, ale cieszyły się dużą popularnością ze względu na ciętą satyrę. Zmusiło to Aleksandra VII i Innocentego XI do potępienia laksyzmu, czyli niektórych wypowiedzi jezuickich moralistów, co jednak nie oznaczało podważenia ich osobistego autorytetu[24]. Krytyka szkolnictwa jezuickiego widoczna była już w XVII wieku, jednak szczególnej ostrości w krajach katolickich nabrała w stuleciu XVIII – głównie we Francji. W Polsce ogólną ocenę szkolnictwa epoki jezuickiej przeprowadzono dopiero po kasacie zakonu, podczas obrad Komisji Edukacji Narodowej. Deputowany Pius Kiciński wyraził wówczas opinię, że po skończeniu szkół jezuickich trzeba było w krótkim choć po części nadgradzać, co się w przeciągu strawionych lat opóźniło[25].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Obecnie w Polsce najczęściej stosowany jest międzynarodowy skrót SJ z ang. Society of Jesus zamiast pol. TJ lub łac. SI.

Przypisy

  1. ↑ Por. list apostolski Juliusza III Exposcit debitum z 21 lipca 1550 zatwierdzający Formułę Instytutu Towarzystwa Jezusowego (Regułę) w: Konstytucje Towarzystwa Jezusowego, s. 29nn.
  2. ↑ Stan na 14 października 2016; źródło: Giga-Catholic Information.
  3. ↑ http://jezuici.pl/wspomnienie-swietych-i-blogoslawionych-towarzystwa-jezusowego/.
  4. ↑ Ignacy Loyola: Pisma wybrane. Komentarze. tom II. Kraków: Wyd. Apostolstwa Modlitwy, 1968, s. 180.
  5. ↑ Emanuel Rostworowski, Historia powszechna: Wiek XVIII, Warszawa 2004, s. 279-280
  6. ↑ Stanisław Głowa, Ignacy Bieda, Breviarium fidei: Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, Poznań 2003, s. 555-559
  7. ↑ Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 2, Warszawa 1968, s. 34
  8. ↑ Chris Lowney, Heroiczne przywództwo: Tajemnice sukcesu firmy istniejącej ponad 450 lat, Kraków: WAM, 2011.
  9. ↑ Zbigniew Wójcik, Historia powszechna: Wiek XVI-XVII, Warszawa 2004, s. 526, 531-532, 558
  10. ↑ Emanuel Rostworowski, Historia powszechna: Wiek XVIII, Warszawa 2004, s. 175-186, 280, 283-284
  11. ↑ Susan Elizabeth Hough, Richter’s scale: Measure of an earthquake, measure of a man, Princeton University Press, 2007.
  12. ↑ Thomas Hockey, The Biographical Encyclopedia of Astronomers, Springer, 2007.
  13. ↑ David C. Lindberg i Ronald Leslie Numbers, God and nature: Historical essays on the encounter between Christianity and science, Berkeley: University of California Press, 1986.
  14. ↑ Jonathan Wright, God’s soldiers: Adventure, politics, intrigue, and power: A history of the Jesuits, New York City: The Doubleday Religious Publishing Group, 2005.
  15. ↑ Patricia Buckley Ebrey, The Cambridge illustrated history of China, Cambridge, New York i Melbourne: Cambridge University Press, 1996.
  16. ↑ Breve papieża Klemensa XIV Dominus ac Redemptor noster.
  17. ↑ Słownik Kopalińskiego; Emanuel Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 2004, s. 470.
  18. ↑ Emanuel Rostworowski, Historia powszechna: Wiek XVIII, Warszawa 2004.
  19. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Sprowadzenie jezuitów do Polski, [w:] „Kalendarz Serca Jezusowego 1990”, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1989, s. 75–82.
  20. ↑ Marek Żukow-Karczewski, op. cit.
  21. ↑ Wincenty Zaleski SDB Święci na każdy dzień, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1998.
  22. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Stanisław Solski – jezuita i uczony, [w:] Kalendarz Serca Jezusowego 1991, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1990, s. 63–68.
  23. ↑ Felicjan Paluszkiewicz SJ.
  24. ↑ Stanisław Głowa, Ignacy Bieda, Breviarium fidei: Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, Poznań 2003.
  25. ↑ Juliusz Nowak-Dłużewski, Stanisław Konarski, Warszawa: PAX, 1951, s. 16.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jezuici&oldid=52538785”