Zamek książąt mazowieckich w Płocku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Bibliografia: drobne merytoryczne |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Dopracować|więcej przypisów=2011-08}} |
|||
{{Budynek infobox |
{{Budynek infobox |
||
|nazwa = Zamek książąt mazowieckich w Płocku |
|nazwa = Zamek książąt mazowieckich w Płocku |
||
| Linia 40: | Linia 39: | ||
Badania archeologiczne na Wzgórzu Tumskim w [[Płock]]u potwierdzają obecność osadnictwa z [[X wiek]]u. Za lokalizacją grodu w tym miejscu przemawiało dogodne usytuowanie na skrzyżowaniu szlaków handlowych, również ukształtowanie i znaczne wypiętrzenie skarpy wiślanej (ponad 40 m nad lustro wody). Początkowo gród miał umocnienia drewniano-ziemne, a wewnątrz niewielki „gródek” książęcy. Rozwój grodu miał miejsce za panowania [[Władysław I Herman|Władysława Hermana]], gdy powstała na jego terenie [[Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku|romańska katedra]]. |
Badania archeologiczne na Wzgórzu Tumskim w [[Płock]]u potwierdzają obecność osadnictwa z [[X wiek]]u. Za lokalizacją grodu w tym miejscu przemawiało dogodne usytuowanie na skrzyżowaniu szlaków handlowych, również ukształtowanie i znaczne wypiętrzenie skarpy wiślanej (ponad 40 m nad lustro wody). Początkowo gród miał umocnienia drewniano-ziemne, a wewnątrz niewielki „gródek” książęcy. Rozwój grodu miał miejsce za panowania [[Władysław I Herman|Władysława Hermana]], gdy powstała na jego terenie [[Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku|romańska katedra]]. |
||
W II poł. XIII wieku [[Bolesław II mazowiecki]] zbudował na terenie grodu obronną |
W II poł. XIII wieku [[Bolesław II mazowiecki]] zbudował na terenie grodu obronną [[donżon|wieżę-donżon]]<ref>T.Janiak (red.) „Architektura Romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje” s.316-319, Gniezno 2009.</ref>. W jego pobliżu w XIV wieku król [[Kazimierz III Wielki|Kazimierz Wielki]] wzniósł gotycki zamek. Jego ważniejsza część – reprezentacyjna – nosiła nazwę ''castrum''. Całość otoczona była charakterystyczną podwójną linią [[mur obronny|murów obronnych]]. Zewnętrzny, będący wzmocnieniem [[kurtyna (fortyfikacje)|kurtyny]], dostosowany był kształtem do nieregularnego wzgórza; wewnętrzny zwieńczony [[blanka]]mi, wyższy o kilka metrów łączył dwie, zachowane do dziś, wieże (Szlachecką i Zegarową). Dom mieszkalny władcy przylegał do muru. Do zamku można było się dostać dwiema bramami: pierwszą, południowo-zachodnią (przy skarpie wiślanej), sąsiadującą z małym budynkiem bramnym, prowadzącą na drewniany most, który łączył zamek z obwodem murów miejskich lub drugą, północno-zachodnią, wychodzącą na miejską bramę Grodzką. Wieża Szlachecka wzniesiona około [[1353]] (nazywana początkowo Wysoką) została obniżona w [[1796]], wieża Zegarowa pełniąca od końca XV wieku rolę dzwonnicy katedralnej, była przebudowywana w połowie [[XVI wiek]]u, a barokowy hełm otrzymała w latach [[1723]]–[[1735]]. |
||
Zamek był rezydencją książąt mazowieckich do końca XV wieku. W [[1532]] w wyniku obsunięcia się skarpy |
Zamek był rezydencją książąt mazowieckich do końca XV wieku. W [[1532]] zamek uległ częściowemu zniszczeniu w wyniku obsunięcia się skarpy podmytej przez Wisłę. W konsekwencji rezydencję władców przeniesiono na południowy skraj założenia, a opuszczoną część otrzymało w [[1538]] [[opactwo]] benedyktynów (z nadania [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]]). Powstały w tym miejscu barokowy zespół budynków klasztornych w znacznym stopniu zmienił wygląd zamku. |
||
Odkopane relikty dawnej siedziby Władysława Hermana i jego potomków oraz dwie ocalałe wieże gotyckiego zamku Kazimierza Wielkiego są wpisane do [[rejestr zabytków|rejestru zabytków]] wraz z budynkami [[dawne opactwo benedyktyńskie w Płocku|dawnego opactwa benedyktyńskiego]]. |
Odkopane relikty dawnej siedziby Władysława Hermana i jego potomków oraz dwie ocalałe wieże gotyckiego zamku Kazimierza Wielkiego są wpisane do [[rejestr zabytków|rejestru zabytków]] wraz z budynkami [[dawne opactwo benedyktyńskie w Płocku|dawnego opactwa benedyktyńskiego]]. |
||
| Linia 50: | Linia 49: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* Piotr Lasek, ''Zamek w Płocku. Zarys dziejów budowlanych do 1655 roku'' [w:] Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych, 2019 |
|||
* {{cytuj książkę |nazwisko= Sypkowie|imię= Agnieszka i Robert|autor link= |tytuł= Zamki i warownie ziemi mazowieckiej|rok= 2002|wydawca= Wydawnictwo TRIO Agencja Wydawnicza EGROS|miejsce= Warszawa|isbn=83-88185-22-5 |strony=74–78}} |
|||
* |
*{{cytuj książkę |nazwisko= Sypkowie|imię= Agnieszka i Robert|autor link= |tytuł= Zamki i warownie ziemi mazowieckiej|rok= 2002|wydawca= Wydawnictwo TRIO Agencja Wydawnicza EGROS|miejsce= Warszawa|isbn=83-88185-22-5 |strony=74–78}} |
||
{{Pomniki historii w Polsce}} |
{{Pomniki historii w Polsce}} |
||
Wersja z 17:25, 7 lis 2019
 nr rej. 250/60 z 26.03.1960
| |
 Wieża Zegarowa zamku z czasów Kazimierza Wielkiego z barokowym hełmem z XVIII w. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny |
gotycki |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy |
XIV w. |
Położenie na mapie Płocka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°32′29,10″N 19°41′17,97″E/52,541417 19,688325
| |
Zamek książąt mazowieckich w Płocku – gotycka budowla wzniesiona przez Kazimierza Wielkiego, siedziba książąt mazowieckich do końca XV wieku.
Zamek królewski położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie płockim województwa płockiego[1].
Badania archeologiczne na Wzgórzu Tumskim w Płocku potwierdzają obecność osadnictwa z X wieku. Za lokalizacją grodu w tym miejscu przemawiało dogodne usytuowanie na skrzyżowaniu szlaków handlowych, również ukształtowanie i znaczne wypiętrzenie skarpy wiślanej (ponad 40 m nad lustro wody). Początkowo gród miał umocnienia drewniano-ziemne, a wewnątrz niewielki „gródek” książęcy. Rozwój grodu miał miejsce za panowania Władysława Hermana, gdy powstała na jego terenie romańska katedra.
W II poł. XIII wieku Bolesław II mazowiecki zbudował na terenie grodu obronną wieżę-donżon[2]. W jego pobliżu w XIV wieku król Kazimierz Wielki wzniósł gotycki zamek. Jego ważniejsza część – reprezentacyjna – nosiła nazwę castrum. Całość otoczona była charakterystyczną podwójną linią murów obronnych. Zewnętrzny, będący wzmocnieniem kurtyny, dostosowany był kształtem do nieregularnego wzgórza; wewnętrzny zwieńczony blankami, wyższy o kilka metrów łączył dwie, zachowane do dziś, wieże (Szlachecką i Zegarową). Dom mieszkalny władcy przylegał do muru. Do zamku można było się dostać dwiema bramami: pierwszą, południowo-zachodnią (przy skarpie wiślanej), sąsiadującą z małym budynkiem bramnym, prowadzącą na drewniany most, który łączył zamek z obwodem murów miejskich lub drugą, północno-zachodnią, wychodzącą na miejską bramę Grodzką. Wieża Szlachecka wzniesiona około 1353 (nazywana początkowo Wysoką) została obniżona w 1796, wieża Zegarowa pełniąca od końca XV wieku rolę dzwonnicy katedralnej, była przebudowywana w połowie XVI wieku, a barokowy hełm otrzymała w latach 1723–1735.
Zamek był rezydencją książąt mazowieckich do końca XV wieku. W 1532 zamek uległ częściowemu zniszczeniu w wyniku obsunięcia się skarpy podmytej przez Wisłę. W konsekwencji rezydencję władców przeniesiono na południowy skraj założenia, a opuszczoną część otrzymało w 1538 opactwo benedyktynów (z nadania Zygmunta Starego). Powstały w tym miejscu barokowy zespół budynków klasztornych w znacznym stopniu zmienił wygląd zamku.
Odkopane relikty dawnej siedziby Władysława Hermana i jego potomków oraz dwie ocalałe wieże gotyckiego zamku Kazimierza Wielkiego są wpisane do rejestru zabytków wraz z budynkami dawnego opactwa benedyktyńskiego.
Przypisy
Bibliografia
- Piotr Lasek, Zamek w Płocku. Zarys dziejów budowlanych do 1655 roku [w:] Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych, 2019
- Agnieszka i Robert Sypkowie: Zamki i warownie ziemi mazowieckiej. Warszawa: Wydawnictwo TRIO Agencja Wydawnicza EGROS, 2002, s. 74–78. ISBN 83-88185-22-5.
