Świerklaniec (gmina)

Świerklaniec
	gmina wiejska
	; Urząd Stanu Cywilnego w Świerklańcu
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	tarnogórski
TERC	2413072
Siedziba	Świerklaniec
Wójt	Marek Cyl
Powierzchnia	44,63 km²
Populacja (31.12.2022); • liczba ludności	; 13 018
• gęstość	291 os./km²
Nr kierunkowy	032
Kod pocztowy	42-622 (Świerklaniec, Orzech, Nowe Chechło), 42-620 (Nakło Śląskie)
Tablice rejestracyjne	STA
	Adres urzędu:ul. Młyńska 3; 42-622 Świerklaniec
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	4
Liczba miejscowości	4
	Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Świerklaniec
	Położenie na mapie Polski Świerklaniec
	Położenie na mapie województwa śląskiego Świerklaniec
	50°26′N 18°56′E/50,441389 18,936944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Świerklaniec – gmina wiejska w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim. Została utworzona 1 października 1924 roku ze zlikwidowanego obszaru dworskiego Świerklaniec^[1], a w późniejszych latach była powiększana o sąsiednie wsie. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Siedziba gminy to Świerklaniec.

Według danych z 31 grudnia 2022 roku^[2] gminę zamieszkiwało 13 018 osób.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Gmina jest położona w południowo-wschodniej części powiatu tarnogórskiego i sąsiaduje z miastami:

Tarnowskie Góry, Miasteczko Śląskie, Piekary Śląskie, Radzionków.

oraz gminami:

Historia[edytuj | edytuj kod]

Gmina zbiorowa Świerklaniec^[3] powstała w grudniu 1945^[4] w powiecie tarnogórskim w województwie śląskim (śląsko-dąbrowskim)^[5]. Według stanu z 1 stycznia 1946 gmina składała się z 4. gromad: Kozłowa Góra, Nakło, Orzech i Świerklaniec^[6]. 6 lipca 1950 zmieniono nazwę województwa śląskiego na katowickie^[7], a 9 marca 1953 kolejno na stalinogrodzkie^[8].

Według stanu z 1 lipca 1952 gmina składała się z 4. gromad: Kozłowa Góra, Nakło, Orzech i Świerklaniec^[9]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[10].

Osobny artykuł: Kozłowa Góra (gromada).

Osobny artykuł: Nakło (gromada w powiecie tarnogórskim).

Osobny artykuł: Świerklaniec (gromada).

Osobny artykuł: Żyglin (gromada).

Jednostkę reaktywowano 1 stycznia 1973 w tymże powiecie i województwie^[11]. W jej skład weszły obszary sołectw Chechło Nowe, Orzech i Świerklaniec^[11]^[12].

1 stycznia 1992 z gminy Świerklaniec do Tarnowskich Gór przeszła część wsi Nakło (62,00 ha)^[13]^[14].

Miejscowości i części wsi[edytuj | edytuj kod]

Miejscowości leżące na terenie gminy Świerklaniec^[15]:

Świerklaniec (wieś gminna, również sołectwo),

Bizja (część wsi Świerklaniec),
Ostrożnica (część wsi Świerklaniec),
Stare Chechło (nieofic. część wsi Świerklaniec),
Żabieniec (nieofic. część wsi Świerklaniec, dawniej część wsi Stare Chechło).

Nakło Śląskie (wieś, również sołectwo),

Wapienniki (część wsi Nakło Śląskie),
Kolonia Nakło (nieofic. część wsi Nakło Śląskie),
Kowaliki (nieofic. część wsi Nakło Śląskie),

Nowe Chechło (wieś, również sołectwo),

Orzech (wieś, również sołectwo),

Powierzchnia[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002^[16] gmina Świerklaniec ma obszar 44,26 km², w tym:

użytki rolne: 29%
użytki leśne: 47%

Gmina stanowi 6,89% powierzchni powiatu.

Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

(Stan na 30.04.2023)^[17]

Gmina ma rozwiniętą sieć dróg. Przez gminę przechodzi droga krajowa nr. 78 oraz dwie drogi wojewódzkie, 911 oraz 912. Według planów ma powstać obwodnica Świerklańca oraz Nakła Śląskiego, która połączyłaby węzeł Pyrzowice z Tarnowskimi Górami. Przez gminę ma również przechodzić droga S11, jako obwodnica Tarnowskich Gór.

17 kwietnia 2023 roku otworzono Centrum Przesiadkowe w Świerklańcu, które mieści się przy ulicy Parkowej. Autobusy zatrzymują się na 4 stanowiskach:

Stanowisko 1 kierunek Piekary Śląskie, Bytom, Katowice: 5, 192, 780
Stanowisko 2 kierunek Pyrzowice, Ożarowice, Miasteczko Śląskie: 17, 87, 145, 179, 246, 646, 717, 738, M14
Stanowisko 3 kierunek Bytom, Radzionków: 17, 173
Stanowisko 4 kierunek Tarnowskie Góry: 5, 173, 179, 192, 246, 646, 738, 780, M14

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 31 grudnia 2021^[18]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	12 611	100	6 461	51,2	6 150	48,8
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	268		144,6		137,9

W latach 2002-2021 liczba mieszkańców wzrosła o 17,9%, z 10 697 osób do 12 611 osób. Średni wiek mieszkańców wynosi 41,4 lat. 60,4% mieszkańców gminy Świerklaniec jest w wieku produkcyjnym, 18,9% w wieku przedprodukcyjnym, a 20,7% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym.

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W gminie funkcjonują 2 biblioteki, jedna w Świerklańcu, druga w Nakle Śląskim. W 2019 roku czytelników było 1467.

W miejscowości Nakło Śląskie znajduje się Centrum Kultury Śląskiej w Nakle Śląskim.

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

(Stan na 30.04.2023)^[19]

Przedszkola[edytuj | edytuj kod]

Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Rodziny Wieczorków w Orzechu
Przedszkole "Pod Zielonym Listkiem" w Świerklańcu
Przedszkole "Topolino" w Nakle Śląskim
Niepubliczne Przedszkole "Aladyn" w Świerklańcu

Szkoły podstawowe[edytuj | edytuj kod]

Szkoła Podstawowa im. Kai Mireckiej w Nakle Śląskim
Szkoła Podstawowa im. Królowej Jadwigi w Nowym Chechle
Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Świerklańcu
Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Rodziny Wieczorków w Orzechu

Szkoły średnie[edytuj | edytuj kod]

Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Nakle Śląskim

Sport[edytuj | edytuj kod]

W gminie mieści się 13 klubów sportowych w tym:

4 kluby piłkarskie: LKS Unia Świerklaniec, LKS Przyszłość Nowe Chechło, Sokół Orzech, Orzeł Nakło Śląskie
1 klub koszykarski: Orzechowski Koszykarski Klub Sportowy
1 Akademia Sportów Konnych: Akademia Sportów Konnych w Świerklańcu
1 klub squasha: Klub Sportowy Squash and More
1 klub surfingu: Śląskie Stowarzyszenie Surfingu w Orzechu
2 kluby kajakarskie: Klub Sportowy „Olimpijczyk” Nowe Chechło, Klub Sportowy „Świerklaniec”
2 kluby sztuki walki: Klub Sportowy Karate „HAJIME”, UKS Judo Ahinsa
1 klub piłki siatkowej: Klub Sportowy „Triumf” Nakło Śląskie

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Rekreacja[edytuj | edytuj kod]

Na terenie gminy znajdują się dwa duże sztuczne zbiorniki wodne:

Kozłowa Góra – zbiornik wybudowany w latach 1935–1939, ujęcie wody pitnej dla najbliższych okolic; stanowi ok. 12% obszaru gminy
Nakło-Chechło – zbiornik po byłym wyrobisku piasku, zamieniony w 1973 na jezioro, pełni funkcję rekreacyjno-wypoczynkową i stanowi ok. 2% powierzchni gminy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Rozporządzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 9 września 1924 r. w przedmiocie zniesienia obszarów dworskich w powiecie Tarnowskie Góry, „Dziennik Ustaw Śląskich”, R. III, nr 21, poz. 86, 03.10.1924 [skorygowana na 30.09.1924].
↑ Gmina Świerklaniec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-05] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Jako gmina jednostkowa gmina Świerklaniec funkcjonowała także za II Rzeczypospolitej (w latach 1922–1939) w powiecie tarnogórskim.
↑ Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 (Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki, Nr. 34, Kat, dnia 22 grudnia 1945 r.).
↑ Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944 o organizacji i zakresie działania rad narodowych (Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22) oraz dekretu z 23 listopada 1944 o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74).
↑ Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (według stanu z dnia 1 stycznia 1946). Katowice, Wrocław: Instytut Śląski, 1947.
↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.
↑ Dz.U. z 1953 r. nr 13, poz. 51.
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
↑ ^a ^b Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103).
↑ Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 501.
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497.
↑ Mapa szczegółowa Polski 1:25 000, P47-S28-A, Tarnowskie Góry, 1933.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Centrum Przesiadkowe Świerklaniec już gotowe. Od poniedziałku zatrzymają się tam autobusy [online], Tarnowskiegory.info [dostęp 2023-04-30] (pol.).
↑ Gmina Świerklaniec (śląskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, wypadki drogowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, przedszkola [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-05-04] (pol.).
↑ Oświata - Gmina Świerklaniec - Portal gov.pl [online], Gmina Świerklaniec [dostęp 2023-04-30] (pol.).

[1] Rozporządzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 9 września 1924 r. w przedmiocie zniesienia obszarów dworskich w powiecie Tarnowskie Góry, „Dziennik Ustaw Śląskich”, R. III, nr 21, poz. 86, 03.10.1924 [skorygowana na 30.09.1924].

[2] Gmina Świerklaniec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-05] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[3] Jako gmina jednostkowa gmina Świerklaniec funkcjonowała także za II Rzeczypospolitej (w latach 1922–1939) w powiecie tarnogórskim.

[4] Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 (Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki, Nr. 34, Kat, dnia 22 grudnia 1945 r.).

[5] Na podstawie ustawy z dnia 11 września 1944 o organizacji i zakresie działania rad narodowych (Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22) oraz dekretu z 23 listopada 1944 o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74).

[6] Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (według stanu z dnia 1 stycznia 1946). Katowice, Wrocław: Instytut Śląski, 1947.

[7] Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.

[8] Dz.U. z 1953 r. nr 13, poz. 51.

[9] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.

[10] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.

[ReferenceA-11] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.

[12] Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr. 12, Poz. 103).

[13] Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 501.

[14] Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497.

[15] Mapa szczegółowa Polski 1:25 000, P47-S28-A, Tarnowskie Góry, 1933.

[autonazwa1-16] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[17] Centrum Przesiadkowe Świerklaniec już gotowe. Od poniedziałku zatrzymają się tam autobusy [online], Tarnowskiegory.info [dostęp 2023-04-30] (pol.).

[18] Gmina Świerklaniec (śląskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, wypadki drogowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, przedszkola [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-05-04] (pol.).

[19] Oświata - Gmina Świerklaniec - Portal gov.pl [online], Gmina Świerklaniec [dostęp 2023-04-30] (pol.).

[:a-20] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v W wyniku plebiscytu na Górnym Śląsku (1921) większa część powiatu Tarnowitz przeszła pod władzę polską, z której utworzono powiat tarnogórski. Fragmenty powiatu Tarnowitz, które pozostały w Niemczech utrzymano przy szczątkowym powiecie Tarnowitz do 1 stycznia 1927, kiedy to połączono go z okrojonym powiatem Beuthen w nowy powiat Beuthen-Tarnowitz

[:b-21] Obszary dworskie zniesiono w Polsce w 1924, a w Niemczech w 1928

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[A]

[B]

Wsie	Nakło Śląskie Nowe Chechło Orzech Świerklaniec
Integralne części wsi	Bizja Ostrożnica Wapienniki
Inne obszary	Stare Chechło

Gminy miejskie (miasta)	Kalety Miasteczko Śląskie Radzionków Tarnowskie Góry
Gminy wiejskie	Krupski Młyn Ożarowice Świerklaniec Tworóg Zbrosławice

Przynależność wojewódzka	prow. Śląsk, rejencja opolska (1873–1919) prow. Górny Śląsk, rejencja opolska (1919–22/27^[A]) woj. śląskie (1922–39) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta (1873–1975)	Brzeziny Śląskie (1951–75) Brzozowice-Kamień (1962–72) Miasteczko Śląskie (Georgenberg) (1892–1945 i 1963–75) Piekary Śląskie (od 1947) Radzionków (1951–75) Strzybnica (1967–75) Tarnowskie Góry (Tarnowitz)
Gminy wiejskie jednostkowe (1873–1945)	Bobrowniki (Bobrownik) Boruszowice (Boruschowitz) Brynica (Brinitz) Chechło Nowe (Neu Chechlau) (do 1929 →) Chechło Stare (Alt Chechlau) (do 1929 →) Glinice (Glinitz) Górniki (Friedrichswille) (do 1926 →^[A]) Grzybowice (Grzibowitz, 1877 Pilzendorf) (do 1926 →^[A]) Jędrysek (Jendryssek) (do 1933 →) Kępczowice (Kempczowitz) (do 1926 →^[A]) Kolonia Grzybowska (Marienau) (do 1877) Kolonia Wieszowska (Philippsdorf) (do 1877) Konary (Kunary) (do przed 1908) Kozłowa Góra (Koslowagora) Kunszt (Friedrichsgrube) (do przed 1885) Laryszów (Larischhof) (do 1926 →^[A]) Lasowice (Lassowitz) (do 1940) Miasteczko (Georgenberg) (do 1890 →) Miedary (Miedar) (do 1926 →^[A]) Mikołeska (Mikoleska) (← od 1922) Mikulczyce (Mikultschütz) (do 1926 →^[A]) Nakło (Naklo) Nierada (Nierada) (do przed 1908) Opatowice (Oppatowitz) Orzech (Orzech) Piaseczna (Piassetzna) (do 1939) Piekary Rudne (Rudy-Piekar) (do 1939) Pniowiec (Groß Pniowitz, 1908 Pniowitz) (do 1939) Ptakowice (Ptakowitz) (do 1926 →^[A]) Radzionków (Radzionkau) Repty Nowe (Neu Repten) Repty Stare (Repten) Rybna (Rybna) (do 1941) Sowice (Sowitz) Stolarzowice (Stollarzowitz) (do 1926 →^[A]) Sucha Góra (Trockenberg) Świerklaniec (od 1924) Tarnowice Stare (Alt Tarnowitz) Truszczyca (Truschütz) (do 1933 →) Wieszowa (Wieschowa) (do 1926 →^[A]) Wilkowice (Groß Wilkowitz) (do 1926 →^[A]) Wilkowice-Osiedle (Georgendorf) (do przed 1908) Zbrosławice (Broslawitz) (do 1926 →^[A]) Żyglin (Groß Zyglin) Żyglinek (Klein Zyglin)
Obszary dworskie (1873–1924/28^[B])	Bibiela (Bibiella) (do 1924) Bobrowniki (Bobrownik) (do 1924) Chechło Stare (Alt Chechlau) (do 1923) Grzybowice (Grzibowitz, 1877 Pilzendorf) (do 1926 →^[A]) Jędrysek (Jendryssek) (do 1924) Karłuszowiec-Segiet (Karlshof-Segeth) (1909–24) Kępczowice (Kempczowitz) (do 1926 →^[A]) Konary (Kunary) (do przed 1908) Kopanina (Kopanina) (1904–1926 →^[A]) Kozłowa Góra (Koslowagora, Ziegenberg) (do 1924) Lasowice-Sowice (Lassowitz-Sowitz, 1922 Lasowice) (do 1924) Miedary (Miedar) (do 1926 →^[A]) Mikołeska (Mikoleska) (← 1922–24) Mikulczyce (Mikultschütz) (do 1926) Nakło (Naklo) (do 1924) Opatowice (Oppatowitz) (do 1924) Orzech (Orzech) (do 1924) Pasieki (Passiecken) (do 1924) Piaseczna (Piassetzna) (do 1924) Piekary Rudne (Rudy-Piekar) (do 1923) Pniowiec (Groß Pniowitz) (do przed 1908) Ptakowice (Ptakowitz) (do 1926 →^[A]) Radzionków (Radzionkau) (do 1924) Repty Stare (Repten) (do 1924) Rybna (Rybna) (do 1923) Stolarzowice (Stollarzowitz) (do 1926 →^[A]) Strzybnica (Friedrichshütte) (do 1924) Sucha Góra (Trockenberg) (do 1924) Tarnowice Stare (Alt Tarnowitz) (do 1924) Świerklaniec (Neudeck) (do 1924) Truszczyca (Truschütz) (do 1923) Wieszowa (Wieschowa) (do 1926 →^[A]) Wilkowice (Groß Wilkowitz) (do 1926 →^[A]) Zbrosławice (Broslawitz) (do 1926 →^[A]) Żyglinek (Klein Zyglin) (do 1924)
Gminy wiejskie zbiorowe (1945–54 i 1973–75)	Bobrowniki (1945–54) Boruszowice (1945–54) Brzeziny Śląskie (1945–51) Brzozowice-Kamień (1945–54) Dąbrówka Wielka (1945–54) Krupski Młyn (1973–75) Miasteczko Śląskie (Miasteczko) (1946–54) Miedary (← 1951–54) Nakło (Nakło Śląskie) (1945–46 i 1973–75) Piekary Śląskie (1945–46) Radzionków (1945–51) Repty Stare (1945–54) Stolarzowice (← 1951–54 i 1973–75) Strzybnica (1945–54) Świerklaniec (1945–54 i 1973–75) Tarnowice Stare (1945–46) Tąpkowice (1973–75) Tworóg (← 1951–54 i 1973–75) Wieszowa (← 1951–54) Zbrosławice (← 1951–54 i 1973–75) Żyglin (1945–46)
Gromady (1954–72)	Bobrowniki (1954–72) Boruszowice (1954–72) Brzozowice-Kamień (1954) Dąbrówka Wielka (1954–57) Kozłowa Góra (1954–72) ~~Krupski Młyn~~ (←~~1956~~) Miasteczko Śląskie (1954–57) Miedary (1954–72) Nakło (1954–57) Ożarowice (← 1957–72) Potępa (1954–61) Repty (1954–72) Rybna (1954–61) Stolarzowice (1954–57) Strzybnica (1954–57) Sucha Góra (1954–72) Świerklaniec (1954–72) Tąpkowice (← 1957–72) Tworóg (1954–72) Wieszowa (1954–57) Wojska (1954–72) Zbrosławice (1954–57) Żyglin (1954–72)
Osiedla (1954–72)	Brzozowice-Kamień (do 1962) Dąbrówka Wielka (1958–72) Krupski Młyn (←) (1956–72) Miasteczko Śląskie (1958–63) Nakło (1958–72) Stolarzowice (1958–72) Strzybnica (1958–66) Wieszowa (1958–72) Zbrosławice (1958–72)